Κάποτε, σε εκατομμύρια χρόνια από σήμερα, μια τεράστια λωρίδα γης μήκους 4.000 μιλίων στην Ανατολική Αφρική θα μετατραπεί σε νέα θάλασσα.
Η Μεγάλη Κοιλάδα του Ρήγματος, ένα από τα πιο εντυπωσιακά γεωλογικά συστήματα του πλανήτη, σχηματίζεται από τεκτονικές πλάκες που απομακρύνονται σιωπηλά χρόνο με τον χρόνο. Οι κοιλάδες βαθαίνουν, το έδαφος υποχωρεί και μια μελλοντική πλημμύρα από τα νερά της Ερυθράς Θάλασσας θεωρείται αναπόφευκτη.
Για τον Νοτιοαφρικανό φωτογράφο Σιμ Κομπιόν, αυτή η «πληγή της Αφρικής», όπως την αποκαλεί, δεν είναι απλώς μια γεωλογική ιστορία. Είναι ένας τόπος όπου άνθρωποι, ζώα και τοπία συνυπάρχουν σε μια εύθραυστη ισορροπία, μια περιοχή που έχει αφιερώσει πάνω από 20 χρόνια να εξερευνά και να αποτυπώνει.
Μια συνάντηση που άλλαξε τη ζωή του
Η σχέση του Κομπιόν με το Ρήγμα ξεκίνησε το 2002, όταν, στα είκοσί του, αγόρασε ένα Land Rover, μάζεψε έναν φίλο και ξεκίνησε ένα επτάμηνο road trip στη βόρεια κατεύθυνση. Η πρώτη του επαφή με τη λίμνη Νακούρου στην Κένυα - με τα τεράστια ροζ σμήνη φλαμίνγκο που καλύπτουν την επιφάνειά της - υπήρξε, όπως λέει, «καθοριστική».
Από εκείνη τη στιγμή, ο Κομπιόν άρχισε να βλέπει το Ρήγμα όχι μόνο ως υπόβαθρο ενός ταξιδιού, αλλά ως ζωντανό οργανισμό που εξελίσσεται, αλλάζει και επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων που κατοικούν κατά μήκος του.
Σαφάρι, ηφαίστεια και τοπία στα άκρα
Τα επόμενα χρόνια, ο φωτογράφος ταξίδεψε σε όλο το Ανατολικοαφρικανικό Ρηγματικό Σύστημα, επιχειρώντας να αποτυπώσει ακόμη και τις πιο ακραίες μορφές ζωής και φύσης. Στην Τανζανία δοκίμασε να φωτογραφίσει τη λίμνη λάβας του ηφαιστείου Ol Doinyo Lengai, ανεβαίνοντας στο βουνό μέσα σε 35 βαθμούς Κελσίου. Μόλις έφτασε στην κορυφή, ξέσπασε καταιγίδα. Ολόκληρη η ομάδα έμεινε στριμωγμένη σε μια μικρή σκηνή όλη τη νύχτα, χωρίς να καταφέρει να τραβήξει ούτε μία φωτογραφία.
Η απογοήτευση δεν τον σταμάτησε. Δοκίμασε ξανά στο ηφαίστειο Έρτα Αλέ στην άνυδρη Κοιλάδα Ντανάκιλ της Αιθιοπίας, μια περιοχή που συχνά χαρακτηρίζεται ως «το πιο ζεστό μέρος του πλανήτη». Κι όμως, όταν έφτασε, έβρεχε, γεγονός που προκάλεσε λιποθυμίες ακόμη και σε μέλη των σκληραγωγημένων φυλών Άφαρ. Ο Κομπιόν, εξοπλισμένος με φακελάκια ηλεκτρολυτών, βρέθηκε να προσφέρει την κοντινότερη μορφή ιατρικής βοήθειας σε ολόκληρη την περιοχή.
