Μια νέα γενιά δημιουργών παλεύει να βρει τη δική της φωνή σε ένα πεδίο που εξακολουθεί να είναι άνισο και να παλεύει με τις προκλήσεις και τις αγκυλώσεις.
Ο ελληνικός κινηματογράφος σήμερα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή: δεν αναζητεί απλώς «τον επόμενο Λάνθιμο», αλλά μια ταυτότητα που να αντέχει στις οικονομικές αγκυλώσεις, τον διεθνή ανταγωνισμό και την πίεση των streaming πλατφορμών.
Η παγκόσμια επιτυχία του Γιώργου Λάνθιμου - με ταινίες όπως Κυνόδοντας, The Lobster, Η Ευνοούμενη, Poor Things, Bugonia - άνοιξε δρόμους και προσέλκυσε το βλέμμα της διεθνούς βιομηχανίας, αλλά επουδενί δεν αποτέλεσε σχολή. Σήμερα, μια νέα γενιά δημιουργών παλεύει να βρει τη δική της φωνή σε ένα πεδίο που εξακολουθεί να είναι άνισο.
Το μέγεθος της πρόκλησης
Τα στοιχεία δείχνουν το μέγεθος της πρόκλησης: σύμφωνα με τα Greek Cinema Statistics 2024 του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και του ΕΚΟΜΕ, οι ελληνικές ταινίες κατέλαβαν μερίδιο 10,8 % στο συνολικό εισιτήριο της χρονιάς. Ο συνολικός αριθμός εισιτηρίων στην Ελλάδα το 2024 έφτασε τα 7,6 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση περίπου 3 % σε σχέση με το 2023.
Από τις 42 ταινίες που ολοκληρώθηκαν (100 %, major ή συμπαραγωγές), οι περισσότερες ήταν χαμηλού ή μεσαίου προϋπολογισμού. Την ίδια στιγμή, το 75 % των εισιτηρίων αντιστοιχούσε σε αμερικανικές παραγωγές. Η ανισορροπία αυτή δείχνει ότι η πρόκληση δεν είναι μόνο καλλιτεχνική, αλλά κυρίως θεσμική και διαρθρωτική.
Η χώρα έχει επενδύσει σημαντικά στο καθεστώς του cash rebate, το οποίο από το 2018 μέχρι το 2024 προσέλκυσε πάνω από 300 διεθνείς και εγχώριες παραγωγές, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΕΚΟΜΕ. Η Ελλάδα εμφανίζεται πλέον σε διεθνή δημοσιεύματα του Variety και του Hollywood Reporter ως μία από τις πιο ενεργές χώρες υποδοχής γυρισμάτων στην Ευρώπη. Όμως το ερώτημα που τίθεται είναι: πώς ωφελείται ο ίδιος ο ελληνικός κινηματογράφος από αυτή τη δραστηριότητα;
Η περίφημη σκηνή του «Weird Wave» - το φαινόμενο που ξεκίνησε με τον Κυνόδοντα του Λάνθιμου και την Attenberg της Αθηνάς Ραχήλ Τσαγγάρη - έχει πλέον ολοκληρώσει τον κύκλο της. Οι αισθητικές και θεματικές της αρχές (ψυχρός τόνος, αποστασιοποιημένο βλέμμα, συμβολική βία, αποδόμηση του ελληνικού μικροαστισμού) γέννησαν μια παγκόσμια τάση, αλλά η νέα γενιά δεν περιορίζεται εκεί. Όπως επισημαίνεται σε πρόσφατες μελέτες, όπως το The Weirdness of Contemporary Greek Cinema (2019), ο «παράξενος» ελληνικός κινηματογράφος εξελίχθηκε σε πεδίο πολλαπλών αφηγήσεων: από τον κοινωνικό ρεαλισμό μέχρι τον queer εξομολογητικό λόγο.
Η Ασημίνα Προέδρου με το Πίσω από τις Θημωνιές (2022) προσφέρει ένα σπάνιο δείγμα ηθικού δράματος γύρω από το προσφυγικό ζήτημα και τις μικρές καθημερινές προδοσίες της επαρχίας. Η ταινία απέσπασε 10 βραβεία Ίρις, ανάμεσά τους αυτό της Καλύτερης Ταινίας. Η ίδια η δημιουργός έχει δηλώσει ότι ήθελε να «μιλήσει για την ενοχή και τη σιωπή σε μια κοινωνία που μαθαίνει να συμβιβάζεται».
Η σκηνοθέτις Εύα Νάθενα με τη Φόνισσα (2023), βασισμένη στο ομώνυμο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, επιχειρεί να αναμετρηθεί με την παράδοση και τα ζητήματα φύλου μέσα από ένα οπτικά επιβλητικό φιλμ, που έφτασε επίσης ως πρόταση της Ελλάδας στα Όσκαρ.
Παράλληλα, η ταινία Arcadia (2024) του Γιώργου Ζώη, που έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ του Βερολίνου, εστιάζει σε έναν στοχαστικό, σχεδόν ποιητικό στοχασμό πάνω στην οικολογική κρίση και την έννοια της ενοχής.
