Γεμάτη κινδύνους, τραυματικές εμπειρίες και χιούμορ, η ταινία Motherboard γυρίστηκε από μια μονογονέα με υλικό από 20 χρόνια βιντεοσκόπησης του γιου της, ξεκινώντας από την εμβρυϊκή του ηλικία.
Μητέρα και γιος μιλούν για τους καβγάδες, τις εκδηλώσεις και τη διάγνωση του καρκίνου που οδήγησαν στη δημιουργία της.
Ιδού μια σκηνή στο ντοκιμαντέρ «Motherboard», στην οποία η ζωή ως μονογονέας βγαίνει εκτός ελέγχου. Ενώ η σκηνοθέτις Βικτόρια Μέιπλμπεκ κάνει θεραπεία για καρκίνο του μαστού, ο 14χρονος γιος της, Τζιμ, διασκεδάζει και αρνείται να κάνει τα μαθήματά του. Μετά από έναν μεγάλο καβγά, φεύγει βιαστικά. Η μητέρα του ηχογράφησε την επόμενη τηλεφωνική τους κλήση.
«Όταν είπε ότι ανυπομονούσε να γίνει αρκετά μεγάλος για να μετακομίσει, αυτό ήταν σαν μαχαίρι στην καρδιά», λέει. «Εκείνη τη χρονιά με τον καρκίνο ήταν όταν συνέβαιναν τα πιο δύσκολα πράγματα της ζωής μου και ταυτόχρονα κινηματογραφούσα τη διαδικασία».
Το 2004, όταν η Mέιπλμπεκ έμεινε έγκυος μετά από μια σύντομη σχέση με έναν άντρα που δεν ήθελε να γίνει πατέρας, γνώριζε πολύ καλά το απόφθεγμα του Cyril Connolly ότι δεν υπάρχει πιο σκοτεινός εχθρός της καλής τέχνης από το καρότσι στο διάδρομο. «Έτσι, έστρεψα την κάμερά μου σε αυτό το καρότσι για να βρω έναν τρόπο να συνδυάσω τη ζωή ως σκηνοθέτις και ως μητέρα», λέει.
Γυρισμένο για πάνω από 20 χρόνια, το Motherboard είναι ένα ντοκιμαντέρ που συνοδεύεται από ιστορίες κινδύνου, τραύματος και χιούμορ.
H ταινία ξεκινάει με τον Τζιμ ως έμβρυο σε μια οθόνη υπερήχων, να δείχνει τον αντίχειρά του στη μέλλουσα μητέρα του. Στα επόμενα 90 λεπτά τον βλέπουμε να μεγαλώνει και να γίνεται ένας καλόκαρδος νεαρός με έντονη αίσθηση του χιούμορ.
Ως διαχρονικό πρότζεκτ, η ταινία έχει συγκριθεί με την επιδραστική τηλεοπτική σειρά του Μάικλ Άπτεντ του 1964, Seven Up!, η οποία ακολουθούσε τα ίδια 14 παιδιά όλα αυτά τα χρόνια για να δούμε πώς άλλαξαν οι ζωές τους.
Έχει επίσης συγκριθεί με την ταινία ενηλικίωσης του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ του 2014, Boyhood, η οποία γυρίστηκε σε διάστημα 12 ετών με τους ίδιους ηθοποιούς.
Αλλά ενώ αυτές οι ταινίες γυρίστηκαν από αόρατους σκηνοθέτες που συνέδεαν άψογα την αφήγηση, το Motherboard βάζει μητέρα και γιο στο επίκεντρο και τη δείχνει να εναλλάσσεται στους ρόλους γονέα και σκηνοθέτη.
Η ανεξάρτητη τηλεοπτική σκηνοθέτις ήταν 38 ετών όταν έμεινε έγκυος. Καθώς η δουλειά της δεν της παρείχε οικονομική σταθερότητα, στράφηκε στη διδασκαλία όταν συνειδητοποίησε ότι θα μεγάλωνε μόνη της ένα μωρό. Η εμπειρία της με την εικονική πραγματικότητα, την αυτο-λήψη και τη χρήση iPhone ως κάμερες, την οδήγησε στο να γίνει καθηγήτρια ψηφιακών μέσων στο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
Συνειδητοποιώντας ότι της έλειπε η κινηματογράφηση, η Mέιπλμπεκ γύρισε μια ταινία μικρού μήκους, για τη σχέση που οδήγησε στη σύλληψη του γιου της, χρησιμοποιώντας παλιά μηνύματα που βρέθηκαν στο κινητό της. Ακολούθησε μια άλλη μικρού μήκους, η Missed Call, για την επιθυμία του Τζιμ, όταν ήταν 13 ετών, να συναντήσει τον απόντα πατέρα του. Η ταινία αυτή κέρδισε ένα βραβείο Bafta το 2019, αλλά τα πλάνα των δύο τους να ανεβαίνουν στη σκηνή για να παραλάβουν το βραβείο δεν λένε όλη την ιστορία. Η Mέιπλμπεκ υποβαλλόταν σε θεραπεία για καρκίνο του μαστού και ανησυχούσε ότι δεν θα ζούσε αρκετά για να δει τον γιο της να μεγαλώνει.
