Από τον πρώτο καρδιοχειρουργημένο ασθενή του 1993 έως τα υβριδικά χειρουργεία του 2025, το Ωνάσειο πέρασε από την καρδιά στο σύνολο του ανθρώπινου σώματος.
Με το Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο, την παιδιατρική πτέρυγα και την τεχνητή νοημοσύνη η Ελλάδα αποκτά ένα δημόσιο νοσοκομείο αντάξιο του μέλλοντος και ταυτόχρονα βαθιά ανθρώπινο, το οποίο εγκαινιάζεται αύριο από τον πρωθυπουργό.
Βρισκόμαστε στον δεύτερο όροφο του Ωνάσειου Εθνικού Μεταμοσχευτικού Κέντρου, έχουμε μόλις βγει από τη μονάδα αυξημένης φροντίδας για μεταμοσχευμένα παιδιά και εφήβους μέχρι 16 ετών. Αν και βρέχει, μπαίνει το φως της ημέρας από τα παράθυρα που υπάρχουν στον χώρο -ναι, για πρώτη φορά υπάρχει φυσικό φως σε τέτοιο χώρο.
Ένα δάσος από οθόνες, καλώδια, κρεβάτια τακτοποιημένα στη σειρά, έτοιμα να δεχθούν τους πρώτους ασθενείς. Παραδίπλα, ένας κλειστός θάλαμος ασφαλείας, με μία θερμοκοιτίδα, σκεπασμένη με ένα σεντόνι κεντημένο με παιδικά σχέδια. Η ελπίδα που ξορκίζει τον φόβο.
Μια γυναίκα, δυναμική, με υπερηφάνεια στο βλέμμα, συντονίζει την επίσκεψη, τη βλέπω να ολοκληρώνει σχεδόν ψιθυρίζοντας τις φράσεις των γιατρών, των διευθυντών των επιμελητών. «Εγώ παρέλαβα τον πρώτο καρδιοχειρουργημένο ασθενή το 1993», μου λέει. Το όνομά της: Παναγιώτα Μαγαλιού. Η φωνή της είχε το τρέμουλο του ανθρώπου που κουβαλά μνήμες σώματος, ελπίδας, αγώνα. «Ακολούθησαν πολλοί, χιλιάδες άνθρωποι», πρόσθεσε.
Βρισκόμαστε μέσα στο Ωνάσειο Εθνιό Μεταμοσχευτικό Κέντρο, που είναι πλέον οργανικά ενωμένο με το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό, και παραδίδεται αύριο στην ελληνική πολιτεία ως νέο ενιαίο Ωνάσειο Νοσοκομείο. Το περπατήσαμε πριν από τα εγκαίνια, παρουσία του πρωθυπουργού την Τρίτη 21 Οκτωβρίου, βρεθήκαμε ανάμεσα σε χειρουργεία που μοιάζουν με διαστημόπλοια, διαδρόμους που δεν μυρίζουν πια αντισηπτικό αλλά φως, παιδότοπους και ανθρώπους που μιλούν για ιατρική με την ένταση καλλιτέχνη που περιγράφει έργο ζωής.
Το νέο Ωνάσειο δεν είναι απλώς επέκταση, είναι ριζική ανασύνταξη. Το γνωστό Καρδιοχειρουργικό ανακαινίστηκε πλήρως και εξοπλίστηκε με μηχανήματα αιχμής. Το νέο κτίριο -φιλοξενεί το Ωνάσειο Εθνικό Μεταμοσχευτικό Κέντρο και το Ωνάσειο Παίδων- στεγάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα δομές αποκλειστικά αφιερωμένες στις μεταμοσχεύσεις και στους παιδιατρικούς ασθενείς.
Παλαιές και νέες υποδομές συνθέτουν ένα ενιαίο ψηφιακό οικοσύστημα, το πρώτο ολοκληρωτικά ψηφιοποιημένο νοσοκομείο της χώρας.
Η δυναμικότητα του νέου νοσοκομείου αυξήθηκε εντυπωσιακά: 185 κλίνες (από 131), εκ των οποίων 54 ΜΕΘ (από 36). Τέσσερις συμβατικές χειρουργικές αίθουσες, δύο υβριδικά χειρουργεία και τέσσερα αιμοδυναμικά εργαστήρια. Συνολική επιφάνεια 31.500 τ.μ.: ένας μικρός τεχνολογικός πλανήτης πάνω στη Συγγρού με το ελικοδρόμιο στην κορυφή του.
