Σε μια εποχή όπου η εκπαίδευση καλείται να αντιμετωπίσει σύνθετες προκλήσεις, υπάρχουν πρωτοβουλίες που όχι μόνο δίνουν λύσεις, αλλά και αναδεικνύουν το ανθρώπινο πρόσωπο της σχολικής ζωής.
Μία τέτοια περίπτωση συναντάμε στο 2ο Γενικό Λύκειο Ξάνθης - ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία της χώρας - όπου μια ομάδα μαθητών και μαθητριών, υπό την καθοδήγηση ενός εμπνευσμένου εκπαιδευτικού, δημιούργησε τη δική της σειρά φυσικών καλλυντικών με την ονομασία Buzz and Bloom. Και ίσως το σημαντικότερο πέρα από την πρωτοβουλία αυτή καθαυτή, είναι ότι τα έσοδα από την πώληση των προϊόντων αυτών, διατίθενται για κοινωνικούς σκοπούς.
Ένα παράδειγμα έμπνευσης
Αυτό, δεν θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα χωρίς τη σπουδαία συμβολή του «Μαζί για το Παιδί», το οποίο βοήθησε πρόσφατα στην αναβάθμιση του εργαστηρίου φυσικών επιστημών του σχολείου, καθώς βεβαίως και χωρίς την πρωτοβουλία του καθηγητή Χημείας, κ. Γιάννη Παπουτσή, ο οποίος οραματίστηκε μια διαφορετική, βιωματική προσέγγιση στο μάθημα.
Η ομάδα του«Μαζί για το Παιδί», διαπίστωσε την ανάγκη για αναβάθμιση εξοπλισμού σε δύο κρίσιμους τομείς: αυτόν της Πληροφορικής και αυτόν των Φυσικών Επιστημών. Σε συνεργασία με τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς, καταγράφηκαν όλα αυτά που είναι απαραίτητα, κι έτσι το σχολείο προμηθεύτηκε τον εξοπλισμό που χρειαζόταν για να ανταποκριθεί με επάρκεια στις ανάγκες των εκπαιδευτικών αναγκών.
Πώς ξεκίνησε η ιδέα
Πώς ξεκίνησε όμως η ιδέα της δημιουργίας καλλυντικών σε ένα σχολικό εργαστήριο;
«Η ιδέα ξεκίνησε από πέρσι, θέλαμε να κάνουμε κάτι απλό, παραδοσιακό, όπως κηραλοιφές και σπαθόλαδο. Ξεκινώντας από αυτό, σιγά - σιγά πηγαίναμε σε κάτι παραπάνω, και φτάσαμε να κάνουμε αντηλιακές κρέμες, lip balm, λάδια προσώπου, λάδια μαλλιών... Ο σκοπός όμως δεν ήταν αυτός. Ο πρωταρχικός σκοπός ήταν να δώσουμε ένα κίνητρο στα παιδιά να ασχοληθούν λίγο παραπάνω με τη Χημεία. Να την αγαπήσουν περισσότερο, να έρθουν σε επαφή με το μάθημα, να μην το βλέπουν βαρετό, και στη συνέχεια να μπουν σε άλλα μονοπάτια, όπως αυτό της προσφοράς προς τον συνάνθρωπό τους. Το πετύχαμε.» εξηγεί στο iefimerida ο κ. Παπουτσής, ο οποίος στη συνέχεια τονίζει πως «Ο μεγαλύτερος όμως στόχος της όλης προσπάθειας, ήταν μέσα από αυτό να μαζεύονται χρήματα, τα οποία θα πηγαίνουν σε φιλανθρωπικούς σκοπούς».
Τι λένε οι μαθητές
«Μαθαίνουμε, αλλά και χαιρόμαστε αυτό που κάνουμε», είπαν από την πλευρά τους οι μαθητές, οι οποίοι μέσω αυτής της εμπειρίας μυήθηκαν όχι μόνο στη Χημεία, αλλά και στον εθελοντισμό, στην επιχειρηματικότητα και στην ομαδική δουλειά. Είναι αυτά τα “άλλα” μαθήματα που δεν χωρούν πάντα στο ωρολόγιο πρόγραμμα, αλλά κάνουν τη διαφορά στη ζωή.