Ο Βασίλης Κεκάτος, ο οποίος έγινε γνωστός με τη βραβευμένη μικρού μήκους Η Απόσταση Ανάμεσα στον Ουρανό κι Εμάς (Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες, 2019), παρουσίασε το 2025 την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, Οι Πιο Άγριες Μέρες Μας, στο φεστιβάλ Βερολίνου.
Το έργο του κινείται ανάμεσα στην ποιητική αφήγηση και τη ρομαντική παρακμή, διατηρώντας ωστόσο μια σπάνια ειλικρίνεια απέναντι στη γενιά των εικοσάρηδων.
Η Ζακλίν Λέντζου με το Σελήνη 66 Ερωτήσεις (2021) έδωσε έναν νέο τόνο στον ψυχολογικό κινηματογράφο: προσωπικό, βαθιά συναισθηματικό, με επίκεντρο την οικογενειακή τρυφερότητα και την ψυχική νόσο. Η Σοφία Εξάρχου με το Animal (2023), που απέσπασε το μεγάλο βραβείο στο φεστιβάλ του Λοκάρνο, ανέδειξε με ωμότητα τον κόσμο της σεζόν και της εξουθένωσης των σωμάτων. Και ο Θανάσης Νεοφώτιστος με το AirHostess-737 (2022) απέδειξε ότι η νέα γενιά έχει απόλυτη τεχνική επάρκεια και ξεκάθαρη αφηγηματική ταυτότητα.
Η σκηνοθέτις Αθηνά Ραχήλ Τσαγγάρη, σε πρόσφατη συνέντευξή της στη βρετανική The Guardian (Ιούλιος 2025), δήλωσε ότι το νέο της φιλμ Harvest είναι ένα «νιχιλιστικό γουέστερν για την απώλεια του νοήματος» και επισήμανε πως «ο ελληνικός κινηματογράφος παραμένει ζωντανός χάρη στην αφοσίωση των δημιουργών του, όχι χάρη στην κρατική στήριξη». Αναφέρθηκε επίσης στον παραγωγό Χρήστο Κωνσταντακόπουλο, υπογραμμίζοντας ότι «χωρίς ανθρώπους σαν αυτόν, δεν θα υπήρχε η ελληνική new wave κινηματογραφική σκηνή».
Τα χαρακτηριστικά της νέας γενιάς δημιουργών
Η νέα αυτή γενιά έχει δύο χαρακτηριστικά: μια βαθιά ανθρωποκεντρική θεματολογία και μια αποδέσμευση από τον φόβο της εμπορικής αποτυχίας. Οι περισσότεροι νέοι δημιουργοί εργάζονται με ελάχιστα μέσα, σε ανεξάρτητες παραγωγές που χρηματοδοτούνται από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το πρόγραμμα Creative Europe ή το rebate του ΕΚΟΜΕ. Τα φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και Δράμας λειτουργούν πλέον όχι μόνο ως χώροι προβολής, αλλά ως πραγματικά εργαστήρια εκπαίδευσης και δικτύωσης.
Ωστόσο, το κρίσιμο ζήτημα παραμένει η επαφή με το κοινό. Παρότι οι ταινίες συγκεντρώνουν διεθνή αναγνώριση και βραβεία, ελάχιστες ξεπερνούν τα 20.000 εισιτήρια στην Ελλάδα. Ο θεατής εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τον ελληνικό κινηματογράφο με καχυποψία ή αδιαφορία. Όπως σχολιάζουν αρκετοί κριτικοί σινεμά, «το πρόβλημα δεν είναι ότι ο ελληνικός κινηματογράφος δεν έχει καλές ταινίες - είναι ότι δεν έχει κοινό πρόθυμο να τις δει».
Κι όμως, μέσα σε αυτή τη σιωπηλή αντίσταση του κοινού, κάτι φαίνεται να αλλάζει. Οι νεότεροι θεατές, μεγαλωμένοι μέσα στις πλατφόρμες και τη διεθνή κινηματογραφική γλώσσα, δείχνουν λιγότερο προκατειλημμένοι. Οι ελληνικές ταινίες πλέον προβάλλονται στο Netflix, στο MUBI και στο Cinobo, το οποίο έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μιας νέας κινηματογραφικής παιδείας.
Αν κάτι προκύπτει ως συμπέρασμα, είναι ότι ο σύγχρονος ελληνικός κινηματογράφος δεν ζει «μετά τον Λάνθιμο», αλλά «δίπλα του». Ο Λάνθιμος άνοιξε τον δρόμο για τη διεθνή ορατότητα, όμως το τοπίο έχει πια πολλαπλές διαδρομές: από τον ρεαλισμό της Προέδρου ως τη σκοτεινή ευαισθησία της Λέντζου, και από την κοινωνική παρατήρηση του Νεοφώτιστου μέχρι την ενσώματη, πρωτόγονη ένταση της Εξάρχου. Η νέα ελληνική γενιά δεν ζητά πιστοποίηση από τα φεστιβάλ· ζητά χώρο για να υπάρξει.
Κι ίσως αυτή ακριβώς η επιμονή - η πίστη στη μικρή ιστορία απέναντι στο μεγάλο αφήγημα - να είναι το πραγματικό σήμα κατατεθέν του ελληνικού σινεμά του 21ου αιώνα. Όχι πια «παράξενο», αλλά βαθιά ανθρώπινο.