Ένα έργο 82.000.000 ευρώ που επενδύει στην ελπίδα
Η δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση, ύψους 82 εκατομμυρίων ευρώ, ξεκίνησε το 2019 και συνεχίζεται με επιπλέον 10 εκατομμύρια στο πλαίσιο του πρότζεκτ «Νοσοκομείο του Μέλλοντος», που περιλαμβάνει περισσότερες από 50 νέες καινοτομίες. Πέρα από την κατασκευή, 25 εκατομμύρια επενδύθηκαν σε ιατρικό εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας και σε έναν πλήρη ψηφιακό μετασχηματισμό που αλλάζει ριζικά τη σχέση ασθενούς-γιατρού-δεδομένων. Σύντομα θα ακολουθήσουν εκατοντάδες προσλήψεις νοσηλευτικού προσωπικού.
Όπως είπε ο Αντώνης Παπαδημητρίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, στη συνέντευξη Τύπου: «Το Ωνάσειο είναι δημόσιο νοσοκομείο. Ίσως να μη μοιάζει, αλλά είναι. Και αυτό έχει σημασία. Είναι απόδειξη ότι τα δημόσια νοσοκομεία μπορούν να είναι άρτια, ανθρώπινα και διεθνώς πρότυπα». Και με μια φράση που συνοψίζει το ήθος της πρωτοβουλίας: «Δεν χτίζουμε και φεύγουμε. Είμαστε εδώ για να συνεχίσουμε να στηρίζουμε, να εκπαιδεύουμε και να προσαρμοζόμαστε. Η καινοτομία είναι διαρκής υποχρέωση».
Το νέο Ωνάσειο εισέρχεται σε μια εποχή ιατρικής ακρίβειας και εξατομικευμένης φροντίδας, με την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) στον πυρήνα του. Τα συστήματα απεικόνισης δουλεύουν ήδη σαν ενιαίος εγκέφαλος: Το Syngo, μια ψηφιακή πλατφόρμα που διαχειρίζεται και βελτιστοποιεί τις ροές εργασίας στην ιατρική απεικόνιση, συνδέοντας MRI, CT και αιμοδυναμικά δεδομένα σε έναν ενιαίο ηλεκτρονικό φάκελο.
Ο αξονικός τομογράφος SOMATOM Drive, με τεχνολογία μείωσης ακτινοβολίας, αποδίδει πεντακάθαρες εικόνες καρδιάς, αγγείων και παιδιών όπου η ακρίβεια σώζει χρόνο, και ο χρόνος σώζει ζωή. Το νέο MAGNETOM Sola, μηχάνημα μαγνητικής τομογραφίας, προσαρμόζεται έξυπνα σε κάθε ασθενή μέσω BioMatrix και Τεχνητής Νοημοσύνης.
Το ARTIS icono Biplane, με τρισδιάστατες εικόνες σε πραγματικό χρόνο, καθοδηγεί τους χειρουργούς στα υβριδικά χειρουργεία σαν GPS μέσα στο σώμα. Το ρομποτικό αγγειογραφικό σύστημα ARTIS Pheno προσφέρει ευελιξία και ακρίβεια που θυμίζει χειρουργική χορογραφία - ένα είδος ιατρικού μπαλέτου με οδηγό την τεχνολογία. Και τα νέα υπερηχογραφικά συστήματα ACUSON Origin μεταφράζουν τη βιοακουστική κάθε καρδιάς σε εικόνα, προσαρμόζοντας τη διάγνωση στα μοναδικά δεδομένα κάθε ανθρώπου.
Αυτή η ψηφιακή υποδομή, ενισχυμένη από την τεχνητή νοημοσύνη, μετατρέπει το νοσοκομείο σε smart οργανισμό: το υπερηχογράφημα παντρεύεται την αξονική, η διάγνωση δίνει το χέρι στην ιατρική παρέμβαση χωρίς ο ασθενής να αλλάζει κρεβάτι, η μαθηματική εξίσωση στο «cloud» αποφασίζει αν μια στένωση αξίζει το stent της.
Ο γιατρός ακουμπά το ποντίκι ή το pad του υπολογιστή σαν να αγγίζει σφυγμό. Η καρδιά δεν είναι πια μια σκιά σε ασπρόμαυρη οθόνη· είναι ένας αλγόριθμος φωτός, ένα δεδομένο που αναπνέει.
Τα υβριδικά χειρουργεία
Στις δύο νέες αίθουσες όπου η τεχνολογία και η ιατρική συνυπάρχουν σε αποστειρωμένη αρμονία, αλλάζει ο τρόπος που πραγματοποιούνται οι επεμβάσεις. Εδώ, η καρδιά δεν ανοίγεται απαραίτητα. Οι γιατροί μπορούν να βλέπουν «μέσα» της σε πραγματικό χρόνο, να εισέρχονται με ακρίβεια χιλιοστού, να τοποθετούν βαλβίδες ή stents χωρίς μακρές τομές. Η Τεχνητή Νοημοσύνη λειτουργεί ως αθέατος βοηθός χειρουργού, υπολογίζοντας τη διαδρομή, μειώνοντας τον χρόνο, την ακτινοβολία και τον πόνο.
