Όλες οι οικογένειες έχουν τις στιγμές που τις αγαπάς και τις στιγμές που δεν τις αντέχεις. Η Στέγη το ξέρει καλά. Και στο νέο της πρόγραμμα, που μόλις παρουσιάστηκε στη Μάντρα της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, αποφάσισε να στήσει το πιο αλλόκοτο οικογενειακό άλμπουμ: με τραγωδίες και πάρτι δρόμου, με φωτογραφίες του Teller, ταινίες του Οικονομίδη και μια Tilda Swinton που μπαίνει στο κάδρο εκθαμβωτική και αλλόκοτη μαζί.
Την διαλέξαμε. Με έναν παράξενο τρόπο, εκείνη μας υιοθέτησε. Ο λόγος για την Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Δεκαπέντε χρόνια τώρα μοιραζόμαστε μαζί της συγκινήσεις και υπερηφάνεια, αλλά και θυμό, αμφιβολία, απογοήτευση, άρνηση, θαυμασμό. Όπως γίνεται σε κάθε οικογένεια.
Είναι πληθωρική, τόσο που ώρες-ώρες νομίζεις ότι θα σε πνίξει. Είναι συναισθηματική, σε κάνει να γελάς και να δακρύζεις το ίδιο απόγευμα. Σου βάζει τον καθρέφτη μπροστά στο πρόσωπο, να δεις την αλήθεια χωρίς ωραιοποιήσεις. Σε σπρώχνει να μάθεις, να ασκήσεις κριτική, να μεγαλώσεις, αλλά και να γλεντήσεις -διότι έχει μια εμμονή με το κέφι και τον χορό. Σε αφήνει να θυμώσεις μαζί της και να της το πεις στα μούτρα. Είναι από εκείνες τις οικογένειες που σε κάνουν ώρες-ώρες να σκέφτεσαι ότι κάπου τρίζουν τα κόκαλα του παππού Ωνάση.
Φέτος, που η Στέγη γίνεται δεκαπέντε ετών (το Ίδρυμα 50 ετών), αποφάσισε να αρθρώσει όλο το πρόγραμμά της γύρω από αυτήν ακριβώς την έννοια: την οικογένεια. Όχι ως βιολογικό δεσμό, αλλά ως κοινότητα, ως πεδίο μνήμης και μέλλοντος, ως τόπο συνύπαρξης και σύγκρουσης. Μιλώντας υπό τους ήχους του grunge κονσέρτου της Αθήνας (κόρνες, σφυρίγματα τροχονόμων, και άλλες κόρνες, μαρσαρίσματα, δαιμονισμένα τζιτζίκια) η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση παρουσίασε το πρόγραμμα για τη σεζόν 2025-2026 που συμπίπτει με τα 15 γενέθλια «της αιώνιας έφηβης που είναι η Στέγη».
Αφιέρωμα στις οικογένειες «αυτές που φτιάχνουμε, που διαλέγουμε, από τις οποίες προερχόμαστε που άλλοι θέλουν να δημιουργήσουν και άλλοι όχι και πάνω από που είναι πάνω από όλα οι άνθρωποι που διαλέγουμε. Λεγόμαστε στέγη γιατί είμαστε σπίτι και καταφύγιο» συμπληρώνει η ίδια, «αλλά ένα καταφύγιο που συνάδει με την έννοια της ελευθερίας». Και στήνοντας το πρόγραμμα γύρω από την έννοια της οικογένειας, είναι σαν να φτιάχνει μαζί ένα οικογενειακό άλμπουμ.