Οι άνθρωποι που ζουν μέσα στην αλλαγή
Πέρα από το τοπίο, ο φωτογράφος έχει δημιουργήσει στενούς δεσμούς με τις κοινότητες κατά μήκος του Ρήγματος. Η κοιλάδα Ομό στην Αιθιοπία, όπου ζουν φυλές όπως οι Σούρι, οι Μπόντι και οι Κάρο, αποτελεί μία από τις πιο σύνθετες κοινωνικές μικροκοινωνίες της Αφρικής.
Εκεί, όπου ο τουρισμός παραμένει ανεξέλεγκτος, ο Κομπιόν επέλεξε να ταξιδεύει με μικρές ομάδες για να οικοδομεί πραγματικές σχέσεις, βασισμένες στον σεβασμό. Μάλιστα, όταν έμαθε ότι τα παιδιά των Σούρι διδάσκονταν στα αμχαρικά και όχι στη μητρική τους γλώσσα, συνεργάστηκε με μια ΜΚΟ για να εκπαιδευτούν δάσκαλοι που θα διδάσκουν στη γλώσσα της φυλής - ένα πρόγραμμα που σήμερα βοηθά εκατοντάδες μαθητές.
Ανάμεσα στους ανθρώπους που σημάδεψαν τη δουλειά του είναι και ο αείμνηστος περιβαλλοντολόγος Μαρκ Στάλμανς, ο άνθρωπος που συνέβαλε καθοριστικά στην αποκατάσταση του Εθνικού Πάρκου Γκορονγκόσα στη Μοζαμβίκη. Η αύξηση των φυτοφάγων και η επαναφορά των λιονταριών στην περιοχή αποτελούν ζωντανές αποδείξεις ότι η φύση μπορεί να αναγεννηθεί.
Ανάπτυξη, κλιματική πίεση και η αναζήτηση ισορροπίας
Η Κοιλάδα του Ρήγματος αστικοποιείται με ταχείς ρυθμούς, καθώς πόλεις όπως το Ναϊρόμπι και η Αντίς Αμπέμπα εξαπλώνονται προς τις γεωλογικές της παρυφές. Σε άλλες περιοχές, μικρότερες παρεμβάσεις — ένα αιολικό πάρκο, ένας ψαράς που παλεύει με την εξάντληση των αλιευτικών αποθεμάτων — υποδηλώνουν τον αντίκτυπο της εποχής του Ανθρωπόκαινου.
Ο Κομπιόν πιστεύει ότι η μεγαλύτερη απειλή είναι η επισιτιστική ασφάλεια, ιδιαίτερα η μείωση των ψαριών στις μεγάλες λίμνες. Ωστόσο, έχει δει αρκετές πρωτοβουλίες που τον γεμίζουν αισιοδοξία: από τις αναγεννητικές πρακτικές των αγροτών στην Αιθιοπία μέχρι τις τοπικές κοινότητες που επενδύουν σε παραδοσιακές μεθόδους διαχείρισης του εδάφους.
Σε αυτό το σημείο, ο ίδιος επισημαίνει - όπως αναφέρει και το CNN, που κατέγραψε την ιστορία του - ότι η ισορροπία ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον είναι το κεντρικό νήμα της δουλειάς του.
Μια κοιλάδα που σκίζει και ενώνει
«Δεν βλέπω την άγρια ζωή, το τοπίο και τον άνθρωπο ως ξεχωριστές πραγματικότητες», λέει ο φωτογράφος. «Είναι ένα ενιαίο σύστημα αιτίου και αποτελέσματος».
Για εκείνον, το Ρήγμα αποτελεί ένα παράδοξο: σκίζει την ήπειρο στα δύο, αλλά ενώνει τους ανθρώπους που ζουν κατά μήκος του. Και κάθε ταξίδι, κάθε φωτογραφία, κάθε ιστορία τον φέρνει πιο κοντά σε έναν τόπο που ακόμη δεν έχει αποκαλύψει όλα του τα μυστικά.