«Μέσω αυτού του προγράμματος, γνωρίσαμε πώς λειτουργούν πολλές εθελοντικές ομάδες, ενώ μπορέσαμε να βοηθήσουμε με τη δουλειά μας, τους συνανθρώπους μας. Ήταν μια πολύ σημαντική χρονιά για εμάς, γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο: γιατί γνωρίσαμε τον εθελοντισμό και βοηθήθηκαν κάποιοι άνθρωποι. Αυτό είναι κάτι που θα μας μείνει για όλη μας τη ζωή», λέει η Ματίνα, μαθήτρια της Β' Λυκείου.
«Μέσα σε αυτόν τον χώρο, μπορέσαμε να δημιουργήσουμε τα δικά μας προϊόντα, δηλαδή τα καλλυντικά μας. Μέσω του προγράμματος καταφέραμε να ενσωματωθούμε καλύτερα στο μάθημα της Χημείας και να γνωρίσουμε πώς δημιουργείται μία επιχείρηση από την αρχή, από την παραγωγή δηλαδή, μέχρι την πώληση των προϊόντων. Εκτός από αυτό, καταφέραμε και να μάθουμε πόσο σημαντικό κομμάτι στη ζωή μας είναι ο εθελοντισμός, βλέποντας τους ανθρώπους τους οποίους βοηθήσαμε να το εκτιμούν και να μας ευχαριστούν. Ήταν πολύ σημαντικό. Δημιουργήθηκε ομαδικό πνεύμα, γνωρίσαμε καινούρια άτομα, κερδίσαμε εμπειρίες», προσθέτει η Χρυσούλα, επίσης μαθήτρια της Β' Λυκείου.
«Με όλον τον καινούριο εξοπλισμό που έχουμε πλέον στο εργαστήριό μας, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε πολλά πράγματα, όπως διάφορα πειράματα Φυσικής και Χημείας. Εμένα προσωπικά, αλλά και στους συμμαθητές μου, μας αρέσουν πολύ αυτά τα πειράματα. Έτσι το μάθημα γίνεται πιο ωραίο, πιο διασκεδαστικό και λιγότερο βαρετό, γιατί κάνουμε και κάτι διαφορετικό από το να καθόμαστε στην τάξη. Επιπλέον, έτσι κατανοούμε καλύτερα το κάθε πείραμα και την κάθε χημική αντίδραση. Γενικά μέσα απ’ όλον αυτόν τον καινούριο εξοπλισμό, έχουμε κερδίσει πολλά πράγματα, και αυτό είναι πολύ βοηθητικό για την όλη μας εμπειρία ως προς τη μάθηση», σημειώνει από την πλευρά του ο Αριστείδης, μαθητής της Α' Λυκείου.
Από ένα παλιό εργαστήριο σε μια νέα εποχή
Τα περισσότερα όργανα που υπήρχαν στο εργαστήριο Φυσικοχημείας του σχολείου ήταν πάνω από 20 χρόνων και πολλά είχαν φθαρεί. «Η καθημερινή διδασκαλία γινόταν με δυσκολίες, ενώ οι δυνατότητες για πειραματική δουλειά ήταν περιορισμένες», αναφέρει ο κ. Παπουτσής.
«Η έμπρακτη υποστήριξη του “Μαζί για το Παιδί” ήρθε ακριβώς τη στιγμή που χρειαζόταν. Ο νέος εξοπλισμός ήρθε να συμπληρώσει και να ανανεώσει το παλιό εργαστήριο, κάνοντας τα πειράματα πιο εύκολα, γρήγορα και λειτουργικά, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς ο περιορισμένος χρόνος των μαθητών δεν επιτρέπει συχνές επισκέψεις στο εργαστήριο», επισημαίνει.
Πέρα από το ωρολόγιο πρόγραμμα: Μια κοινότητα εν δράσει
Το εγχείρημα δεν περιορίστηκε στα στενά όρια του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών σχολείων, το οποίο καθορίζει τι θα πρέπει να μάθουν οι μαθητές σε κάθε μάθημα και επίπεδο εκπαίδευσης, και πώς θα αξιολογούνται. Πραγματοποιήθηκε εκτός διδακτικού ωραρίου, κάθε Σάββατο, στο πλαίσιο εγκεκριμένων προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων του Υπουργείου Παιδείας (Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Αγωγή Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων, Αγωγή Σταδιοδρομίας).
Με 60 μαθητές από την Α’ και Β’ Λυκείου, η συμμετοχή ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Το ενδιαφέρον ήταν τόσο μεγάλο που χρειάστηκε να δημιουργηθούν δύο ξεχωριστές ομάδες. «Οι μαθητές ένιωθαν πως ανήκουν σε κάτι σημαντικό, και αρκετοί από αυτούς επέστρεψαν και φέτος, παρακινημένοι από την επιτυχία της προηγούμενης χρονιάς» σημειώνει ο κ. Παπουτσής.
