Στις κάλπες καλούνται αύριο στην Πολωνία οι ψηφοφόροι για τις πιο αμφίρροπες προεδρικές εκλογές από την πτώση του κομμουνισμού με αντιμέτωπους δύο υποψηφίους με εκ διαμέτρου αντίθετα οράματα για τη χώρα.
Στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές στην Πολωνία είχε επικρατήσει οριακά ο απερχόμενος συντηρητικός λαϊκιστής Αντρέι Ντούντα του φιλοευρωπαίου δημάρχου της Βαρσοβίας, Ράφαλ Τρασκόφσκι (51% έναντι 49%).
Αυτή τη φορά η μάχη μπορεί να είναι ακόμη πιο αμφίρροπη, καθώς οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι κινείται στα όρια του στατιστικού λάθους η διαφορά μεταξύ του Τρασκόφκσι και του εθνικιστή υπερσυντηρητικού δεξιού ιστορικού Κάρολ Ναβρότσκι, τον οποίο υποστηρίζει το κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS), που κυβέρνηση την Πολωνία την οκταετία 2015-2023. Η διαφορά στον πρώτο γύρο της 18ης Μαΐου ήταν πολύ μικρότερη της αναμενόμενης με τον Τρασκόφσκι να εξασφαλίζει οριακό προβάδισμα.
Το διακύβευμα της εκλογής μάχης στην Πολωνία
Το αποτέλεσμα των εκλογών στην Πολωνία θα κρίνει κατά πόσον μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της ΕΕ και ένα από τα μέλη του ΝΑΤΟ με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες εν συγκρίσει με το μέγεθός του μπορεί να παραμείνει αξιόπιστος εταίρος καθώς ο εμπορικός πόλεμος και η πολιτική ασφάλειας του Τραμπ ασκούν πίεση στην Ευρώπη.
Ο φιλοδυτικός Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ χρειάζεται στο ύπατο αξίωμα της χώρας έναν σύμμαχο για να μπορέσει να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που είχε υποσχεθεί όταν επικράτησε στις βουλευτές εκλογές του Οκτωβρίου του 2023, αναφορικά με το Κράτος Δικαίου. Αλλά η αυριανή εκλογική αναμέτρηση έχει προσλάβει χαρακτήρα δημοψηφίσματα για το μέλλον της Πολωνίας, περιλαμβανομένου του ρόλου της στην Ευρώπη, για τα δικαιώματα των γυναικών, την εθνική ταυτότητα και την υποστήριξη προς τη γειτονική Ουκρανία.
Δύο διαφορετικά οράματα
«Σίγουρα έχουμε δύο διαφορετικά οράματα για το μέλλον της Πολωνίας», δήλωσε η Αγκνιέσκα Κασίνσκα-Μετρίκα, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Γιαν Κοτσάνοφσκι του Κίελτσε. «Σε αυτές τις εκλογές η κοινωνία θα αποφασίσει σε τι είδους χώρα θέλει να ζήσει».
Μια ήττα του Τρασκόφσκι θα έθετε σε κίνδυνο τις προσπάθειες για την επιστροφή της Πολωνίας στο κυρίαρχο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και την απελευθέρωση περισσότερων κοινοτικών κονδυλίων από τις Βρυξέλλες. Θα μπορούσε επίσης να αποκαλύψει περαιτέρω ρωγμές στον κυβερνητικό συνασπισμό του Τουσκ, με το Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) να επιδιώκει την επιστροφή στην εξουσία στις βουλευτικές εκλογές του 2027.
Μολονότι ο Τουσκ απολαμβάνει ιδιαίτερης εκτίμησης στο εξωτερικό ως ο πολιτικός που αντιμετώπισε και νίκησε τον λαϊκισμό , η δημοτικότητά του στην Πολωνία μειώνεται λόγω της απογοήτευσης πολλών για τις μη υλοποιημένες δεσμεύσεις του. Σύμφωνα με έρευνα του CBOS τον Απρίλιο, το 50% των Πολωνών είχε αρνητική γνώμη για την κυβερνητική συμμαχία του Τουσκ και μόνο το 37% θετική.
Κλίμα πόλωσης
Η αύξηση της υποστήριξης προς τους υποψηφίους της Δεξιάς έχει ανεβάσει τον πήχη για αυτό το Σαββατοκύριακο.
Η ψήφος στον Ναβρότσκι θεωρείται από πολλούς ως βασική ευκαιρία για να φρενάρει η διαδικασία ολοκλήρωσης με τους Ευρωπαίους συμμάχους. Σε επίσκεψη στην Πολωνία αυτή την εβδομάδα, η υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Κρίστι Νόεμ, προέτρεψε τους Πολωνούς να ψηφίσουν τον Ναβρότσκι για να διασφαλίσουν ότι η Πολωνία θα έχει στενούς δεσμούς με τον Τραμπ.
Τα ανταγωνιστικά ΜΜΕ στη χώρα των 37 εκατομμυρίων τροφοδοτούν το κλίμα πόλωσης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είχε ενώσει αρχικά τους Πολωνούς αναφορικά με την υποστήριξη των προσφύγων και τις προσπάθειες ανάσχεσης της ρωσικής απειλής, αλλά πλέον το ουκρανικό διχάζει, κάτι που διαφαίνεται έντονα στις προεδρικές εκλογές.