Ένα άλμπουμ αλλόκοτο, πληθωρικό, φτιαγμένο από σελίδες που δεν ταιριάζουν, κι όμως συνθέτουν μια ενιαία ιστορία. Με φωτογραφίες σαν και αυτές που βγάζουν διαφορετικά μέλη της οικογένειας, άλλες με επιμελημένο στήσιμο, άλλες γιορτινές, αυθόρμητες, κουνημένες, κάποιες λογοκριμένες. Στο άλμπουμ της Στέγης, ο Juergen Teller βάζει πρώτος τις φωτογραφίες. Στην έκθεση You Are Invited (18 Οκτωβρίου – 28 Δεκεμβρίου 2025, Onassis Ready) παρουσιάζει πρόσωπα αγαπημένα, σώματα καθημερινά και ευάλωτα, στιγμές οικειότητας και φθοράς. Είναι οι θολές, άτσαλες φωτογραφίες που όλοι θα πέταγαν, αλλά εκείνες είναι που μένουν για πάντα. Η σελίδα του άλμπουμ που δείχνει την οικογένεια στην πιο ωμή και τρυφερή της εκδοχή. Ο Ίγκι Ποπ, η κόρη του Ίγκι που ονομάστηκε έτσι επειδή πριν γεννηθεί είχε φωτογραφίσει ο πατέρας της τον ροκ σταρ (στο παιδικό δωμάτιο υπάρχει η φωτογραφία αυτή), ο Πάπας, ο Τέλερ γυμνός με μια μπύρα στο χέρι στον τάφο του αυτόχειρα πατέρα του.
Ο Γιώργος Λάνθιμος συνεχίζει με τη φωτογραφική του έκθεση The Photographs (7 Μαρτίου – 17 Μαΐου 2026, -1 της Στέγης). Τέσσερις ενότητες την απαρτίζουν: τρεις γεννημένες στο περιθώριο των γυρισμάτων, στιγμές από οικογενειακές σκηνές που συνέβησαν μόνο για την κάμερα, και μία τέταρτη, στην Ελλάδα, με το βλέμμα στραμμένο στην Αθήνα και το Αιγαίο. Εδώ η οικογένεια μοιάζει σκηνοθετημένη, σαν όνειρο που θέλει να θυμάται κάτι που δεν έζησε ποτέ. Φρεσκοκολλημένες οι εικόνες από τα παρασκήνια της Bugonia, της νέας του ταινίας.
Ο Σπύρος Στάβερης φέρνει μαζί του το πλήρως ταξινομημένο και ψηφιοποιημένο αρχείο του. Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, καταγράφει την Ελλάδα σαν μια τεράστια, ακατάστατη οικογένεια: γάμοι και κηδείες, πορείες και βραδινά κέντρα, πολιτικοί και εργάτες. Εδώ το οικογενειακό τραπέζι γίνεται πλατεία· η σελίδα του άλμπουμ που είναι πάντα δημόσια, θορυβώδης, πληθωρική. Αυτές είναι οι φωτογραφίες που ακόμα δεν έχουν τυπωθεί, περιμένουν στο κουτί να έρθει η ώρα τους να προστεθούν στο ημερολόγιο της Στέγης, της Αθήνας της ζωής μας τις τελευταίες δεκαετίες, κάτω από εκτυφλωτικά φλας που μοιάζουν να απολυμαίνουν τα μάτια από το δήθεν.
Κι έπειτα μπαίνει η Tilda Swinton. Στο Ogoing (2 Μαΐου – 14 Ιουνίου 2026, Onassis Ready), φτιάχνει τη δική της ενότητα, με τους εκλεκτικούς συγγενείς της: Pedro Almodóvar, Luca Guadagnino, Derek Jarman, Jim Jarmusch, Joanna Hogg, Olivier Saillard, Tim Walker, Apichatpong Weerasethakul. Η αλλόκοτη φίλη της οικογένειας που μπαίνει στις φωτογραφίες και τις μετατρέπει σε cult. Η ξαδέλφη που έρχεται από το Λονδίνο, φέρνοντας πάντα μαζί της λάμψη αλλά και την προσωπική της γκαρνταρόμπα που θα παρουσιάσει σε μια περφόρμανς που θα μας θυμίζει το περσινό αριστούργημα με τα κοστούμια από τις ταινίες του Παζολίνι.
Όλοι μαζί φτιάχνουν ένα οικογενειακό άλμπουμ χωρίς αρχή και τέλος. Ένα άλμπουμ όπου οι ωμές φωτογραφίες του Teller στέκονται δίπλα στις σκηνοθετημένες μνήμες του Λάνθιμου, συναντούν το εκλεκτικό glamour της Swinton. Τρυφερό και σκληρό, θορυβώδες και σιωπηλό, αληθινό και φανταστικό. Ένα άλμπουμ που δείχνει όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον αυτής της οικογένειας που έχουμε πια μάθει να λέμε δική μας.
