Πολύ πριν το αμερικανικό δολάριο εξελιχθεί στο ισχυρότερο νόμισμα του πλανήτη, η ιστορία του ξεκίνησε σε μια μικρή πόλη κρυμμένη στα δάση της Βοημίας.
Η Γιάχιμοβ, μια ήσυχη κωμόπολη με έναν μόνο κεντρικό δρόμο, υπήρξε τον 16ο αιώνα το μέρος όπου κόπηκαν τα πρώτα νομίσματα που θα γίνονταν ο πρόγονος του δολαρίου. Κι όμως, σήμερα ούτε το δολάριο γίνεται δεκτό εκεί, ούτε πολλοί κάτοικοι γνωρίζουν τη σημασία του τόπου τους.
Το παγκόσμιο νόμισμα με την τεράστια επιρροή
Το αμερικανικό δολάριο αποτελεί σήμερα το ισχυρότερο αποθεματικό νόμισμα του κόσμου. Το 58% των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών αποθεμάτων βρίσκεται σε δολάρια, ενώ δεκάδες χώρες το χρησιμοποιούν επίσημα ή έχουν συνδέσει την αξία του δικού τους νομίσματος με αυτό. Κι όμως, υπάρχει ένα μέρος όπου...δεν γίνεται δεκτό: η ίδια η πόλη που το γέννησε.
Με μόλις 2.300 κατοίκους και περισσότερους οίκους ανοχής παρά τράπεζες, η Γιάχιμοβ δύσκολα προδίδει την ιστορική της βαρύτητα. Ακόμη και οι κάτοικοι αγνοούν ότι ζουν στη γενέτειρα του δολαρίου, καθώς δεν υπάρχει καμία πινακίδα, ούτε κάποιο μνημείο που να το δηλώνει.
Ο ξεναγός Γιαν Φραντσοβίτς στο Μουσείο του Βασιλικού Νομισματοκοπείου γελά όταν βλέπει ένα χαρτονόμισμα του ενός δολαρίου. «Εδώ δεχόμαστε μόνο κορόνες, ευρώ ή μερικές φορές ρούβλια», λέει, συμπληρώνοντας πως σχεδόν δεν βλέπει Αμερικανούς επισκέπτες.
Πώς ξεκίνησαν όλα: Ο κόμης που έδωσε όνομα στο «τάλερ»
Το 1516, μετά την ανακάλυψη πλούσιων κοιτασμάτων ασημιού, ο κόμης Ιερώνυμος Σλικ ίδρυσε την πόλη Joachimsthal που σημαίνει «κοιλάδα του Ιωακείμ». Το 1520 απέκτησε άδεια από τη Βοημιακή Βουλή να κόψει δικά του νομίσματα. Έτσι γεννήθηκε το «Joachimsthaler», που γρήγορα συντομεύτηκε σε «thaler», από όπου προέρχεται η αγγλική λέξη dollar.
Το τάλερ κατακτά την Ευρώπη
Ο Σλικ δημιούργησε ένα νόμισμα σταθμισμένο βάσει του δημοφιλούς Guldengroschen και έκοψε τεράστιες ποσότητες. Μέσα σε μία δεκαετία, η πόλη έγινε το μεγαλύτερο μεταλλευτικό κέντρο της Ευρώπης, με 1.000 ορυχεία και 8.000 μεταλλωρύχους. Περίπου 12 εκατομμύρια τάλερ ταξίδεψαν σε όλη την ήπειρο, δημιουργώντας μια νέα «ευρωζώνη» της Αναγέννησης.
Το τάλερ μετονομάστηκε από χώρα σε χώρα - daler, tallero, talar, τάλιρο, tallér- και κυκλοφόρησε μέχρι τον 20ό αιώνα σε Ευρώπη, Αφρική και Ασία.
Από τον ολλανδικό «lion dollar» στο αμερικανικό δολάριο
Οι Ολλανδοί έφεραν το leeuwendaler στη Νέα Ολλανδία (σημερινή Νέα Υόρκη). Οι άποικοι το πρόφεραν «daler» και στη συνέχεια «dollar», ονομάζοντας έτσι όλα τα ασημένια νομίσματα παρόμοιου βάρους, μεταξύ αυτών και το ισπανικό «piece of eight» (ή real de a ocho). Το 1792, το δολάριο έγινε επίσημα το νόμισμα των ΗΠΑ, την ίδια χρονιά που κόπηκε και το πρώτο αμερικανικό penny.
Η σκοτεινή πλευρά: Ράδιο, ουράνιο και τα γκούλαγκ
Το ασήμι τελείωσε, αλλά οι μεταλλωρύχοι βρήκαν μια μαύρη ουσία που προκάλεσε θανατηφόρες ασθένειες: την ουρανινίτη. Το 1898, η Μαρί Κιουρί ανακάλυψε εδώ ράδιο και πολώνιο, κάτι που άνοιξε τον δρόμο για την πυρηνική εποχή και τελικά για τη δική της τραγική κατάληξη.
Στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής έγιναν πειράματα για πυρηνικό αντιδραστήρα, ενώ ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ βασίστηκε στο ουράνιο της περιοχής για τη διατριβή του. Μετά τον πόλεμο, η πόλη μετατράπηκε σε ρωσικό γκούλαγκ: από το 1949 έως το 1964, περίπου 50.000 πολιτικοί κρατούμενοι εξαναγκάστηκαν να εξορύξουν ουράνιο για το σοβιετικό πυρηνικό πρόγραμμα.
Η πόλη σήμερα: Μια κληρονομιά που παλεύει να αναδειχθεί
Η Γιάχιμοβ προσπαθεί ακόμη να επουλώσει τα σημάδια της ιστορίας της. Το τελευταίο ενεργό ορυχείο, το Svornost, που κάποτε έδωσε το ασήμι για τα πρώτα δολάρια, πλέον αντλεί ραδιενεργό νερό για πολυτελή σπα που υπόσχονται «θεραπεία με ραδόνιο».
Παρότι πουθενά δεν αναγράφεται ότι εδώ γεννήθηκε το δολάριο, στο Μουσείο του Νομισματοκοπείου οι ξεναγοί δείχνουν ένα κάδρο με ένα ολοκαίνουργιο χαρτονόμισμα του Τζορτζ Ουάσινγκτον, ένα μικρό ίχνος μνήμης για τη μικρή πόλη που άλλαξε τον κόσμο.
Με πληροφορίες από BBC