Για το στρατόπεδο των φιλοδυτικών η αλλαγή δεν έχει επέλθει αρκετά γρήγορα καθώς ο Τουσκ πασχίζει να δώσει σάρκα και οστά στις υποσχέσεις του αναφορικά με σειρά θεμάτων, όπως η χαλάρωση των νόμων περί αμβλώσεων ή η απορρύθμιση της οικονομίας. Για το αντίπαλο στρατόπεδο η αλλαγή έρχεται πολύ γρήγορα σε μια Πολωνία όπου είναι βαθιά ριζωμένος ο συντηρητικός καθολικισμός.
«Η ταχύτητα της αλλαγής είναι πρόβλημα, γιατί αυτό είναι πρωτοφανές», δήλωσε ο Αλεξάντερ Κβασνιέφσκι, που είχε διατελέσει πρόεδρος της Πολωνίας από το 1995 έως το 2005, όταν η χώρα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και στη συνέχεια στην ΕΕ. Αναφορικά με το μεταναστευτικό, την κλιματική αλλαγή, τα ζητήματα των ΛΟΑΤΚΙ+, την Ουκρανία, οι αντίπαλοι των αλλαγών κερδίζουν έδαφος, είπε. «Άνθρωποι σαν τον Τραμπ, χρησιμοποιώντας πολύ απλά επιχειρήματα, είτε αληθινά είτε όχι, είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί».
Δύο εκ διαμέτρου αντίθετοι υποψήφιοι
Ο Τρασκόφσκι και ο Ναβρότσκι αντιπροσωπεύουν τα δύο διαφορετικά οράματα για την Πολωνία. Γιος επιφανούς μουσικού της τζαζ και πολύγλωσσος ο 53χρονος δήμαρχος της Βαρσοβίας είχε εκλεγεί στο παρελθόν ευρωβουλευτής με το κόμμα του Τουσκ. Υποστηρίζει την προάσπιση των δικαιωμάτων της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και την χαλάρωση του νόμου για τις αμβλώσεις.
Ο 42χρονος, άπειρος πολιτικά, αντίπαλός του, Ναβρότσκι, κατέβηκε στην κούρσα κατακεραυνώνοντας την πολιτική της κυβέρνησης στο μεταναστευτικό και κατηγορώντας τον Τουσκ ότι εκτελεί τις εντολές των Βρυξελλών όσον αφορά στην κλιματική ατζέντα τις ΕΕ. Τις τελευταίες εβδομάδες αρνείται τις κατηγορίες ότι ίσως εκμεταλλεύτηκε έναν ηλικιωμένο άνδρα από τον οποίο αγόρασε ένα μικρό διαμέρισμα και ότι μετείχε σε κύκλωμα διακίνησης ιερόδουλων την εποχή που ήταν φοιτητής και εργαζόταν ως φύλακας ασφαλείας σε ξενοδοχείο. Παραδέχθηκε, ωστόσο, ότι συμμετείχε προ 20ετίας σε προσχεδιασμένες συγκρούσεις χούλιγκαν.
«Κλειδί» η συμμετοχή, οι αναποφάσιστοι και οι ψήφοι της διασποράς
Καθοριστικό ρόλο στο ποιος θα αναδειχθεί ο νέος πρόεδρος της Πολωνίας αναμένεται να παίξει η προσέλευση, κατά πόσον δηλαδή οι φιλοευρωπαϊκοί ψηφοφόροι σπεύσουν να στηρίξουν τον Τρασκόφσκι, όπως έκαναν με τον Τουσκ πριν από 19 μήνες, και πού θα πάνε οι ψήφοι του ακροδεξιού Σλάβομιρ Μέντσεν, που είχε αποσπάσει ποσοστό 14,8% στον Α΄γύρο. Ο Μέντσεν αρνήθηκε να στηρίξει δημοσίως έναν εκ των δύο αντιπάλων, που προσπαθούν να προσελκύσουν τους ψηφοφόρους του.
Για τον Άλεξ Στσέρμπιακ, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, η μάχη θα κριθεί στο νήμα καθώς το 5% των Πολωνών ψηφοφόρων δηλώνουν μέχρι την τελευταία στιγμή αναποφάσιστοι. Αυτό «μπορεί να σημαίνει ότι μπορεί να προσέλθουν στις κάλπες απογοητευμένοι υποστηρικτές της κυβέρνησης » υπέρ του Τρασκόφσκι ή μεγαλύτεροι σε ηλικία ψηφοφόροι που δεν συμμετείχαν στον πρώτο γύρο να πάνε να ψηφίσουν τον Ναβρότσκι ή να δούμε κάποια άλλη μικρή μετατόπιση, που θα μπορούσε τελικά να κρίνει το αποτέλεσμα», είπε.
Ρόλο στην έκβαση της μάχης θα μπορούσε να παίξει επίσης η ψήφος της πολωνικής διασποράς, με περίπου 700.000 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους στο εξωτερικό.
«Το αποτέλεσμα είναι αδύνατο να προβλεφθεί. Υπάρχουν πάρα πολλά κινούμενα μέρη και ακόμη και η παραμικρή αλλαγή κατά τη διάρκεια της ημέρας [των εκλογών] θα μπορούσε να ανατρέψει την ισορροπία», σημειώνει ο Μπεν Στάνλεί, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο SWPS της Βαρσοβίας.