Κι όπως κάθε άλμπουμ, έχει και τα πορτρέτα γύρω από το οικογενειακό τραπέζι. Ο Οιδίποδας του αχόρταγα ιδιοσυγκρασιακού Robert Icke (20 Νοεμβρίου – 28 Δεκεμβρίου 2025, Κεντρική Σκηνή) είναι η πιο διάσημη οικογενειακή τραγωδία, ειπωμένη σαν πολιτικό θρίλερ με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη ως Ιοκάστη και τον Νίκο Κουρή ως Οιδιποδα, όχι βασιλιά, αλλά δημοφιλή πολιτικό την βραδιά των εκλογικών αποτελεσμάτων που αναδεικνύεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας και αποκαλύπτεται ότι είναι γιος της Ιοκάστης.
Ο Julien Gosselin καλλιτεχνικός διευθυντής του Odéon Théâtre de l’Europe στο Παρίσι με το Le Passé (16–19 Οκτωβρίου 2025) φέρνει τις ακρότητες του έρωτα και της αγάπης. Ο Mariano Pensotti με την Αχόρταγη Σκιά (5 Μαρτίου – 26 Απριλίου 2026) γράφει τις σελίδες με τους απόντες πατέρες. Ήρωες του είναι ένας ορειβάτης και ένας ηθοποιός ξεπεσμένος του Χόλιγουντ (τον ερμηνεύει ο Γιάννης Νιάρρος) που τον ενσαρκώνει σε μια ταινία.
Κι ο Tiago Rodrigues, καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ της Αβινιόν, κυριαρχεί σε ένα ευρύ αφιέρωμα, με τον Χορό των Εραστών (Δεκέμβριος 2025 – Ιανουάριος 2026) «η παράσταση συμβαίνει στο μυαλό των θεατών» λέει ο Νίκος Καραθάνος, την Απόσταση (7–10 Μαΐου 2026) και το By Heart (11–12 Μαΐου 2026). Πατέρας και κόρη σε διαφορετικούς πλανήτες, θεατές που αποστηθίζουν Σαίξπηρ σαν κληρονομιά. Το έργο είχε παρουσιστεί ξανά στην Στέγη πριν από δέκα χρόνια. Γράφτηκε όταν η γιαγιά του συγγραφέα άρχισε να χάνει την όρασή της.
Ο σαμάνος Γιάννης Αγγελάκας γίνεται ο μικρός πρίγκιπας με έναν απροσδόκητο τρόπο Στο Μπλουζ του Μικρού Πρίγκιπα (12 Μαρτίου–26 Απριλίου2026) ο Γιάννης Αγγελάκας και ο Γιώργος Γούσης στήνουν στην Κεντρική Σκηνή ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα από λόγια, μουσικές και τραγούδια που διαπερνούν τη ψυχή και το σώμα, τους επί γης πολέμους και τα διαπλανητικά ταξίδια, τον Πιλότο και τον Μικρό Πρίγκιπα. «Με την Νέκυια βρεθήκαμε σε έναν υπόγειο κόσμο, τώρα στο διάστημα, δεν ταιριάζουν οι ισομετρικές γραμμές στον Γιάννη Αγγελάκα» σχολίασε η Αφροδίτη Παναγιωτάκου με τον ίδιο τον Αγγελάκα να λέει «αυτό υποστηρίζουμε».
Στις σελίδες του Φεβρουαρίου, το άλμπουμ γεμίζει σώματα σε κίνηση. Το Onassis Dance Days (5–8 Φεβρουαρίου 2026) φέρνει το οικείο και το ανοίκειο, τις εκλεκτικές συγγένειες που χορεύουν. Η Marlene Monteiro Freitas με το NÔT (6–8 Φεβρουαρίου 2026) γεμίζει το άλμπουμ με όνειρα και εφιάλτες, σαν ιστορίες που λέγονται γύρω από το τραπέζι και κανείς δεν ξέρει αν είναι αληθινές. Πρόκειται για μια παράσταση συμπαραγωγή με την Στέγη.
