«Το σπίτι μου είναι το καταφύγιό μου, ένα συναισθηματικό κομμάτι αρχιτεκτονικής, όχι ένα κρύο κομμάτι άνεσης», είχε πει ο σπουδαίος Μεξικανός αρχιτέκτονας του 20ού αιώνα Luis Barragan, γνωστός για την έμφαση του στο χρώμα, στο φως, στη σκιά, στη μορφή και στην υλικότητα.
Και πράγματι τα τελευταία χρόνια, ενδεχομένως και λόγω της πανδημίας, το εσωτερικό της κατοικίας έχει έρθει στο προσκήνιο περισσότερο από ποτέ, με τα σπίτια να αποτελούν το απόλυτo καταφύγιό μας και ανάγκη να χωρέσουν τα «θέλω» μας.
Μικρά αλλά λειτουργικά, μεγάλα και υπερσύγχρονα, υπόσκαφα σε νησιά, σπίτια του αθηναϊκού αρχιτεκτονικού μοντερνισμού που ανακαινίστηκαν με σεβασμό στο παρελθόν τους, σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο κάναμε μια «ξενάγηση» και σε μια διαφορετική κατοικία.
Σήμερα, λοιπόν, κάνουμε μια μικρή αναδρομή στα δέκα αγαπημένα μας σπίτια, εκείνα που τράβηξαν την προσοχή μας αλλά και τα βλέμματα του αρχιτεκτονικού και σχεδιαστικού κόσμου μέσα στη χρονιά που μας αποχαιρετά.
Ένα σπίτι στην Τζια, συνώνυμο της λιτής ζωής στην ύπαιθρο
Σε έναν κήπο που συνορεύει με ένα δάσος βελανιδιάς στην Τζια ξεπροβάλλει ένα σπίτι-δωμάτιο απόλυτα ενταγμένο στο φυσικό του περιβάλλον, σαν φυσική προέκταση.
Πρόκειται για το πετρόκτιστο έργο με τίτλο «Εξοχικός κήπος με δωμάτιο στην Kέα», που υπογράφει ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Φωτάκης και απέσπασε το Βραβείο Αρχιτεκτονικής ΕΙΑ 2022 στον διαγωνισμό του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ).
Το μικρό αυτό σπίτι στην Τζια, μόλις 20 τ.μ., λιτό, περιεκτικό και ουσιαστικό, αποτυπώνει τις ανάγκες της εποχής μέσα από το πρίσμα της κοινωνικής και πνευματικής δημιουργίας. Δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει με πελώριους όγκους, ακραίο design και τολμηρή δομή, αλλά το καταφέρνει με την απλότητά του και το πόσο έντονα θυμίζει ελληνικό καλοκαίρι.
Διαμέρισμα του 1930 στο Μετς
Στην όμορφη γειτονιά του Μετς, δίπλα στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο, βρίσκεται ένα διαμέρισμα από τα πιο ξεχωριστά δείγματα της μεσοπολεμικής αθηναϊκής αρχιτεκτονικής.
Ο λόγος για το διαμέρισμα της οδού Εμπεδοκλέους, το οποίο βρίσκεται στον πρώτο όροφο ενός διατηρητέου κτιρίου τριών ορόφων και σχεδιάστηκε το 1930 από τον αρχιτέκτονα Βασίλειο Κασσάνδρα. Η ανακαίνιση του παρουσίασε τόσο προκλήσεις όσο και ευκαιρίες για το αρχιτεκτονικό γραφείο Polisgram Architects, που ανέλαβε τον νέο σχεδιασμό.
Με σεβασμό στην ιδιαίτερη ταυτότητα του διαμερίσματος, ώστε να τονιστεί η μοναδικότητά του, χωρίς να γίνουν εκπτώσεις ως προς τις ανάγκες του σήμερα.
