Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της Food and Agriculture Organization (FAO) και της World Bank, το κόστος ενός τέτοιου διατροφικού «καλαθιού» στην παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται σε περίπου 3,8 ευρώ ανά άτομο την ημέρα.
Το να τρως «υγιεινά» -δηλαδή να καλύπτεις περίπου 2.330 θερμίδες την ημέρα με επαρκή ποικιλία τροφίμων από έξι ομάδες (φρούτα, λαχανικά, αμυλούχα, έλαια, όσπρια, ζωικά προϊόντα)- δεν είναι μόνο θέμα επιλογών, αλλά και κόστους.
Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις της Food and Agriculture Organization (FAO) και της World Bank, το κόστος ενός τέτοιου διατροφικού «καλαθιού» στην παγκόσμια κλίμακα ανέρχεται σε περίπου 4,46 δολάρια ΗΠΑ ανά άτομο την ημέρα [3,8 ευρώ] σε όρους αγοραστικής δύναμης (PPP) για το 2024.
Αυτό το νούμερο όμως κρύβει τεράστιες διακυμάνσεις ανά περιοχή: για παράδειγμα, η Καραϊβική εμφανίζει κατά μέσο όρο 5,48$ την ημέρα για ένα υγιεινό διαιτολόγιο, ενώ η Βόρεια Αμερική και η Ωκεανία εμφανίζουν περίπου 3,85$ και 3,86$, αντίστοιχα.
Επιπλέον, το κόστος από μόνο του δεν είναι αρκετό για να εξασφαλίσει πρόσβαση: περίπου 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή περίπου ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, δεν μπορούν οικονομικά να εξασφαλίσουν αυτό το επίπεδο διατροφής.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά
Σε χώρες με υψηλό εισόδημα, το ποσό αυτό (4-5 $) μπορεί να φαίνεται μικρό, αλλά για ανθρώπους σε χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα ή με ασταθή διατροφή είναι σημαντική οικονομική επιβάρυνση. Για παράδειγμα, σε πολλές χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής η μερίδα του πληθυσμού που δεν μπορεί να αντέξει το κόστος ενός υγιεινού διαιτολογίου φτάνει στο 72,1%.
Ένα βασικό ζήτημα είναι ότι η υγιεινή διατροφή τείνει να είναι ακριβότερη - όχι ως προς τις θερμίδες, αλλά ως προς τη θρεπτική αξία. Μια μελέτη του Ηνωμένου Βασιλείου διαπίστωσε ότι οι πιο «υγιεινές» επιλογές κατά θερμίδα έχουν διπλάσιο κόστος σε σχέση με τις επιλογές χαμηλής θρεπτικής αξίας.
Γιατί οι διαφορές ανά περιοχή;
Οι παράγοντες που επηρεάζουν αυτές τις διαφορές είναι πολλοί. Η εξάρτηση από εισαγωγές τροφίμων, η γεωργική αυτάρκεια, οι τοπικές τιμές στα βασικά είδη, η διαθεσιμότητα φρούτων/λαχανικών, καθώς και η αγοραστική δύναμη των κατοίκων παίζουν σημαντικό ρόλο.
Παράδειγμα: στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, το κόστος ενός υγιεινού διαιτολογίου για το 2022 έφτασε τα 4,56$ ανά άτομο την ημέρα (PPP) - η πιο ακριβή περιοχή στον κόσμο - και περίπου το 27,7% του πληθυσμού δεν μπορούσε να το αντέξει οικονομικά.
Άλλη παράμετρος είναι η αύξηση του κόστους τα τελευταία έτη. Το κόστος, π.χ., στη χαμηλού εισοδήματος κατηγορία χωρών ανέβηκε κατά 47,5% μεταξύ 2017 και 2024, έναντι μέσου όρου 42,0% παγκοσμίως.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς
Για έναν άνθρωπο σε χώρα με χαμηλό εισόδημα, το ποσό των 4 $/ημέρα μπορεί να αντιπροσωπεύει μεγάλο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος και συχνά, αν κάποιος ξόδευε όλο το εισόδημά του σε τροφή, δεν θα έφτανε για να καλύψει μόνο την υγιεινή διατροφή. Στις πλουσιότερες χώρες, το κόστος αυτό μπορεί να αποτελεί μικρό ποσοστό του εισοδήματος, κι έτσι η πρόσβαση είναι πιο ρεαλιστική.
Η υψηλή τιμή τροφίμων με θρεπτική αξία αλλά και η χαμηλή αγοραστική δύναμη δημιουργούν διπλό βαρίδι. Τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα, φθηνότερα και πιο προσβάσιμα, κερδίζουν έδαφος, με συνέπεια αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας και χρόνιων νοσημάτων. Η ανισότητα γίνεται διπλή: όσοι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά την υγιεινή διατροφή είναι πιο εκτεθειμένοι στις συνέπειες.
Προς μια λύση
Η μείωση των τιμών στα θρεπτικά τρόφιμα, η στήριξη της τοπικής παραγωγής, η βελτίωση των αγροδιατροφικών συστημάτων, καθώς και οικονομικές πολιτικές που ενισχύουν την αγοραστική δύναμη των ευάλωτων ομάδων είναι κρίσιμα. Επίσης, η ενημέρωση για το τι σημαίνει «υγιεινή διατροφή» και η ανάπτυξη βιώσιμων μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη το κόστος - οικονομικό και περιβαλλοντικό - μπορεί να αλλάξει το τοπίο.
Συμπερασματικά, το κόστος τού να τρως υγιεινά δεν είναι παντού το ίδιο, και σε πολλές περιοχές είναι απαγορευτικό. Αν θέλουμε μια πραγματικά υγιή διατροφή για όλους, πρέπει να συνδυάσουμε διατροφική ποιότητα με οικονομική προσιτότητα. Οι αριθμοί δείχνουν πως δεν φτάνει να έχουμε τρόφιμα· πρέπει και να μπορούμε να τα αγοράσουμε και να τα επιλέξουμε.