Ένα εντυπωσιακό εύρημα στο νότιο Ισραήλ φέρνει στο φως ίσως την πιο ξεκάθαρη έως τώρα απόδειξη για τους Χαναναίους, τον λαό που περιγράφεται εκτενώς στη Βίβλο.
Στην Κιριάτ Γκατ, περίπου 65 χιλιόμετρα νότια του Τελ Αβίβ, αρχαιολόγοι αποκάλυψαν το πρώτο εργαστήριο Χαναναίων που έχει βρεθεί ποτέ στην περιοχή – ένα αρχαίο εργοστάσιο παραγωγής λεπίδων.
Λεπίδες και υπόγειοι λάκκοι
Στον χώρο εντοπίστηκαν μακριές λεπίδες από πυριτόλιθο καθώς και ογκώδεις πέτρες που χρησίμευαν στη διαμόρφωση και κατεργασία όπλων με αξιοσημείωτη ακρίβεια. Οι ερευνητές αποκάλυψαν επίσης εκατοντάδες υπόγειους λάκκους, μερικοί εκ των οποίων ήταν επενδυμένοι με πλιθιά. Οι κατασκευές αυτές χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικοί χώροι, κατοικίες, εργαστήρια αλλά και χώροι λατρευτικών πρακτικών. Η έκταση και η πολυπλοκότητα του χώρου δείχνουν ότι οι Χαναναίοι διέθεταν οργανωμένους οικισμούς, εξειδικευμένες τέχνες και ανεπτυγμένα εμπορικά δίκτυα.
Σύνδεση με τη Βίβλο
Η ανακάλυψη προσφέρει ένα σπάνιο παράθυρο στην καθημερινότητά τους και δημιουργεί έναν απτό σύνδεσμο ανάμεσα στα αρχαιολογικά ευρήματα και την κοινωνία που περιγράφεται στην Παλαιά Διαθήκη. Η Βίβλος παρουσιάζει τους Χαναναίους ως τους πρώτους κατοίκους της Γης της Επαγγελίας, πριν οι Ισραηλίτες φθάσουν και κατακτήσουν την περιοχή.
Προηγμένη τεχνολογία
Σύμφωνα με την Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων (IAA), το εύρημα φωτίζει τις απαρχές της αστικοποίησης και της επαγγελματικής εξειδίκευσης στη γη του Ισραήλ. Σε ανάρτησή της στο Facebook, η Αρχή τόνισε: «Τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα στον χώρο είναι οι μεγάλοι πυριτόλιθοι πυρήνες, από τους οποίους παράγονταν εξαιρετικά κοφτερές και ομοιόμορφα διαμορφωμένες λεπίδες».
Οι ίδιες οι λεπίδες χρησιμοποιούνταν ως μαχαίρια για το κόψιμο και τον τεμαχισμό, αλλά και ως εργαλεία συγκομιδής, όπως οι λεπίδες δρεπανιών. Η τεχνολογία παραγωγής θεωρείται εξαιρετικά προηγμένη για την εποχή και φαίνεται ότι περιλάμβανε τη χρήση μιας διάταξης που λειτουργούσε σαν γερανός, ώστε να ασκείται ακριβής πίεση στον πυριτόλιθο.
Πρωτόγνωρη τεχνογνωσία
Η ομάδα των ερευνητών υπογραμμίζει ότι αυτή η τεχνική αποτελεί πρωτόγνωρη τεχνολογία για εκείνη την περίοδο. Ο δρ. Jacob Vardi, προϊστοριολόγος της IAA, εξήγησε: «Πρόκειται για μια ιδιαίτερα εξελιγμένη βιοτεχνία, όχι μόνο λόγω των ίδιων των εργαλείων, αλλά και λόγω όσων δεν εντοπίστηκαν. Τα απορρίμματα της παραγωγής, τα θραύσματα, δεν ήταν διασκορπισμένα γύρω από τον χώρο· ίσως για να προστατευθεί η επαγγελματική γνώση μέσα στην ομάδα των ειδικών».
Κατά τον ίδιο, ο χώρος φαίνεται να λειτούργησε ως κεντρικό σημείο, από όπου οι χαναναϊκές λεπίδες διανέμονταν σε ευρύτερες περιοχές του Λεβάντε. Στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν εργαλεία από φυσικά υλικά, όπως πυριτόλιθο, κόκαλο, πέτρα και κεραμικά. Ωστόσο, τότε οι χαναναϊκές λεπίδες αποτελούσαν τα κύρια κοπτικά εργαλεία.
Οργάνωση και επαγγελματική εξειδίκευση
«Στον χώρο αποκαλύφθηκε μια εξαιρετικά προηγμένη βιοτεχνία που απαιτούσε υψηλή τεχνογνωσία», σημειώνει ο δρ. Vardi. «Μόνο άτομα με ιδιαίτερες δεξιότητες μπορούσαν να παράγουν αυτές τις λεπίδες. Πρόκειται για σαφή ένδειξη ότι ήδη στην απαρχή της Εποχής του Χαλκού, η τοπική κοινωνία ήταν οργανωμένη και σύνθετη, με επαγγελματική εξειδίκευση».
Σύνδεση με την εποχή του Αβραάμ
Οι αρχαιολόγοι εξηγούν ότι τα εργαλεία συνδέονται με τον υλικό πολιτισμό της Χαναάν κατά την εποχή του Αβραάμ – την περίοδο της Μέσης Εποχής του Χαλκού (περίπου 2100–1900 π.Χ.), όταν σύμφωνα με τη Βίβλο ο πατριάρχης μετανάστευσε στη Χαναάν.
Ο Αβραάμ, που θεωρείται πρόγονος του Ιουδαϊσμού, του Χριστιανισμού και του Ισλάμ, είναι γνωστός για την ακλόνητη πίστη του στον Θεό και τη διαθήκη για τη δημιουργία ενός νέου έθνους στη γη της Χαναάν. Αιώνες αργότερα, ο Μωυσής, απόγονος του Αβραάμ μέσω του Ισαάκ και του Ιακώβ, οδήγησε τους Ισραηλίτες έξω από την Αίγυπτο προς τη Γη της Επαγγελίας, η οποία ανήκε αρχικά στους Χαναναίους.
Οι Χαναναίοι στην Παλαιά Διαθήκη
Οι Χαναναίοι αναφέρονται πολλές φορές στην Παλαιά Διαθήκη, στα βιβλία της Γένεσης, του Λευιτικού, του Δευτερονομίου και του Ιησού του Ναυή. Στο βιβλίο του Ιησού του Ναυή (3:10), ο Θεός υπόσχεται στους Ισραηλίτες ότι θα εκδιώξει τους Χαναναίους πριν εκείνοι εισέλθουν στη Γη της Επαγγελίας.
Τελικά, οι Ισραηλίτες έδωσαν μια σειρά μαχών εναντίον των Χαναναίων και κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της γης τους – μια κατάκτηση που τοποθετείται στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα π.Χ.