Και κάπως έτσι δημιουργήθηκε ένα διαμέρισμα, συνολικής επιφάνειας 120 τ.μ., ζηλευτό με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική να φροντίζει όχι μόνο να διατηρήσει, αλλά να αναδείξει τη μνήμη, εξυπηρετώντας παράλληλα τις σύγχρονες ανάγκες κατοίκησης.
Ένα σύγχρονο σπίτι στο Θησείο, μόλις 35 τ.μ.
Ένα χαρακτηριστικό σπίτι δείγμα της λαϊκής εκδοχής του αθηναϊκού νεοκλασικισμού ανακαινίστηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Theta Tris architecture.
Πρόκειται για τα Samia Houses, δύο αξιοπρόσεκτα σπίτια στο Θησείο που ενώνονται με εσωτερική αυλή και τα οποία κλήθηκε το αρχιτεκτονικό γραφείο Theta Tris architecture να ανακαινίσει. Η ανακαίνιση του πρώτου σπιτιού ολοκληρώθηκε, με το τελικό αποτέλεσμα να δικαιώνει την αρχιτέκτονα Φαίη Θεοδοσίου, που σχεδίασε μια κατοικία η οποία καλύπτει τις σύγχρονες ανάγκες με σεβασμό στη φορτωμένη μνήμη της περιοχής, στην ιδιαίτερη ταυτότητα και στο ένδοξο παρελθόν.
Η ολοκληρωμένη κατοικία 35 τ.μ. αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα με μεσοπάτωμα. Στο ισόγειο απλώνεται το καθιστικό, η κουζίνα και το λουτρό, ενώ μέσω μιας ξύλινης σκάλας οι διαμένοντες περνάνε στο μεσοπάτωμα όπου βρίσκεται η κρεβατοκάμαρα.
Aloof Houses στη Βούλα με τα διαμερίσματα που μοιάζουν με μικρές μονοκατοικίες
Το Aloof Houses Βούλα, που υπογράφει το αρχιτεκτονικό γραφείο KLAB architecture με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Λαμπρινόπουλο, είναι ακόμη ένα δείγμα της νέας αρχιτεκτονικής τάσης που διεκδικεί και τολμά.
H ιδέα ήταν η δημιουργία 3 μονοκατοικιών που εκτείνονται σε ύψος, σε ένα κτίριο με μεταλλικό σκελετό. Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά της μονοκατοικίας από τα διαμερίσματα; Δύο από τα χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν είναι η απόσταση από άλλα κτίρια, άλλους ενοίκους-ιδιοκτήτες και ο κήπος. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά εντάχθηκαν στη συνθετική πρόταση ώστε όλα τα διαμερίσματα-μονοκατοικίες να έχουν αυτά τα στοιχεία στο μέγιστο δυνατό. Έτσι, η σύνδεσή του κάθε όγκου της κατοικίας επιδίωξε να έχει το δυνατόν λιγότερα κοινά όρια με την πιο πάνω κατοικία, είτε με την κατοικία που βρίσκεται χαμηλότερα από εκείνη.
Το κτίριο παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον στην τομή του, καθώς τα μεγάλα ανοίγματα των μεσορόφων, η ύπαρξη κολυμβητικών δεξαμενών σε υπέργειους ορόφους και τέλος η ύπαρξη εσωτερικού αιθρίου δημιουργούν αλλεπάλληλες κινήσεις των πλακών και του εξωτερικού κελύφους.
Εσωτερικά οι κατοικίες δημιουργούνται γύρω από το εσωτερικό αίθριο δημιουργώντας είτε Π είτε μια σχεδόν κυκλική διαδρομή όπως στον τελευταίο όροφο. Η θέα ήταν, επίσης, βασικό ζητούμενο και κατά συνέπεια το κτίριο εξάντλησε τις δυνατότητες του νόμου στην εξάπλωσή του σε ύψος.
