Μια πρωτοβουλία του Δήμου Σκιάθου και του οργανισμού «Ανοιχτοί Ορίζοντες» φέρνει τη συμπερίληψη στο επίκεντρο του τουρισμού.
Η Σκιάθος γίνεται το πρώτο νησί της Ελλάδας που κάνει ένα ουσιαστικό βήμα προς τη συμπερίληψη και την αποδοχή της νευροδιαφορετικότητας, μέσα από την πρωτοβουλία «Autism-Friendly», που υλοποιείται με τη συνεργασία του Δήμου και του οργανισμού «Ανοιχτοί Ορίζοντες».
Στόχος είναι το νησί να αποκτήσει υποδομές, ενημερωμένους επαγγελματίες και εκπαιδευμένους πολίτες που θα προσφέρουν ένα περιβάλλον φιλικό σε άτομα με αυτισμό, είτε είναι κάτοικοι είτε επισκέπτες.
Η πρωτοβουλία, περιλαμβάνει δράσεις εκπαίδευσης και πιστοποίησης επαγγελματιών τουρισμού, αλλά και τη δημιουργία ψηφιακού χάρτη με επιχειρήσεις και χώρους φιλικούς προς τον αυτισμό.
«Ο αυτισμός δεν είναι ντροπή - Ντροπή είναι να μην ξέρουμε πώς να φερθούμε»
Ο δήμαρχος Σκιάθου, Θοδωρής Τζούμας, εξηγεί ότι η νέα δράση εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική του νησιού για τη συμπερίληψη:
«Γενικότερα ως Δήμος έχουμε μια στρατηγική της συμπερίληψης. Είχαμε παρουσιαστεί μάλιστα ως παράδειγμα στο Παγκόσμιο Συνέδριο Τουρισμού για την προσβασιμότητα, στο Σαν Μαρίνο το 2023. Μας ενδιαφέρει κάθε είδους αναπηρία, ορατή και αόρατη, και οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι - εμείς και οι πολίτες μας».
Ήδη, όπως σημειώνει, η Σκιάθος έχει σημειώσει πρόοδο με ράμπες Seatrac στις παραλίες, διαδρομές για άτομα με μειωμένη όραση ή κινητικότητα και το πρώτο μονοπάτι ΑμεΑ στον βιότοπο των Κουκουναριών.
Από τότε που ανέλαβε η σημερινή δημοτική αρχή, το 2019, η Σκιάθος διαθέτει πλέον τρία ειδικά σχολεία: ένα νηπιαγωγείο, ένα δημοτικό και ένα ενιαίο επαγγελματικό γυμνάσιο-λύκειο για παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, τα οποία καλύπτουν για πρώτη φορά όλες τις βαθμίδες της ειδικής εκπαίδευσης στο νησί.
Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι η τοπική κοινωνία αγκαλιάζει σταδιακά την προσπάθεια: «Η κοινωνία της Σκιάθου είναι μικρή και πρέπει να καταλάβει πως δεν είναι ντροπή να έχεις ένα παιδί με αυτισμό. Ντροπή και “αναπηρία” είναι να μην ξέρουμε πώς να συμπεριφερθούμε. Οφείλουμε να γνωρίζουμε».
Όπως αναφέρει ο κ. Τζούμας, η Υπουργός Τουρισμού Όλγα Κεφαλογιάννη, όταν ενημερώθηκε σχετικά κατά την επίσκεψή της στη Σκιάθο πριν από μερικές μέρες, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ώστε ο αυτισμός να ενταχθεί στον εθνικό σχεδιασμό για την προσβασιμότητα και τον βιώσιμο τουρισμό.
«Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η άγνοια»
Η ψυχολόγος Μαρία Ηλιοπούλου, ιδρύτρια των «Ανοιχτών Οριζόντων» και μητέρα παιδιού στο φάσμα του αυτισμού, μιλά για τη συνεργασία με τον Δήμο Σκιάθου και την ανάγκη εκπαίδευσης:
«Το προσπαθούμε καιρό. Θέλω η Σκιάθος να γίνει πραγματικά φιλικό νησί για άτομα με αυτισμό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα δεν είναι η κακή πρόθεση. Είναι ότι οι άνθρωποι δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Φοβούνται το “άγνωστο”, και αυτό μπλοκάρει ακόμη και τους καλοπροαίρετους. Εκεί στοχεύουμε, στην ενημέρωση και την εξοικείωση».
