Τα Χριστούγεννα είναι συνυφασμένα με τον Άγιο Βασίλη ή αλλιώς τον Santa Claus. Ή μήπως με τον Άγιο Νικόλαο;
Τελικά, ποιος είναι ο Άγιος που έχει γίνει σύμβολο της εορταστικής περιόδου των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς και που λατρεύουν τα παιδιά σε όλον τον κόσμο;
Η πρώτη απάντηση που έρχεται στο μυαλό κάποιου είναι «μα φυσικά ο Άγιος Βασίλης!». Ναι, αλλά στα αγγλικά γιατί λέγεται Santa Claus; Και ο Άγιος Νικόλαος, ο οποίος είναι προστάτης των παιδιών και τους φέρνει δώρα, τι θέση έχει σε όλο αυτό;
Και οι τρεις τους αποτελούν φιγούρες που συνδέονται με τη γιορτή των Χριστουγέννων, αλλά έχουν διαφορετικές ιστορικές καταβολές και πολιτισμικές σημασίες.
Με μια έρευνα στο Διαδίκτυο, προσπαθήσαμε να τους ξεχωρίσουμε και να βάλουμε τα πράγματα σε μια τάξη. Ας δούμε τη διαφορά τους...
Άγιος Νικόλαος
Ο Άγιος Νικόλαος ήταν ένας πραγματικός άνθρωπος, ιερέας, που γεννήθηκε γύρω στο 270 μ.Χ. στην πόλη Μύρα, που ανήκει στη σημερινή Τουρκία. Ήταν γνωστός για τις πράξεις καλοσύνης και ελεημοσύνης του προς τους φτωχούς και τα παιδιά. Οι ιστορίες για τη ζωή του περιλαμβάνουν θαύματα και γενναιοδωρία.
Από αυτόν προέρχεται η παράδοση των δώρων στα παιδιά, καθώς λέγεται ότι έριχνε χρήματα ή δώρα στα σπίτια των φτωχών, χωρίς να το ξέρει κανείς, και έσωζε φτωχά κορίτσια από την πώληση σε σκλαβιά προσφέροντάς τους προίκα.
Ο Άγιος Νικόλαος τιμάται στις 6 Δεκεμβρίου και είναι ο προστάτης των ναυτικών και των παιδιών. Η φιγούρα του εμπνέει πολλές σύγχρονες παραδόσεις γύρω από τον Santa Claus και τον Άγιο Βασίλη.
Άγιος Βασίλης (στην Ελλάδα):
Στην ελληνική παράδοση, ο Άγιος Βασίλης είναι η φιγούρα που φέρνει τα δώρα στα καλά και υπάκουα παιδιά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, και όχι τα Χριστούγεννα, όπως στην υπόλοιπη Δύση.
Ο Άγιος Βασίλης σχετίζεται, επίσης, με τον Άγιο Βασίλειο τον Μέγα, ο οποίος ήταν επίσκοπος της Καισαρείας (4ος αιώνας μ.Χ.) και γνωστός για την καλοσύνη του προς τους φτωχούς και τα παιδιά. Στην Ελλάδα, ο Άγιος Βασίλης θεωρείται ότι έχει άμεση σχέση με τον Άγιο Βασίλειο και τη φιλανθρωπία του. Η μνήμη του τιμάται την 1η Ιανουαρίου.
Ο Άγιος Βασίλης στην Ελλάδα είναι μια παραδοσιακή φιγούρα, που σε κάποιες περιοχές απεικονίζεται με ρούχα αντίστοιχα της εποχής του Αγίου Βασιλείου, ενώ σε άλλες, πιο σύγχρονες παραδόσεις μπορεί να μοιάζει με τον Santa Claus.
Santa Claus (στη Δύση):
Ο Santa Claus αποτελεί μια επινόηση της σύγχρονης δυτικής παράδοσης και προέρχεται από τον Άγιο Νικόλαο. Η σύγχρονη εικόνα του Santa Claus δημιουργήθηκε και καθιερώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη κυρίως τον 19ο αιώνα.
Είναι μια ευχάριστη φιγούρα, παχουλός, με λευκή γενειάδα, κόκκινη στολή με άσπρη γούνα και γυαλιά, που ταξιδεύει με έλκηθρο και τάρανδους, παραδίδοντας δώρα στα παιδιά την παραμονή των Χριστουγέννων, περνώντας στα σπίτια μέσα από τις καμινάδες τους.
Η εικόνα του Santa Claus είναι η σύγχρονη εκδοχή της παράδοσης, που βασίζεται στον Άγιο Νικόλαο, και έχει επηρεαστεί από τις διαφημίσεις στις οποίες τον χρησιμοποίησαν, ιδιαίτερα αυτήν της Coca-Cola τη δεκαετία του 1930. Σήμερα είναι παγκοσμίως γνωστή, σχεδόν παντού, καθώς έχει εξελιχθεί σε μια εμπορική και διασκεδαστική φιγούρα.
Το όνομα Santa Claus προέρχεται από το ολλανδικό όνομα «Sinterklaas», το οποίο είναι μια συντόμευση του «Sint Nikolaas» (Άγιος Νικόλαος στα ολλανδικά). Κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα οι Ολλανδοί μετανάστες εγκαταστάθηκαν στη Νέα Υόρκη (που τότε ονομαζόταν Νέο Άμστερνταμ). Μαζί τους έφεραν τη δική τους παράδοση για τον Sinterklaas, μια φιγούρα που έφερνε δώρα στα παιδιά στις 6 Δεκεμβρίου, την ημέρα του Αγίου Νικολάου.
Στην πορεία, το όνομα «Sinterklaas» μεταμορφώθηκε από τους αγγλόφωνους Αμερικανούς σε «Santa Claus». Η αλλαγή αυτή συνέβη σταδιακά, καθώς οι αμερικανικές κοινότητες προσαρμόζονταν στην ολλανδική παράδοση, αλλά υιοθέτησαν έναν αγγλικής προφοράς τύπο του ονόματος.
Στην ιστορία του Αγίου Νικολάου οι βόρειοι λαοί έχουν προσθέσει στοιχεία των δικών τους παραδόσεων (τάρανδοι, έλκηθρο, άστρο του Βορρά, μεγάλες κάλτσες κ.λπ.), μια κουλτούρα που τον συνοδεύει μέχρι και σήμερα και δημιούργησε τη σημερινή φιγούρα του Santa Claus, με όλα τα χαρακτηριστικά του. Στα ελληνικά δεδομένα, η μετατροπή αυτή φαίνεται να πέρασε στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, κυρίως στον αστικό πληθυσμό, από τους Έλληνες μετανάστες, που με τις ευχετήριες κάρτες τους εισήγαγαν τον «Δυτικό» Αϊ-Βασίλη.
Είναι πραγματικά εκπληκτικό πώς κάθε κουλτούρα έχει προσαρμόσει την εικόνα αυτών των Αγίων με τον δικό της μοναδικό τρόπο.
Το σίγουρο είναι πως η οικεία, χαμογελαστή παρουσία του με την κόκκινη στολή, τη λευκή γενειάδα, τα γυαλιά του, με τον σάκο με τα δώρα πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν ζωηρά ελάφια, τον έχουν κάνει σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα των παιδιών τις ημέρες των εορτών, ακόμη και σε μη χριστιανικές χώρες.