Διαμέρισμα επί της οδού Χέυδεν
Το δίδυμο των Amalgama Architects ανέλαβε να δώσει νέα ζωή σε ένα διαμέρισμα μιας αστικής πολυκατοικίας αθηναϊκού μοντερνισμού που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης. Πρόκειται για έργο στο οποίο ο Πικιώνης συνεργάστηκε με τον αρχιτέκτονα Νικόλαο Μητσάκη, το διάστημα 1936-1938.
Η Αγγελική Αυδή και η Ελίνα Μήτση, σε στενή συνεργασία με τους νέους ιδιοκτήτες του διαμερίσματος, προχώρησαν στην ανακαίνισή του στοχεύοντας στην ανάδειξη της ποιητικής διάστασης του χώρου και, συνεπακόλουθα, στη διατύπωση ενός εναλλακτικού τρόπου κατοίκησής του.
Οι σχεδιαστικές αναφορές του κτιρίου αποτέλεσαν βασικό άξονα της αισθητικής προσέγγισης, καθορίζοντας τις υφές, τα υλικά, τη χρωματική παλέτα, τα σχήματα και τις γεωμετρίες εντός του χώρου. Μέσα στο δημιουργικό αυτό πλαίσιο, σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό έπαιξαν, επίσης, η λειτουργικότητα και η ανάγκη για στέγαση ενός μοντέρνου τρόπου ζωής. Έτσι, η ομάδα προχώρησε στην αναδιαμόρφωση των υφιστάμενων χώρων, με σεβασμό όμως στα βασικά χαρακτηριστικά του, και το τελικό αποτέλεσμα τους δικαίωσε απόλυτα.
Τα υπόσκαφα σπίτια στην Κύθνο που γίνονται ένα με την πλαγιά
Σχεδόν κρυμμένο σε μια πλαγιά εντός του ακατέργαστου τοπίου της Κύθνου, το Kythnos Housing ξεπροβάλλει από το έδαφος και χάρη στον ιδιαίτερο σχεδιασμό και στην καινοτομία καταφέρνει να εντυπωσιάζει τους λάτρεις της αρχιτεκτονικής.
Το συγκρότημα οχτώ κατοικιών βρίσκεται στη γραφική περιοχή Μαρτινάκια, με την ομώνυμη παραλία, και είναι δημιουργία του αρχιτεκτονικού γραφείου ADD,που εδρεύει στην Αθήνα, με επικεφαλής τους Αργύρη Χρονόπουλο και Διονύση Κουτσιουμάρη.
Oι κατοικίες στέκονται «αγέρωχες» χωρίς να διακρίνονται ουσιαστικά από μια συνηθισμένη εξωτερική μορφή, αλλά θυμίζουν μια σειρά από κατοικημένους όγκους που μοιάζουν να εκλείπουν από τη γη. Το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικά του έργου είναι η απόλυτη εναρμόνισή του με το φυσικό τοπίο με μια σχεδιαστική συνέπεια στο βραχώδες σημείο. Έτσι, το οπτικό αποτέλεσμα είναι μια αρμονική συνύπαρξη μεταξύ του φυσικού και του ανθρωπογενούς τοπίου.
Ένα σύγχρονο διαμέρισμα στη Θεσσαλονίκη δημιουργεί δωμάτια «αλλιώς»
Το συγκεκριμένο διαμέρισμα στη Θεσσαλονίκη του γραφείου Louizi + Louizis Architects αποτελεί έναν χώρο χωρίς αυστηρούς προσδιορισμούς, χωρίς πόρτες. Με άλλα λόγια μια «γεωμετρία εν αναμονή».
Τα κύρια στοιχεία του (κρεβάτι, βεστιάριο, νησίδα-κουζίνα, καθιστικό), αυθύπαρκτα μέσα στον χώρο, επανατοποθετούνται με γνώμονα τις εκάστοτε ανάγκες των διαμενόντων στην ελεύθερη ρέουσα μορφή της κάτοψης (προ εγκατεστημένα Η/Μ , «εν αναμονή», βρίσκονται σε πιθανά σενάρια αναδιάταξης του χώρου).