Η οργάνωση, όπως εξηγεί, συνεργάζεται με τη National Autistic Society του Ηνωμένου Βασιλείου και έχει ήδη εφαρμόσει παρόμοια προγράμματα σε μεγάλες τουριστικές μονάδες στην Ελλάδα.
«Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση είναι το πρώτο βήμα. Ελπίζουμε να συνεργαστούν και οι επιχειρήσεις, να ανοίξουν τις πόρτες τους, γιατί τέτοιες δράσεις αλλάζουν νοοτροπίες», προσθέτει η κα Ηλιοπούλου.
«Η Σκιάθος είναι το σπίτι μου από τότε που ήμουν τριών»
Ο 22χρονος Ζακ Ρις Μπράουν, ο οποίος κατάγεται από την Αγγλία και ζει πλέον μόνιμα στη Σκιάθο, θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην πραγματοποίηση της πρωτοβουλίας.
Η συμμετοχή του στο πρόγραμμα ξεκίνησε από δική του ιδέα: είδε την ανακοίνωση του Δήμου και επικοινώνησε με τον Δήμαρχο για να δηλώσει πρόθυμος να βοηθήσει. Η ανταπόκριση ήταν άμεση: ο Θοδωρής Τζούμας του πρότεινε να αναλάβει έναν ειδικό ρόλο, αξιοποιώντας την εμπειρία του στο αεροδρόμιο και τη γνώση του για τις ανάγκες των ατόμων στο φάσμα.
«Η Σκιάθος είναι μέρος της ζωής μου από τότε που ήμουν τριών ετών. Η οικογένειά μου ερχόταν για διακοπές, και τώρα ζω εδώ όλο τον χρόνο. Αγαπώ τον ήρεμο ρυθμό, τους ανθρώπους και φυσικά τη θάλασσα», δηλώνει.
Εργάζεται ήδη τέσσερις σεζόν στο αεροδρόμιο του νησιού. Ξεκίνησε με την Jet2 και τα τελευταία τρία χρόνια είναι μέλος της ομάδας της TUI. Εκεί, όπως λέει, έμαθε τι σημαίνει συνεργασία και υπευθυνότητα.
«Θέλω να κάνω τα ταξίδια πιο εύκολα για όλους»
Ο ρόλος του, θα είναι αυτός του πρεσβευτή του προγράμματος. Στην ουσία, θα αποτελεί έναν συνδετικό κρίκο ανάμεσα στους επιβάτες, τις οικογένειες και το προσωπικό του αεροδρομίου, συμβάλλοντας έτσι ενεργά στη διαμόρφωση ενός προτύπου συμπεριληπτικής εμπειρίας, που φιλοδοξεί να καθιερωθεί σε ολόκληρο το νησί.
«Η ιδέα είναι να υπάρχει ένας άνθρωπος που να βοηθά τους ταξιδιώτες και το προσωπικό να κατανοούν τι σημαίνει πραγματικά συμπεριληπτική εμπειρία. Ελπίζω να αξιοποιήσω την επαγγελματική και προσωπική μου εμπειρία με τον αυτισμό, για να κάνω τα ταξίδια πιο ομαλά για όλους».
Μιλώντας για τη σημασία της πρωτοβουλίας, ο Ζακ αναφέρει χαρακτηριστικά: «Για χρόνια έχω δει πόσο αγχωτικό μπορεί να είναι το ταξίδι για ανθρώπους που αντιδρούν διαφορετικά. Θόρυβος, ουρές, πλήθη - όλα αυτά μπορεί να γίνουν υπερβολικά. Αυτή η πρωτοβουλία λέει: “ανήκεις κι εσύ εδώ”. Δεν αφορά μόνο ράμπες ή πινακίδες, αλλά ευγένεια και υπομονή. Η συμπερίληψη είναι ενσυναίσθηση και καλοσύνη σε δράση».