Ο καρκίνος
Είχε ήδη ξεκινήσει να κινηματογραφεί τη θεραπεία της, διάρκειας ενός έτους, ως ένα πρότζεκτ εικονικής πραγματικότητας για την εφημερίδα Guardian.
«Πάντα έβλεπα τις επώδυνες εμπειρίες μέσα από ένα πρίσμα και, γενικά, αυτό με βοήθησε. Με τον καρκίνο, δεν έχεις κανέναν έλεγχο. Δεν έχει σημασία αν έχεις μια θετική στάση απέναντι στο αποτέλεσμα, είναι στα χέρια του Θεού. Ήθελα κάποια αίσθηση δράσης και αποφάσισα να καταγράψω ολόκληρο αυτόν τον χρόνο θεραπείας του καρκίνου και να διερευνήσω την επίδρασή της στην οικογενειακή ζωή».
Ο Τζιμ δεν ήταν σίγουρος στην αρχή: «Ακόμα κι αν έβαζα τον εαυτό μου στη θέση της, πάλι δεν έβγαζε νόημα. Αλλά αυτό που έμαθα σιγά σιγά ήταν ότι για κάθε άτομο η θεραπεία φαίνεται πολύ διαφορετική. Και συνειδητοποίησα ότι το να βάζει μια κάμερα μπροστά της ήταν ο τρόπος της μητέρας μου να το ξεπεράσει. Είδα πόσο θετικό ήταν για εκείνη, οπότε μετά το υποστήριξα».
Το μοντάζ
Ο Τζιμ είναι τώρα 21 ετών και σπουδάζει θέατρο στο πανεπιστήμιο. Ζει ακόμα στο διαμέρισμα στο νότιο Λονδίνο, όπου μετακόμισε η μητέρα του πριν γεννηθεί αυτός. Στενά συνδεδεμένος με τη διαδικασία δημιουργίας ταινιών, θεωρείται δημιουργικός σύμβουλος στο Motherboard.
Μιλώντας μαζί με τη μητέρα του, θυμάται το 18μηνο μοντάζ: «Ήταν μια αρκετά αστεία περίοδος, γιατί εγώ είχα τη ζωή μου και εσύ τη δική σου. Και γύριζα σπίτι και ήταν πίσσα σκοτάδι. Ήσουν τόσο απασχολημένος που όλα τα φώτα ήταν σβηστά εκτός από τη φωτισμένη οθόνη. Και έλεγες, "Α, μπορείς να το δεις αυτό;". Παρακολουθούσα τα ''κοψίματα'' και σχολίαζα για το τι μου άρεσε και τι όχι. Ήταν πραγματικά ωραίο».
Η Μέιπλμπεκ τονίζει την προσπάθεια που κατέβαλε ώστε η δημιουργία της ταινίας να μην αυξήσει τις ανησυχίες του Τζιμ για το μέλλον: «Τα άσχημα πράγματα και οι πολύ δύσκολες στιγμές δεν καταγράφονται ζωντανά. Και αυτή ήταν μια πολύ συνειδητή απόφαση. Δεν γύρισα από τον ογκολόγο και είπα στον Τζιμ, "Εντάξει, αυτή είναι η διάγνωση", με την κάμερα στο πρόσωπό του. Όλα αυτά είναι εκτός κάμερας. Αλλά μετά, μέρες, εβδομάδες αργότερα, ηχογραφούσαμε ένα είδος ανακεφαλαίωσης».
Δεν ήταν όλα όσα προβλήθηκαν στην οθόνη βιντεοσκοπημένα από τη σκηνοθέτιδα. Στιγμιότυπα από τη ζωή του Τζιμ έξω από το διαμέρισμά τους προέρχονται από πλάνα που τραβήχτηκαν με το τηλέφωνό του.
Ο Τζιμ θυμάται: «Η μαμά έλεγε, "Α, μπορώ να το πάρω κι εγώ αυτό;". Και ήταν ωραίο που συμπεριέλαβα πολλούς από τους φίλους μου, γιατί θα είναι πάντα ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής μου, ειδικά εκείνα τα χρόνια».
Το ντοκιμαντέρ ενσωματώνει επίσης τηλεφωνικές κλήσεις και μηνύματα μεταξύ μητέρας και γιου, ακόμα και όταν η σχέση τους είναι στο απόγειό της κατά τη διάρκεια των ετών θεραπείας του καρκίνου και του περιορισμού την περίοδο του Covid.
Σε κάποιο σημείο, ο Τζιμ στέλνει μήνυμα: «Δεν μπορώ πια να σκεφτώ καθαρά, φέτος πρέπει να τελειώσει».