Στην είσοδο μια λεπτοφυής μεταλλική έντονα χρωματική, πολυλειτουργική κατασκευή (βιβλιοθήκη, προσωρινή εναπόθεση αντικειμένων) συμβάλλει στην επίτευξη μιας ανενδοίαστης αρχιτεκτονικής «οικονομίας» στον υπόλοιπο χώρο και υποδέχεται εν είδει γλυπτού τον επισκέπτη. Ισόβενος δρυς, κεραμικά πλακίδια εξισορροπητικού γκρι, λουτρό με αδρά πετρώδη χαρακτηριστικά, συνδυάζονται με απεριόριστη πίστη στη σημασία τις ελάχιστης κατασκευαστικής λεπτομέρειας. Σημειακός εστιασμένος φωτισμός αναδεικνύει τα ιδιαίτερα απτικά χαρακτηριστικά των υλικών, μεταλλάσσει των χώρων μέσω των εναλλασσόμενων ερριμμένων σκιών των αντικειμένων, επαναφέρει τη μνήμη προγενέστερης κατοίκησης (δρομική πλινθοδομή, ίχνος προ υπάρχουσας τοιχοποιίας).
Σύμφυτο με τις επιταγές της σύγχρονης ψηφιακής εποχής, ένα σύνολο διατάξεων αυτοματισμών μέσω φωνητικών εντολών, ρυθμίζει τις βέλτιστες συνθήκες φωτισμού, θερμικής άνεσης, θερμοκρασίας και υγρασίας στην κατοικία.
Το εντυπωσιακό σπίτι στην Εύβοια που συνδυάζει… δύο Ελλάδες
Το αρχιτεκτονικό γραφείο Kokkinou - Kourkoulas Architects σχεδίασε ένα εντυπωσιακό σπίτι στην Εύβοια σαν να αναδύεται από το φυσικό τοπίο σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό στοιχείο που το περιβάλλει.
Πρόκειται για δυο κατακόρυφα διώροφα πρίσματα τεσσάρων υπνοδωματίων και μια «αιώρα» σκιάς για την κουζίνα - καθιστικό που συγκροτούν τον χώρο κατοίκησης. Η κατασκευή από εμφανές μπετόν χωνεύεται μέσα στο τοπίο του ελαιώνα κάνοντας το σπίτι «αόρατο». Το τοπίο και η αίσθηση νιρβάνας πρωτοστατούν. Το σπίτι απλώς μεσολαβεί χορογραφώντας τις αισθήσεις των κινουμένων σωμάτων με στόχο την απόλαυση της μαγείας που επικρατεί.
Στο καθιστικό το βλέμμα είναι διαμπερές (μπρος-πίσω), ενώ η θέα από τα υπνοδωμάτια εστιάζει στο νερό. Ο χειρισμός του φωτός διαφέρει από το καθιστικό στα υπνοδωμάτια, δημιουργώντας αίσθηση υπαίθριας διαμονής στην κοινόχρηστη και προστατευμένη φωλιά στα υπνοδωμάτια.
Το εν λόγω σπίτι αποτελεί από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της φιλοσοφίας του γραφείου Kokkinou - Kourkoulas Architects, καθώς σε όλα τα έργα τους δείχνουν πως στόχος είναι να θέσουν την εγχώρια αρχιτεκτονική σε νέα πρότυπα και να της δώσουν μια νέα θέση στο ελληνικό τοπίο.
Μια ιδιαίτερη κατοικία αποτελούμενη από μικρά σπιτάκια, σαν χωριό στο Μεγανήσι
Αντλώντας έμπνευση από τις κατοικίες και τα υπόστεγα των βοσκών στην ύπαιθρο της Λευκάδας, το γραφείο Hiboux Architecture σχεδίασε στο Μεγανήσι μια κατοικία με 5 ξενώνες, ως ένα σύμπλεγμα από διάσπαρτους πέτρινους θολωτούς όγκους που ενοποιούνται κάτω από ένα μεταλλικό στέγαστρο, το οποίο λειτουργεί ως ένα νέο έδαφος, αιωρούμενο και φυτεμένο, ενσωματώνοντας, έτσι, τη νέα παρέμβαση στο περιβάλλον φυσικό τοπίο αποτελούμενο από ελαιόδεντρα και καμπυλόσχημες ξερολιθιές.