Θυμάμαι τον Δημήτρη Καραντζά να μου μιλάει για την αυτήν, εδώ στο iefimerida, θεωρώντας ότι είναι η κορυφαία του φετινού φεστιβάλ της Αβινιόν. «Ένας μαύρος χορευτής που χόρευε έναν διονυσιασμένο χορό για να γλιτώσει τον αποκεφαλισμό, ως Σεχραζάτ στο “Χίλιες και μια νύχτες”. Το έργο μιλούσε για κάτι που αφορά ταυτότητες, φυλές, φύλα, μνήμη και βία. Ήταν κάτι που μπορούσε να είναι Παλαιστίνιος, Ισραηλινός, γυναίκα, άντρας - όλοι».
Καμία οικογένεια δεν υπάρχει χωρίς μουσική. Κι εδώ οι σελίδες έχουν θόρυβο, beats, πολυφωνίες. Το Block Party (9 Οκτωβρίου 2025, Νέος Κόσμος) είναι η πρώτη σελίδα: η οικογένεια που κατεβαίνει στον δρόμο για να γιορτάσει να κάνει σαματά -στο κάτω κάτω το δικαιούμαστε έχουμε γενέθλια, όπως λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου.
Το STEGI.RADIO TakeOver (13–14 Φεβρουαρίου 2026) είναι η σελίδα με τα θολά νυχτερινά φώτα: Carl Craig, Moodymann, Omar Souleyman -το Stegi Radio αποκτά και το δικό του app. Tο Borderline Festival (3–4 Απριλίου 2026, Onassis Ready) περιλαμβάνει πιο πειραματικές αφηγήσεις.
Ο The Boy (5–6 Ιουνίου 2026, Στέγη) αναποδογυρίζει όλο το άλμπουμ με την Αυστραλία που δεν επισκέφτηκε ποτέ. Μια ταίνια μεγάλου μήκους, μερικές μικρού μήκους, μια έκθεση φωτογραφίας. Βιντεοεγκαταστάσεις, μια συναυλία σε ένα σκηνικό οικολογικού τρόμου έχει σχεδιάσει ο Αλέξανδρος Βούλγαρης που εργάζεται πάνω σε αυτή την εποποϊα εδώ και περίπου δώδεκα χρόνια, από τότε που είδε πρώτη φορά την ταινία Wake in Fright.
Ο Wim Wenders (14–16 Νοεμβρίου 2025) βάζει το δικό του σημείωμα για μια ζωή στον κινηματογράφο -έρχεται να συνομιλήσει με την Αφροδίτη Παναγιωτάκου ενώ θα παρουσιαστεί ένας μαραθώνιος ταινιών του. Η Diane Morgan γνωστή ως Φιλομένα Τσανκ, είναι η ενοχλητική αδαής (7 Ιανουαρίου 2026) αφήνει τις λάθος αλλά γοητευτικές ερωτήσεις της. Η Miranda July (30 Απριλίου 2026) γράφει για τον γάμο σαν performance. Κι ο Gabor Maté (23 Μαΐου 2026) σημειώνει για τα παιδικά τραύματα, το άγχος που γίνεται αρρώστια, την τοξική κουλτούρα που μας αρρωσταίνει. Γκάμπορ Μάτε, η σωστή προφορά. Οι λεζάντες ενός άλμπουμ που δεν εξηγεί, αλλά αναγκάζει να σκεφτείς.
Όμως οι οικογένειες δεν αγαπούν μόνο τις φωτογραφίες, αλλά και τα φιλμ, ιδιωτικά, ερασιτεχνικά, αριστουργηματικά. Ετσι η Στέγη επεκτείνει σαφώς τη σχέση της με τον κινηματογράφο, είτε αφορά τις πρώτες προβολές, είτε κυρίως τις συμπαραγωγές. Θα δουμε το Sacrifice του Romain Gavras (30 Οκτωβρίου 2025) που με επιμονή του σκηνοθέτη και υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση γυρίστηκε στην Αθήνα φέρνοντας κορυφαίους σταρ στην Αθήνα – η ταινία μόλις προβλήθηκε στο Φεστιβάλ του Τορόντο.