Σε αντίθεση με τις μαμάδες influencers και τα βίντεο που κοινοποιούν με τις αταξίες των παιδιών τους σχεδόν ζωντανά στο διαδίκτυο -και πολύ συχνά χωρίς τη συγκατάθεσή τους-, η Μέιπλμπεκ ξεκαθαρίζει ότι υπήρξαν μακρές διαπραγματεύσεις μεταξύ αυτής και του Τζιμ: «Υπήρξαν τρία χρόνια που έδειχνα στον Τζιμ περικοπές. Ρωτούσα, "Τι λες; Πώς θα σου φαινόταν να το χρησιμοποιήσεις αυτό;"».
Οι δύσκολες στιγμές
Συμφωνούν ότι οι πιο δύσκολες συζητήσεις αφορούσαν στη χρήση εκείνου του τηλεφωνήματος, το οποίο ηχογραφήθηκε μετά τον μεγαλύτερο καβγά τους: «Είχες φύγει τρέχοντας και δεν ήξερα πού ήσουν και έπρεπε να πας στη γιαγιά σου και ήταν πριν από το εμβόλιο. Ανησυχούσα ότι θα τη μόλυνες, και εσύ ούρλιαζες: "Σκάσε, σκάσε!". Και οι δύο ξέραμε ότι ήταν πραγματικά ισχυρό. Συνέχισες να μου λες: "Νομίζω ότι ο κόσμος μπορεί να με μισήσει όταν με ακούσει να σου μιλάω έτσι"».
Αλλά σε μια δοκιμαστική προβολή, ο Τζιμ έλαβε τη διαβεβαίωση ότι η σκηνή λειτουργούσε με τον τρόπο που είχε σχεδιάσει η μητέρα του: «Ήταν μια πραγματική ιεροτελεστία μετάβασης, επειδή νομίζω ότι ο Τζιμ ένιωσε πραγματικά την αγάπη στο δωμάτιο. Κανείς δεν τον επικρίνει ή δεν τον υποτιμά, και αυτό ήταν ένα κομβικό σημείο. Ο Τζιμ μου είπε: "Δεν μπορείς να κάνεις μια ταινία για τη γονική μέριμνα αν δεν δείξεις τις μαλακίες"».
«Ο κόσμος μπορεί να λέει ότι έκανα την ταινία για να ευχαριστήσω τη μαμά μου», προσθέτει ο Τζιμ, «αλλά δεν υπήρχε κανένας που να μου λέει: "Κάνε το αυτό για εκείνη". Αν δεν ήθελα να κάνω την ταινία, δεν θα είχε συμβεί».
Η απουσία του πατέρα
Η Mέιπλμπεκ έλαβε καθοδήγηση από το OKRE (Άνοιγμα Γνώσης σε Έρευνα και Ψυχαγωγία) σχετικά με την προστασία του Τζιμ, καθώς και νομικές συμβουλές για τη διασφάλιση της ανωνυμίας του πατέρα του.
«Ποτέ δεν με ενδιέφερε να τον κατονομάσω ή να τον ντροπιάσω, ή ακόμα και να τον κρίνω. Ήταν μια πραγματικά κρίσιμη στιγμή για μένα όταν σκέφτηκα: "Δεν θέλω να προσπαθήσω να μπω στο κεφάλι του".
Δεν θα καταλάβω ποτέ τις δικές του εμπειρίες και τι τον οδήγησε σε αυτές τις αποφάσεις. Η συμβουλή που λαμβάναμε πάντα από δικηγόρους και άτομα που ασχολούνται με θέματα συμμόρφωσης ήταν: "Ναι, μπορείς να πεις την ιστορία σου. Έχεις δικαίωμα στην αλήθεια σου, για το πώς σε επηρέασε αυτή η κατάσταση"».
Μια μελέτη του 2013 διαπίστωσε ότι το 13% των πατέρων αναφέρουν ότι δεν έχουν καμία επαφή με τα παιδιά τους όταν δεν συζούν. Ο Τζιμ ήταν 14 ετών όταν γνώρισε τον πατέρα του. Είδαν ο ένας τον άλλον τρεις φορές και δεν έχουν συναντηθεί από τότε.
Ο Τζιμ λέει: «Δεν τον μισώ καθόλου. Ούτε καν τον αντιπαθώ. Απλώς, έχω μια πολύ ουδέτερη άποψη, η οποία είναι ότι έκανε ό,τι έκανε στη ζωή του, έχω κάνει ό,τι έχω κάνει στη ζωή μου. Δεν θέλω να δει την ταινία και να μετανιώσει για οτιδήποτε. Όλοι κάνουμε επιλογές και νομίζω, ναι, μπορεί κάποια μέρα να σκεφτεί ότι δεν ήταν η καλύτερη επιλογή, αλλά δεν θα ήθελα να νιώσει ότι πρέπει να μετανιώσει για οτιδήποτε έχει κάνει. Ξέρω ότι έχω έναν μπαμπά εκεί έξω, αλλά είμαι πολύ, πολύ χαρούμενος με την τωρινή μου οικογένεια και δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα ήμουν αυτός που ήμουν αν ήταν στη ζωή μου».
Το Motherboard θα κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους στις 15 Αυγούστου.