«Οι συνεντεύξεις ήταν δύσκολες, έπρεπε να δείξω τις δυνάμεις μου»
Η εύρεση εργασίας δεν ήταν απλή υπόθεση για τον Ζακ: «Το να κάνεις αίτηση για δουλειά είναι δύσκολο για όλους, αλλά ειδικά για άτομα με αυτισμό, γιατί οι συνεντεύξεις συχνά αξιολογούν την κοινωνική αυτοπεποίθηση και όχι τις δεξιότητες. Η οικογένειά μου με βοήθησε να εστιάσω στα δυνατά μου σημεία. Μόλις άρχισα να δουλεύω, η απόδοσή μου μίλησε από μόνη της. Η αξιοπιστία και η ψυχραιμία μετρούν περισσότερο από τις “ταμπέλες”».
Η καθημερινή του επαφή με τους επιβάτες τον έχει διδάξει πώς να αναγνωρίζει το άγχος ή τη δυσφορία των άλλων: «Έχω μάθει να βλέπω πότε κάποιος νιώθει αγχωμένος ή χαμένος, ακόμη κι αν δεν το λέει. Έχω βοηθήσει επιβάτες που ήταν αυτιστικοί, ηλικιωμένοι ή απλώς φοβισμένοι με το ταξίδι. Μερικές φορές ένας ήρεμος τόνος ή λίγα δευτερόλεπτα υπομονής αρκούν για να αλλάξει η μέρα τους».
«Μια στιγμή που δεν θα ξεχάσω ποτέ»
«Μια φορά ένα αυτιστικό παιδί είχε κρίση πριν την πτήση. Οι γονείς του ήταν εξαντλημένοι και δεν ήξεραν τι να κάνουν. Πλησίασα ήρεμα, εξήγησα κάθε βήμα - τον έλεγχο ασφαλείας, την επιβίβαση, το κάθισμα. Μιλούσα με το παιδί μέχρι που άρχισε να χαλαρώνει. Τους συνόδευσα στην πύλη και έμεινα μαζί τους. Αργότερα, διάβασα στο περιοδικό TUI Magazine ότι η οικογένεια γύρισε σε γραφείο της εταιρείας για να κλείσει νέο ταξίδι και ανέφερε τη βοήθειά μου. Αυτό με συγκίνησε βαθιά. Κατάλαβα ότι μπορώ να κάνω πραγματική διαφορά».
Η στήριξη της τοπικής ηγεσίας -«Μια συνεργασία που εμπνέει»
«Είναι μια πολύ ξεχωριστή στιγμή για τη Σκιάθο, κάτι που πιστεύω ότι έπρεπε να έχει συμβεί εδώ και καιρό, αλλά καλύτερα αργά παρά ποτέ», λέει ο Ζακ για την πρωτοβουλία «Autism-Friendly». «Το ότι ο Δήμαρχος και ο οργανισμός Ανοιχτοί Ορίζοντες παίρνουν σοβαρά την ένταξη δείχνει ότι το νησί δεν θέλει μόνο τουρισμό. Θέλει επίσης να καλλιεργεί τη συμπόνια και την ευαισθητοποίηση. Είμαι περήφανος που η Σκιάθος μπορεί να γίνει από τα πρώτα νησιά της Ελλάδας φιλικά προς τον αυτισμό και που μπορώ να συμβάλω κι εγώ σε αυτό, βοηθώντας άλλους».
«Και οι δύο υπήρξαν απίστευτα υποστηρικτικοί», αναφέρει για τη συνεργασία του με τον Δήμαρχο Θοδωρή Τζούμα και τη Μαρία Ηλιοπούλου.
«Ο Δήμαρχος ήταν ζεστός και ενθαρρυντικός στη συνάντησή μας. Μου είπε ότι είχε ήδη μια ειδική θέση στο μυαλό του για μένα και ότι ο πατέρας μου πρέπει να είναι πολύ περήφανος και ξέρω πως είναι. Η κα Μαρία Ηλιοπούλου, είναι παθιασμένη με την εκπαίδευση και την προσβασιμότητα. Μαζί χτίζουν κάτι που θα ωφελήσει όχι μόνο τους επισκέπτες, αλλά και τους μόνιμους κατοίκους που ζουν με νευροδιαφορετικότητα και αυτό είναι πραγματικά ξεχωριστό».