Ακολουθεί η πολυαναμενόμενη Σπασμένη Φλέβα του Γιάννη Οικονομίδη (24 Νοεμβρίου 2025) «θα γίνει ο κακός χαμός όταν βγει» λέει ο σκηνοθέτης που ομολογεί ότι ήταν τόσο ακραίο το εγχείρημα, ώστε ήταν σαν να περπατούσαν πάνω σε ένα λεπτό σχοινί -ένα παραπάτημα και θα έπεφταν όλοι. Το τραγούδι της ταινίας έγραψε ο Λέξ που έπαιρνε διαρκώς τα φρέσκα μονταρισμένα πλάνα από τον Οικονομίδη.
Το How to Shoot a Ghost του Charlie Kaufman ακολουθεί (10 Δεκεμβρίου 2025) και το Gorgoná, η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Εύης Καλογηροπούλου που μόλις παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ της Βενετίας. Τα σχέδια δεν σταματούν εδώ: το ONX μετακομίζει από την 5η Λεοφώρο και τους 54 δρόμους της Νέας Υόρκης στο Σόχο και επεκτείνεται με γεωμετρική πρόοδο σε δράσεις και πρόσωπα (θα ακολουθήσει ξεχωριστό κείμενο), την Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου αρχίζουν να λειτουργούν τα πρώτα 12 δημόσια Ωνάσεια Σχολεία σε όλη την χώρα, το Οnassis Ready αρχίζει να λειτουργεί με φουλ μηχανές τιμώντας την ανάμνηση του χώρου με κάποιον λοξό τρόπο. Θα παράγει «μπουκάλια» που θα γεμίζουν με την δόση πολιτισμού γνώσης ή fun που επιθυμεί ο κάθε ένας.
Και για το τέλος η πιο συγκινητική και βαθιάς ανθρωπίας στιγμή της παρουσίασης του προγράμματος. Αυτή που αφορά την έναρξη λειτουργίας του Ωνάσειου Μεταμοσχευτικού Νοσοκομείου στη Συγγρού. Εκεί, όπως συμβαίνει στα σιαμαία σώματα, ένα δωμάτιο ενώνει το νέο νοσοκομείο με το Καρδιοχειρουργικό Κέντρο. Εκεί εκλήθη η σημαντική εικαστικός Νικομάχη Καρακωστάνογλου να δημιουργήσει ένα έργο, για τον χώρο που θα αναπαύονται οι γιατροί, θα περιμένουν οι συγγενείς, να πηγαίνουν οι ασθενείς όταν θα μπορούν να κυκλοφορήσουν.
«Όταν συναντήθηκα με την Αφροδίτη στο νοσοκομείο και μου είπε τι θέλει να κάνω μέσα στο δωμάτιο, ένιωσα τα μάτια μου να δακρύζουν. Ήταν τεράστιο αυτό που μου έδωσε: τη δυνατότητα να απαλύνω τον πόνο των ανθρώπων».
Στην πραγματικότητα, κάθε οικογενειακό άλμπουμ είναι μια άσκηση μνήμης και λογοκρισίας: ποια φωτογραφία μένει, ποια σκίζεται, ποια χώνεται στο βάθος του κουτιού. Η Στέγη αποφάσισε να στήσει ένα τέτοιο άλμπουμ για τα 15 χρόνια της, με όλη την πληθωρικότητα και την αυτοπεποίθηση που τη χαρακτηρίζει.
Είναι γενναίο, είναι συναρπαστικό, είναι συχνά και υπερβολικό. Κι όπως σε κάθε οικογένεια, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να χαθείς μέσα στο θόρυβο και τις αντιφάσεις της. Αυτό είναι ίσως και το πιο αληθινό σχόλιο που κάνει το πρόγραμμα: ότι η οικογένεια δεν είναι ποτέ ένα ασφαλές καταφύγιο. Είναι πάντα ένα ρίσκο.