«Μπαίνεις το πρωί και βγαίνεις το απόγευμα», λέει ο Αντώνης Παπαδημητρίου. «Κι αν μένεις περισσότερο, είναι μόνο για λόγους ιατρικής ασφάλειας».
Πρόκειται για μια ιατρική που δεν φοβάται να εμπιστευθεί την τεχνολογία, αλλά δεν παραιτείται από το ανθρώπινο χέρι. Αναπτύσσονται ήδη αλγόριθμοι που προβλέπουν πιθανές επιπλοκές, μειώνοντας την ανάγκη παραμονής στο νοσοκομείο και βελτιώνοντας τα κλινικά αποτελέσματα.
Ο στόχος, όπως ειπώθηκε, είναι σαφής: λιγότερος χρόνος εντός του νοσοκομείου, περισσότερη ακρίβεια εκτός αυτού. Η φροντίδα γίνεται συνεχής, όχι περιστασιακή.
Οι μεταμοσχεύσεις: Η νέα ελληνική αυτάρκεια
Για δεκαετίες, οι Έλληνες ασθενείς ταξίδευαν στο εξωτερικό για μεταμοσχεύσεις. Η Βιέννη ήταν ο προορισμός, η ελπίδα και το τραύμα μαζί. Σήμερα, το Ωνάσειο αλλάζει τον χάρτη.
Εκτός από τις μεταμοσχεύσεις καρδιάς και πνεύμονα που ήδη πραγματοποιούνται εδώ, ξεκίνησαν και οι πρώτες μεταμοσχεύσεις νεφρού σε παιδιά χαμηλού βάρους από ζώντα δότη, συνήθως γονέα. Πρόκειται για επεμβάσεις που μέχρι πρότινος γίνονταν μόνο στο εξωτερικό.
Στον σχεδιασμό είναι και οι μεταμοσχεύσεις ήπατος σε παιδιά, σε συνεργασία με το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο «Αττικόν» και τα νοσοκομεία Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού» και «Λαϊκό».
Έτσι υλοποιείται η υπόσχεση που είχε δοθεί πριν από πέντε χρόνια: η δημιουργία ενός πανελλαδικού δικτύου μεταμοσχεύσεων, ικανού να κάνει τη χώρα αυτάρκη.
Στις μονάδες των μεταμοσχευμένων, τα κρεβάτια είναι ακόμη άδεια, μα οι γιατροί ήδη μιλούν με συγκίνηση για εκείνους που πέρασαν από εδώ.
«Ο Γιάννης μεταμοσχεύθηκε πριν από λίγες μέρες», μου λένε. Ένα παιδί που, αν ζούσε σε άλλη εποχή, θα είχε σταλεί στη Βιέννη. Τώρα βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα από το σπίτι του. Ανασαίνει, μιλά, χαμογελά με καρδιά άλλου ανθρώπου, αλλά με την ίδια ελληνική φωνή.
«Αυτά τα παιδιά ήταν ο λόγος που χτίστηκε το Μεταμοσχευτικό Κέντρο», είπε ο Αντώνης Παπαδημητρίου. «Αν ένα παιδί μπορεί να σωθεί εδώ, τότε όλα τα υπόλοιπα δικαιώνονται».
Το δωμάτιο της δύναμης
Το Ωνάσειο Νοσοκομείο δεν είναι πια ένα κτίριο. Είναι μια υπόσχεση που κρατήθηκε. Ένας δημόσιος, ψηφιακός, ανθρώπινος μηχανισμός που ξαναδίνει ρυθμό στην καρδιά της χώρας.
«Το νοσοκομείο είναι ένας χώρος που κατακλύζεται από ανθρώπους που έχουν ανάγκη παρηγοριάς, έχουν ανάγκη να ξεφύγει λιγάκι ο νους τους από τον πόνο, ή από ανθρώπους που εργάζονται σκληρά εδώ μέσα και πρέπει να πάρουν μια ανάσα. Αναφέρομαι σε φροντιστές, νοσηλευτές, γιατρούς» λέει η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση.
Η αρχή είχε γίνει πριν από περίπου ένα χρόνο με την προσθήκη των έργων που δημιούργησε κατόπιν ανάθεσης ο Γιάννης Βαρελάς για το ισόγειο, τον χώρο αναμονής. Τώρα έρχεται η Νικομάχη Καρακωνστάνογλου να δημιουργήσει ένα «Δωμάτιο Δύναμης», έναν χώρο που στο κέντρο του τοποθετήθηκε ένας τεράστιος κρύσταλλος που βρέθηκε από τη Βραζιλία στην Αριζόνα των ΗΠΑ και από εκεί στην Ελλάδα, και γύρω του διαμορφώθηκε ένας χώρος γλυπτικής ποιότητας όπου κάθεσαι, αποσύρεσαι, σχεδόν βουλιάζεις στον τοίχο, και ακούς ήχους σε επιμέλεια της Αφροδίτης Παναγιωτάκου και του Μανώλη Μανουσάκη.