«Όλοι αξίζουμε καλοσύνη και σεβασμό»
«Όλοι έχουμε δικαίωμα να είμαστε ευτυχισμένοι και να μας φέρονται με καλοσύνη, ανεξάρτητα από τη διαφορετικότητά μας. Ειδικά οι εργοδότες, που πρέπει να επιτρέπουν στις ιδιαίτερες δεξιότητες των ατόμων με αυτισμό να λάμψουν. Ο αυτισμός δεν είναι περιορισμός - είναι ένας άλλος τρόπος να βλέπεις τον κόσμο. Όταν κάποιος νιώθει ασφαλής και αποδεκτός, μπορεί να ακτινοβολεί - στη δουλειά, στο σχολείο, ή απλώς περπατώντας στο αεροδρόμιο», λέει ο Ζακ στέλνοντας το δικό του μήνυμα.
«Είμαι ευγνώμων σε όλους στη Σκιάθο που με έκαναν να νιώσω κομμάτι της κοινότητας - συναδέλφους, φίλους και πολλούς ταξιδιώτες που ακόμη με θυμούνται από προηγούμενες σεζόν. Ελπίζω αυτή η πρωτοβουλία να εμπνεύσει και άλλα νησιά και αεροδρόμια να κάνουν το ίδιο. Η συμπερίληψη ξεκινά μικρή, αλλά αναπτύσσεται γρήγορα όταν ο κόσμος δει το καλό που φέρνει».
Πατέρας Ζακ: «Η Σκιάθος είναι το σπίτι και το πάθος του»
Ο πατέρας του Ζακ, Κέβιν Μπράουν, που εργάζεται τρεις δεκαετίες στον χώρο της επικοινωνίας και του μάρκετινγκ, βλέπει στο πρόγραμμα ένα μήνυμα ελπίδας: «Όταν ο Ζακ ξεκίνησε να ψάχνει δουλειά στο αεροδρόμιο, τον ενθαρρύναμε να αφήσει την προσωπικότητά του και την απόδοσή του να μιλήσουν πριν από οποιαδήποτε “ταμπέλα”. Μόλις του δόθηκε η ευκαιρία, απέδειξε ότι η συγκέντρωση, η ευγένεια και η ψυχραιμία είναι τα πραγματικά του δυνατά σημεία».
Ο ίδιος εκφράζει συγκίνηση για τη στήριξη που βρίσκει ο γιος του στη Σκιάθο: «Η Σκιάθος είναι το σπίτι και το πάθος του. Για εμάς, αυτή η πρωτοβουλία δεν αφορά μόνο τον αυτισμό. Αφορά τη δικαιοσύνη, την αξιοπρέπεια και το να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει ένταξη στην καθημερινή ζωή».
Η Σκιάθος δίνει το παράδειγμα
Ο Δήμος Σκιάθου και οι Ανοιχτοί Ορίζοντες έχουν ήδη υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας, με στόχο από το 2025 να ξεκινήσει πρόγραμμα εκπαίδευσης εργαζομένων, δημοσίων υπηρεσιών και επιχειρήσεων.
«Θέλουμε αυτά τα άτομα να μπορούν να δουλέψουν στη Σκιάθο, αλλά και οι επισκέπτες στο φάσμα του αυτισμού να νιώθουν ευπρόσδεκτοι. Είναι δύο στόχοι που προχωρούν παράλληλα», σημειώνει ο Δήμαρχος.
Η πρωτοβουλία αυτή, δείχνει ότι η συμπερίληψη δεν είναι θεωρία αλλά καθημερινή πράξη. Με τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης, των ειδικών και της κοινωνίας, το νησί ανοίγει τον δρόμο για έναν τουρισμό με σεβασμό και ενσυναίσθηση.
«Ανάπηροι είμαστε εμείς που δεν έχουμε ενημέρωση. Οφείλουμε να ξέρουμε», λέει χαρακτηριστικά ο Δήμαρχος, Θοδωρής Τζούμας.