Από το σχολικό εργαστήριο στην κοινωνία: Καλλυντικά με σκοπό
Το πιο ξεχωριστό στοιχείο της δράσης, είναι όπως προαναφέρθηκε, η δημιουργία φυσικών καλλυντικών προϊόντων, όχι μόνο για εκπαιδευτικούς λόγους, αλλά και για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Οι μαθητές δούλεψαν ως μια μικρή «εικονική επιχείρηση», με όλα τα έσοδα να προσφέρονται σε σκοπούς κοινωνικής αλληλεγγύης της τοπικής κοινότητας. Κάποιοι από τους συλλόγους οι οποίοι ωφελήθηκαν από τη δράση του σχολείου, είναι το Τραπέζι Αγάπης της Ξάνθης, ο Σύλλογος Καρκινοπαθών Ξάνθης, ο Σύλλογος Λάμψη στη Θεσσαλονίκη, καθώς και άτομα στην τοπική κοινότητα που έχουν ανάγκη.
Η ανταπόκριση ήταν συγκινητική. Μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς και τοπική κοινωνία συνεργάστηκαν για ένα κοινό όραμα. Οι πρώτες ύλες επιλέχθηκαν με φροντίδα και μεράκι: κερί μέλισσας, σπιτικό ελαιόλαδο από τις οικογένειες των μαθητών, σπαθόλαδο που παρασκεύασαν οι ίδιοι, χαμομήλι, καλέντουλα, δαφνέλαιο, ταραξάκο και άλλα εκχυλίσματα.
Η προετοιμασία είχε ξεκινήσει ήδη από το καλοκαίρι, ώστε τα προϊόντα να είναι έτοιμα για τη σχολική χρονιά που μόλις πέρασε. Το αποτέλεσμα; Lip balm, έλαια μαλλιών, ενυδατικές κρέμες, φυσικά αντηλιακά, σαπούνια και ήδη έχουν γίνει παραγγελίες για την επόμενη χρονιά.
«Έμφαση στην ουσία και όχι στην εικόνα»
«Η παρέμβαση στο σχολείο υλοποιήθηκε με την ευγενική υποστήριξη των Trafigura Maritime Ventures και το Trafigura Foundation, που στηρίζουν σταθερά το πρόγραμμα "Μαζί στις Ακριτικές" από το 2019. Βρεθήκαμε εκεί πρόσφατα και παρακολουθήσαμε τα παιδιά που έφτιαχναν το καινούριο τους προϊόν, που είναι το αντηλιακό, τόσο σε υγρή μορφή, όσο και σε πιο compact. Την ώρα που ανακάτευαν τα παιδιά τα υλικά, υπήρχε τρομερός ενθουσιασμός. Ήταν συγκινητικό να ακούς τα παιδιά να σου λένε, "ξέρετε εμείς εδώ ερχόμαστε και χαιρόμαστε αυτό που κάνουμε, και δεν είναι ότι μόνο μαθαίνουμε, αλλά έχουμε τη δυνατότητα να γίνουμε εθελοντές, αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει εθελοντισμός, τι σημαίνει εικονική επιχείρηση... Ανοίγουν οι ορίζοντες και σε άλλες δεξιότητες των παιδιών, μπορούν να ονειρεύονται.. Και όλο αυτό μπορεί να είναι η αφορμή να διαπρέψουν σε κάτι άλλο», περιγράφει στο iefimerida η κα Τατιάνα Μουλούλη, Επικεφαλής Ανάπτυξης Προγράμματος Ακριτικών Περιοχών του «Μαζί για το Παιδί».
«Η φιλοσοφία του προγράμματος είναι να δίνεται έμφαση στην ουσία και όχι στην εικόνα. Οι δωρεές δεν είναι απλώς υλικά αγαθά που τοποθετούνται σε ράφια. Είναι εργαλεία που αξιοποιούνται πλήρως, με στόχο να ενισχύσουν τη μάθηση και να αναδείξουν το όραμα των εκπαιδευτικών», υπογραμμίζει.
Από το 2019, το «Μαζί για το Παιδί» υλοποιεί το πρόγραμμα «Μαζί στις Ακριτικές». Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τις τοπικές διευθύνσεις εκπαίδευσης, τους τοπικούς φορείς και τους δήμους και αποτελεί στοχευμένη παρέμβαση, σε κάθε σχολική μονάδα, ανταποκρινόμενο στην κάλυψη των αναγκών της, στους στόχους και στις θεματικές του ενδιαφέροντος της εκπαιδευτικής κοινότητας.
