Ένα βιβλίο που γνώρισε αναπάντεχη αναβίωση εδώ και μερικές εβδομάδες μέσα από TikTok, Instagram και podcasts, αποκτώντας ακόμη και ακρωνύμιο – ACEIP – σαν να ήταν τραγούδι ή τηλεοπτικό σύμπαν.
Υπάρχουν γονείς που, παρότι απέκτησαν παιδιά, δεν πέρασαν ποτέ από την εσωτερική, συναισθηματική μετάβαση στην ενηλικίωση· άνθρωποι που παρέμειναν αποσπασμένοι από την ικανότητα να ρυθμίζουν το συναίσθημά τους, να λαμβάνουν ευθύνη ή να αναγνωρίζουν πλήρως την ανάγκη του άλλου.
Αυτοί είναι οι γονείς για τους οποίους γράφει η κλινική ψυχολόγος Lindsay C. Gibson στο διεθνές bestseller Adult Children of Emotionally Immature Parents (2015), το βιβλίο που γνώρισε αναπάντεχη αναβίωση εδώ και μερικές εβδομάδες μέσα από TikTok, Instagram και podcasts, αποκτώντας ακόμη και ακρωνύμιο – ACEIP – σαν να ήταν τραγούδι ή τηλεοπτικό σύμπαν.
Οι μεγάλοι που δεν ενηλικιώθηκαν ποτέ
Η Gibson, με τεράστια εμπειρία κλινικής δουλειάς δεκαετιών, εισήγαγε έναν όρο που δεν περιγράφει διαταραχή, ούτε προτείνει διάγνωση· περιγράφει ένα φάσμα γονεϊκής ανωριμότητας που δεν αφορά την ηλικία, αλλά την έλλειψη ψυχικής δομής. Με απλά λόγια, μιλά για «μεγάλους» που δεν ολοκλήρωσαν ποτέ την ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων που επιτρέπουν σε έναν άνθρωπο να φροντίζει χωρίς να καταρρέει, να ακούει χωρίς να αμύνεται, να αγαπά χωρίς να απορροφά τον άλλον ως επιβεβαίωση της δικής του εύθραυστης εικόνας.
Το ενήλικο στήριγμα μιας ενήλικης γυναίκας
Το παράδειγμα της Tiffany, μίας από τις πολλές μαρτυρίες που συναντάμε γύρω από το βιβλίο, λειτουργεί σαν καθρέφτης: στα οκτώ της χρόνια, βλέπει τη μητέρα της να καταρρέει από την απώλεια του πατέρα της και ακούει τη φράση «χρειάζομαι να είσαι δυνατή για εμάς». Ήταν ήδη ένα παιδί σε πένθος – ο δικός της πατέρας είχε πεθάνει έξι μήνες πριν – και ξαφνικά της ζητήθηκε να γίνει το ενήλικο στήριγμα μιας ενήλικης γυναίκας.
Εκείνη τη στιγμή, το παιδί γίνεται «γονιός του γονιού», όχι επειδή το θέλει, αλλά επειδή το σύστημα γύρω του δεν μπορεί να ρυθμίσει πόνο, φόβο, ένταση, απώλεια. Η Tiffany δεν θυμάται απλώς το σοκ· θυμάται την αίσθηση ότι, από εκείνο το σημείο και έπειτα, έπρεπε να είναι «λειτουργική» για δύο. Δεκαετίες αργότερα, όταν διάβασε το βιβλίο της Gibson, δεν βρήκε παρηγοριά, αλλά επιβεβαίωση: δεν ήταν «τρελή», ούτε «υπερβολική». Η δυσανάλογη ευθύνη που είχε αναλάβει ως παιδί είχε όνομα.
Οι 4 τύποι ανώριμων γονιών
Η Gibson στο έργο της δεν περιγράφει τέρατα, ούτε εγκληματικές φιγούρες· περιγράφει ανθρώπους - βασικά, 4 τύπους ανώριμων γονιών - που δεν ολοκλήρωσαν ποτέ την εσωτερική τους ανάπτυξη: εκρηκτικούς συναισθηματικά, που παρασύρονται από θυμό, φόβο ή θλίψη και ζητούν διαρκή σταθεροποίηση από το παιδί· τελειομανείς και υπερφορτωμένους, που λειτουργούν ως προϊστάμενοι και όχι ως γονείς, επιβάλλοντας κανόνες χωρίς πραγματική παρουσία· παθητικούς, που δεν αντέχουν την ένταση και αποσύρονται ακόμη κι όταν το παιδί κινδυνεύει· και, τέλος, εκείνους που απορρίπτουν, κρυφά ή ανοιχτά, την ιδέα ότι το παιδί έχει δικαίωμα να υπάρχει ως ξεχωριστή ανάγκη, ως πρόσωπο και όχι ως ενόχληση.
Αυτοί οι τέσσερις τύποι δεν είναι στατικοί· συχνά συνυπάρχουν, εναλλάσσονται, μπερδεύονται μέσα στην ίδια οικογένεια. Αυτό που τους ενώνει, όμως, είναι η αδυναμία να δουν το παιδί ως παιδί, και όχι ως συμπλήρωμα ή ως στήριγμα.
Το βιβλίο της Gibson μιλάει κυρίως στους ενήλικες που κάποτε υπήρξαν παιδιά αυτών των γονέων. Περιγράφει την επιμονή στην αυτο-απομόνωση, την αδυναμία να ζητήσεις βοήθεια, την υπερλειτουργία ως άμυνα: «αν δεν πω τι χρειάζομαι, δεν θα πληγωθώ». Για πολλούς αναγνώστες, η ανάγνωση δεν είναι απλώς αναγνώριση, αλλά αποκάλυψη.