Το έργο, μάλιστα, διακρίθηκε με βραβείο στις ΔΟΜΕΣ 2022, στην κατηγορία καλύτερο πραγματοποιημένο έργο.
Το συγκρότημα αποτελείται από την κύρια κατοικία και 5 θολωτούς ξενώνες. Ο θολωτός όγκος της κύριας κρεβατοκάμαρας, ο διώροφος πύργος - παρατηρητήριο με βατό δώμα και το κελάρι, σχηματίζουν την κεντρική κατοικία. Τα υαλοπετάσματα εξασφαλίζουν έναν εσωτερικό θερμαινόμενο χώρο (καθιστικό/τραπεζαρία και κουζίνα), ενώ επιτρέπουν την αδιάκοπη συνέχεια του βαθμιδωτού εδάφους, το οποίο διασχίζει την κατοικία στην ολότητά της.
Το συγκρότημα αποτελεί ένα συλλογικό καταφύγιο τοπιακής εμβύθισης για ομάδες οι οποίες μπορούν να κάνουν πρόβες στην εξάγωνη σκηνή (shala), να ασκηθούν και να συγκεντρωθούν γύρω από ένα κοινό εξωτερικό τραπέζι στην ονομαζόμενη πιάτσα.
«Το κουτί που πετάει»: Ένα σπίτι στο Χαϊδάρι που μοιάζει να ίπταται
Η αρχιτέκτονας Μυρτώ Κιούρτη σχεδίασε ένα σπίτι στο Χαϊδάρι εμπνεόμενη από τους ανθρώπους του και αφουγκραζόμενη τις εσωτερικές τους ανάγκες. Ακολουθώντας την ελληνική οικοδομική πρακτική, γνωστή ως «πανωσήκωμα» σχεδίασε ένα σπίτι για ένα νεαρό ζευγάρι πάνω από το πατρικό τους.
Το σπίτι των παιδιών, πάνω από εκείνο των γονιών, σχεδιάστηκε σαν ένας όγκος που μοιάζει με κλειστό κουτί. Τα υπνοδωμάτια και το μπάνιο της νέας κατοικίας τοποθετήθηκαν πίσω από τους λευκούς αυτούς τυφλούς τοίχους. Ανάμεσα στα δωμάτια και το περιμετρικό φράγμα δημιουργήθηκαν γενναιόδωρες αυλές, στις οποίες εκτονώνονται οι χώροι. Το σπίτι προστατεύει αλλά και εκθέτει σκηνογραφικά τη ζωή των κατοίκων.
Από πίσω του, στην καρδιά της σύνθεσης βρίσκεται σφηνωμένη μια σκάλα που μοιάζει με σπάραγμα αμφιθεάτρου. Οδηγεί από την είσοδο της κατοικίας θεατρικά προς τα πάνω, μισή έξω στο ύπαιθρο και μισή μέσα στο σπίτι. Στις κερκίδες της κάθονται οι κάτοικοι, πίνουν τον καφέ τους κάθε πρωί, και κρυφοκοιτάζουν τη γειτονιά που τους κρυφοκοιτάζει. Στον δεύτερο όροφο, ένα μεγάλο άνοιγμα σαν αυλαία αποκαλύπτει γενναιόδωρα τη ζωή του ζευγαριού στη γειτονιά αμέσως μόλις πέσει ο ήλιος.
Έτσι, η καινούργια κατοικία μοιάζει να ίπταται, γίνεται «ένα κουτί που πετάει», προστατεύει τους νέους, ενώ ταυτόχρονα τους θυμίζει ότι μπορούν, όποτε θέλουν, να φύγουν.