Ιπτάμενα αυτοκίνητα, προσωπικά ραδιόφωνα και στολές για όλους... Οι απίθανες προβλέψεις πριν 100 χρόνια για το μέλλον και τη ζωή μας σήμερα.
Το 1925 ήταν μια εποχή γεμάτη αλλαγές, τεχνολογική έκρηξη και αισιοδοξία για όσα έρχονται. Η ηλεκτροδότηση επεκτεινόταν, τα πρώτα ραδιόφωνα έμπαιναν στα σπίτια και οι εφευρέτες του καιρού εκείνου δεν σταματούσαν να φαντάζονται πώς θα είναι ο κόσμος μετά από έναν αιώνα. Αν και για τους περισσότερους ανθρώπους το μέλλον ήταν απλώς μια αφηρημένη ιδέα, υπήρχαν και εκείνοι που θέλησαν να το περιγράψουν με κάθε λεπτομέρεια.
Archibald Low: Ο επιστήμονας που προέβλεψε την καθημερινότητα μας
Ένας από αυτούς ήταν ο Βρετανός επιστήμονας και συγγραφέας Archibald Montgomery Low, ο οποίος δημοσίευσε το 1925 το βιβλίο του με τίτλο «The Future». Το έργο του αποτέλεσε μια τολμηρή, φουτουριστική πρόβλεψη για το έτος 2025, και μάλιστα με εντυπωσιακή ακρίβεια σε ορισμένα σημεία.
Ο Low περιέγραφε ανθρώπους που ξυπνούν με ραδιοφωνικά ξυπνητήρια και παρακολουθούν ειδήσεις την ώρα του πρωινού, μέσα από οθόνες που μοιάζουν πολύ με τις σημερινές τηλεοράσεις. Οραματιζόταν ακόμη μικρές προσωπικές ραδιοσυσκευές, μέσω των οποίων οι άνθρωποι θα επικοινωνούν από απόσταση – μια περιγραφή που θυμίζει ξεκάθαρα τα σημερινά κινητά τηλέφωνα.
Ανάμεσα στις πιο χαρακτηριστικές του προβλέψεις ήταν και η ύπαρξη κυλιόμενων διαδρόμων και σκαλών στα μεγάλα εμπορικά κέντρα, αυτόματων αγορών, καθώς και η χρήση εναλλακτικών πηγών ενέργειας όπως η αιολική και η ηλιακή – πολύ πριν από την εποχή της ενεργειακής κρίσης. Ο ίδιος υποστήριζε ότι οι βαριές χειρωνακτικές εργασίες θα εκτελούνται από μηχανές και πως οι γυναίκες του μέλλοντος θα φορούν πιο πρακτικά και υγιεινά ρούχα, βασισμένα όχι τόσο στη μόδα, όσο στη λειτουργικότητα.
Το μέλλον με πενάκι και φαντασία
Πέρα από τις γραπτές προβλέψεις, το μέλλον απεικονίστηκε και μέσα από εντυπωσιακές εικονογραφήσεις. Εικονογράφοι και γελοιογράφοι δημοσίευαν σχέδια και κόμικς με πόλεις του μέλλοντος: ιπτάμενα αυτοκίνητα πάνω από ουρανοξύστες, πολίτες με ρομποτικές στολές, ρομπότ-υπηρέτες και τεράστιες γυάλινες αψίδες που φιλοξενούσαν ολόκληρες κοινωνίες κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες.
Καλλιτέχνες όπως ο Harry Grant Dart δημιούργησαν εντυπωσιακά σκίτσα που αποτύπωναν αυτό το μείγμα τεχνολογίας, φαντασίας και προσδοκίας για τεχνολογικά θαύματα.
Οι ζωγραφισμένες ουτοπίες του ’20 δεν ήταν απλώς αισθητική έκφραση – ήταν η ανάγκη για πρόοδο, τάξη και άνεση σε έναν κόσμο που μόλις είχε βγει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Εφημερίδες και περιοδικά που έγραφαν για το αύριο
Την ίδια περίοδο, εφημερίδες και περιοδικά δημοσίευαν άρθρα με τίτλους όπως «Η ζωή σε 100 χρόνια», «Το σπίτι του μέλλοντος» ή «Η γυναίκα του 2025».
Στις σελίδες τους συναντάμε όχι μόνο τεχνολογικές προβλέψεις, αλλά και κοινωνικές: για παράδειγμα, οι γυναίκες θα έχουν κατακτήσει ισχυρή θέση στην επιστήμη και την πολιτική, εκπαιδευτικά ρομπότ, τηλεμαθήματα, αυτόματα μέσα μεταφοράς, ακόμα και «φαγώσιμες ταμπλέτες» αντί για φαγητό.
Αν και πολλές από αυτές τις ιδέες μοιάζουν σήμερα υπερβολικές ή αστείες, φανερώνουν έναν κόσμο που προσπαθούσε να οραματιστεί το αύριο με ελπίδα.
Οι προβλέψεις που επιβεβαιώθηκαν – και αυτές που έμειναν στο χαρτί
Κοιτώντας πίσω, είναι εντυπωσιακό πόσα πράγματα ο Low και άλλοι προέβλεψαν σωστά: η τηλεόραση στο σπίτι, τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, η καθιέρωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Άλλες ιδέες – όπως οι πόλεις σε θόλους, τα ιπτάμενα σπίτια ή οι αποικίες στο φεγγάρι – έμειναν στη σφαίρα της φαντασίας. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι εκείνοι που εξακολουθούν να τις κυνηγούν και να τις σχεδιάζουν για το... 2125.
Για τον σημερινό αναγνώστη, πολλές από αυτές τις ιδέες μοιάζουν χιουμοριστικές ή υπερβολικές. Ωστόσο, η σύγκριση των προβλέψεων με την πραγματικότητα δείχνει κάτι βαθύτερο: πόσο δυνατή είναι η ανθρώπινη φαντασία και πόσο συχνά το μέλλον «γεννιέται» από εκείνους που το τολμούν πρώτοι να το περιγράψουν.
Ποιος θα περίμενε, για παράδειγμα, ότι πράγματι σήμερα εκατομμύρια άνθρωποι θα ξυπνούν με έξυπνα ρολόγια, θα επικοινωνούν μέσα από οθόνες, θα οδηγούν ηλεκτρικά αυτοκίνητα και θα μαθαίνουν μέσω διαδικτύου;
Σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά, είναι συγκινητικό να διαβάζει κανείς αυτές τις προβλέψεις και να αναγνωρίζει μέσα τους κομμάτια της δικής μας καθημερινότητας. Το μέλλον που για κάποιους ήταν φαντασία, για εμάς είναι ήδη παρόν. Και το ερώτημα που απομένει είναι: πώς άραγε θα φαντάζονται το 2125, οι άνθρωποι του σήμερα;