Ο Will Watson, ένας από αυτούς που διέδωσαν το βιβλίο, θυμάται πως χρειάστηκε εβδομάδες για να περάσει τις πρώτες σελίδες: «Πώς το ξέρει;», αναρωτήθηκε. Πώς μια θεραπεύτρια που δεν τον γνώριζε περιέγραψε με ακρίβεια το αίσθημα διαρκούς εσωτερικής υποχρέωσης, αυτό το «πρέπει να είμαι καλός για να μην διαλυθεί ο άλλος»;
Η Gibson δεν αρκείται στην ονοματοδοσία του τραύματος· θέλει να εξηγήσει το γιατί. Όταν ένας γονιός δεν έχει πρόσβαση σε ώριμη αυτορρύθμιση – επειδή μεγάλωσε σε κλίμα συναισθηματικής στέρησης, επειδή δεν του επιτράπηκε ποτέ να νιώσει χωρίς να τιμωρηθεί, επειδή ποτέ κανείς δεν του έδειξε πώς να σκέφτεται πριν αντιδράσει – τότε το παιδί του καλείται να πάρει τη θέση του εσωτερικού ενήλικα. Κι έτσι, τα παιδιά αυτών των γονέων γίνονται εξαιρετικοί επαγγελματίες, φροντιστές όλων, λύτες κρίσεων, αλλά δυσκολεύονται να επιτρέψουν στον εαυτό τους κάτι στοιχειώδες: αδυναμία, επιθυμία, ανάγκη.
Πού οφείλεται η επιτυχία του βιβλίου
Η επιτυχία του βιβλίου οφείλεται στο ότι η Gibson δεν επιδιώκει εκδίκηση αλλά κατανόηση. Όταν λέει ότι «οι γονείς δεν είναι απαραίτητα πιο ώριμοι από τα παιδιά τους», δεν τους διασύρει· τους απομυθοποιεί. Η απομυθοποίηση αυτή δεν είναι καταγγελία, αλλά απελευθέρωση: όταν βλέπεις ότι ο πατέρας που φώναζε δεν ήταν παντοδύναμος αλλά απλώς ανίκανος να ρυθμίσει το θυμό του, παύει να είναι γίγαντας. Μικραίνει. Και μαζί μικραίνει και το άγχος, ο τρόμος, ο εξαναγκασμός.
Η Gibson, αντιμετωπίζοντας την κριτική ότι απλοποιεί, επιμένει ότι η γλώσσα της είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόταν οι άνθρωποι για να καταλάβουν τι τους συνέβη. Αντί για διαγνώσεις που ανοίγουν πόλεμο («ναρκισσιστής», «παθολογική προσωπικότητα»), δίνει έναν όρο που δεν κατηγορεί αλλά εξηγεί. Γι’ αυτό και το έργο της δεν σταματά στις ρίζες του τραύματος· στρέφεται και στο μέλλον. Στο επόμενο βιβλίο της, How to Raise an Emotionally Mature Child (θα κυκλοφορήσει τον Aπρίλιο του 2026), επιχειρεί να αρθρώσει την πρόληψη: πώς μεγαλώνεις ένα παιδί χωρίς να του ζητάς, έμμεσα ή άμεσα, να σηκώσει πάνω του τα βάρη σου.
«Να φέρεστε στο παιδί σας όπως σε έναν αγαπημένο φίλο»
Και εκεί συνοψίζει όλο το περιεχόμενο σε μία φράση: «να φέρεστε στο παιδί σας όπως σε έναν αγαπημένο φίλο». Όχι ως κτήμα. Όχι ως προέκταση. Όχι ως εγγύηση κανονικότητας. Ως πρόσωπο.
Η γενιά που διάβασε Gibson μέσα από τα social media, μέσα από τους ψηφιακούς ψυχολογικούς κύκλους, δεν ενδιαφέρεται πλέον να «σώσει» την οικογενειακή εικόνα, αλλά να καταλάβει την αλήθεια της παιδικής της εμπειρίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι κόβει επαφές, αλλά ότι θέλει να σταματήσει ο κύκλος: ο γονιός που έμεινε παιδί δεν πρέπει να γεννήσει άλλο παιδί που θα γίνει γονιός πριν την ώρα του.
Η Gibson, με τη διαύγεια και την τρυφερή αυστηρότητά της, δεν λέει στους αναγνώστες της να κρίνουν· τους λέει να δουν. Αυτοί οι γονείς–παιδιά δεν είναι κακοί· είναι άνθρωποι που δεν έμαθαν, δεν διδάχτηκαν, δεν επιτράπηκε να ωριμάσουν.
Όμως, το παιδί τους δικαιούται να μην συνεχίσει την αλυσίδα. Και η πράξη της ενηλικίωσης, όπως υπαινίσσεται η Gibson, δεν ανήκει μόνο στους γονείς. Ανήκει και στα παιδιά που κάποτε φορτώθηκαν ρόλους, ευθύνες, σιωπές, ενοχές. Κι όταν αυτά τα παιδιά μάθουν να πουν «δεν είμαι υποχρεωμένος να σε φροντίσω εις βάρος του εαυτού μου», τότε ίσως πραγματικά αρχίζει η ενηλικίωση και για τους δύο.