Μέχρι σήμερα, 163 σχολικές μονάδες-όλων των βαθμίδων- σε Έβρο, Ροδόπη, Ξάνθη και Κάλυμνο έχουν ενισχυθεί μέσα από το πρόγραμμα, με 19.351 μαθητές και 2.820 εκπαιδευτικούς να επωφελούνται άμεσα από τις παρεμβάσεις.
«Η πιο συγκινητική στιγμή είναι όταν επιστρέφεις σε ένα σχολείο και βλέπεις το αποτέλεσμα. Τα μάτια των παιδιών λάμπουν, οι εκπαιδευτικοί μιλούν με πάθος και υπερηφάνεια για τα βήματα που έγιναν. Από αυτή τη ζωντανή εμπειρία γεννιούνται νέες ιδέες, νέες συνεργασίες, νέα όνειρα. Γιατί πίσω από κάθε αλλαγή βρίσκεται πάντα ένας άνθρωπος με μεράκι, όραμα και ψυχή. Οι εκπαιδευτικοί αυτοί υπάρχουν, και είναι χρέος μας να τους ανακαλύπτουμε, να τους ακούμε και να είμαστε δίπλα τους. Για να μπορούν τα σχολεία να γίνονται ξανά χώροι έμπνευσης, δημιουργίας και προοπτικής» αναφέρει χαρακτηριστικά η κα Μουλούλη.
Οι «πελάτες» που αγκάλιασαν το όραμα
Τα προϊόντα του Buzz & Bloom δεν προορίζονται για την αγορά με την κλασική έννοια. Οι πρώτοι «πελάτες» είναι οι γονείς, οι καθηγητές, οι μαθητές, φίλοι και συγγενείς, αλλά και εκπαιδευτικοί από άλλα σχολεία που εμπνέονται από την πρωτοβουλία.
Μάθηση με αξία και αντίκρισμα
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία δεν αφορά μόνο τη Χημεία. Αφορά τη συνεργασία, την ευαισθησία, την επιχειρηματικότητα, την ενδυνάμωση. Αφορά το σχολείο ως κύτταρο της κοινωνίας. Και αποδεικνύει ότι όταν η εκπαίδευση συνδυάζει τη γνώση με το βίωμα, και το σχολείο συνεργάζεται με την κοινότητα, μπορούν να συμβούν εξαιρετικά πράγματα.
Πέρα από τη δημιουργία προϊόντων, το Buzz & Bloom λειτουργεί ως καταλύτης για τη σχέση εκπαιδευτικών και μαθητών. «Όταν αγαπάς τον δάσκαλό σου, αγαπάς και το μάθημά του», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Παπουτσής. «Γνωρίζεις πιο καλά τα παιδιά και σε γνωρίζουν κι αυτά πιο καλά. Δημιουργείται ένα δέσιμο μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών αλλά και μεταξύ των μαθητών. Αλλάζει όλη η ψυχολογία τους».
Στο περιβάλλον της ομάδας, οι ρόλοι αλλάζουν: ο εκπαιδευτικός δεν είναι απλώς μεταδότης γνώσης, αλλά εμψυχωτής, συνοδοιπόρος, συνομιλητής. Οι μαθητές, με τη σειρά τους, αποκτούν φωνή, ρόλο, ευθύνη και εμπιστοσύνη. Ακόμα και μαθητές που συνήθως ήταν χαμηλών τόνων ή εσωστρεφείς, συμμετείχαν με ενθουσιασμό, ένιωσαν αποδοχή και ασφάλεια και βρήκαν πεδίο να εκφραστούν, να συνδημιουργήσουν, να ανθίσουν.
Τα παιδιά δεν έμαθαν απλώς να φτιάχνουν καλλυντικά. Έμαθαν να συνεργάζονται, να οργανώνουν, να προσφέρουν, να δημιουργούν με αγάπη και ευθύνη. Και αυτό, είναι ίσως το πιο πολύτιμο μάθημα που μπορεί να προσφέρει το σχολείο.
Το Buzz & Bloom δεν είναι ένα απλό σχολικό project. Είναι μια πλατφόρμα ενδυνάμωσης, ένα παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί όταν η εκπαίδευση δεν εγκλωβίζεται στο ωρολόγιο πρόγραμμα αλλά ανοίγεται σε νέους δρόμους, νέες εμπειρίες και νέες σχέσεις.