Στα βάθη της Παταγονίας, υπάρχει ένας δρόμος που δεν οδηγεί απλώς από το ένα μέρος στο άλλο, αλλά σε ένα σημείο όπου ο κόσμος τελειώνει και αρχίζει κάτι άλλο.
Η Χιλή είναι μια χώρα στενή και απέραντη, ένα κομμάτι γης σφηνωμένο ανάμεσα στις Άνδεις και τον Ειρηνικό, όπου η έννοια της απόστασης έχει πάντα κάτι το υπερβατικό. Εκεί, στα βάθη της Παταγονίας, υπάρχει ένας δρόμος που δεν οδηγεί απλώς από το ένα μέρος στο άλλο, αλλά σε ένα σημείο όπου ο κόσμος τελειώνει και αρχίζει κάτι άλλο - η Carretera Austral, ή αλλιώς η Εθνική Οδός 7.
Ένας αυτοκινητόδρομος 1.240 χιλιομέτρων, φτιαγμένος με κόπο, ιδρώτα και δυναμίτη, που συνδέει απομονωμένες κοινότητες από το Puerto Montt μέχρι το Villa O’Higgins. Είναι ένας δρόμος που δεν χαρίζεται σε κανέναν· κάθε χιλιόμετρο απαιτεί επιμονή και ανταμείβει με εικόνες που μοιάζουν να ανήκουν σε κάποιον άλλο πλανήτη.
Η κρυφή συμβολή του Αουγκούστο Πινοσέτ
Η ιστορία της Carretera Austral αρχίζει τη δεκαετία του 1970, όταν η κυβέρνηση του Πινοσέτ ανέθεσε στον στρατό να ενώσει τις πιο απρόσιτες περιοχές της Παταγονίας. Οι στρατιώτες χρειάστηκαν δεκαετίες για να χαράξουν δρόμο μέσα από γρανιτένιους όγκους, να γεφυρώσουν ορμητικά ποτάμια και να ανοίξουν περάσματα εκεί όπου η φύση έμοιαζε αδιαπέραστη.
Ακόμα και σήμερα, μεγάλα τμήματα παραμένουν χωμάτινα και επικίνδυνα. Το αυτοκίνητο σείεται ασταμάτητα, τα λάστιχα γλιστρούν στο χαλίκι, κι όμως κανείς δεν παραπονιέται. Ο οδηγός ξέρει ότι κάθε κραδασμός είναι το τίμημα για να αντικρίσει ένα από τα τελευταία ανεξερεύνητα τοπία του πλανήτη: παγωμένες λίμνες, αρχαία δάση με δέντρα που θυμίζουν προϊστορική εποχή, φιόρδ που αγγίζουν τα σύννεφα και κορυφές των Άνδεων ντυμένες με πάγο.
Το ταξίδι ενός ταξιδιωτικού ρεπόρτερ
Η διαδρομή του δημοσιογράφου του BBC ξεκινά από το Puerto Montt, περνά μέσα από το Chaitén και κατηφορίζει προς το νότο, διασχίζοντας περιοχές που άλλοτε έμοιαζαν ξεχασμένες από τον χρόνο. Από το πορθμείο του Hornopirén, το πλοίο λικνίζεται σε μαύρα νερά, ενώ η στεριά χάνεται μέσα στην ομίχλη. Η απομόνωση είναι ολοκληρωτική.
Όταν το καράβι φτάνει στο Caleta Gonzalo, το πραγματικό ταξίδι αρχίζει. Ο δρόμος χάνεται ανάμεσα σε τροπικά δάση και απότομες στροφές, σε σημεία τόσο στενά που δύο αυτοκίνητα δεν χωρούν να περάσουν ταυτόχρονα. Εδώ, κάθε βροχή μπορεί να γίνει κατολίσθηση, κάθε λάθος κίνηση να οδηγήσει στο κενό.
Σε ένα μικρό καφενείο στην άκρη του δρόμου, οι ντόπιοι οδηγοί γελούν ευγενικά όταν ακούν ότι κάποιος σκοπεύει να φτάσει 600 χιλιόμετρα πιο πέρα μέσα σε μία μέρα. Ξέρουν ότι η Carretera Austral δεν μετριέται σε ώρες, αλλά σε αντοχή. Οι πλαγιές απαιτούν τετρακίνηση, τα φρένα δοκιμάζονται σε κάθε κατηφόρα, και το μυαλό πρέπει να παραμένει συγκεντρωμένο. Οι δρόμοι ανεβαίνουν, στρίβουν, ξανακατεβαίνουν· πίσω από κάθε στροφή, ένα νέο τοπίο ανοίγεται, πιο άγριο, πιο όμορφο, πιο αχανές.
Περασμένο το Puyuhuapi, με τα φυσικά θερμά λουτρά του, η άσφαλτος για λίγο επιστρέφει. Το Coyhaique, η μεγαλύτερη πόλη της διαδρομής, είναι η τελευταία ευκαιρία για ανεφοδιασμό και ανθρώπινη παρουσία.
Από εκεί και νότια, ο δρόμος χάνεται και πάλι στο χαλίκι, διασχίζοντας δάση, γέφυρες και ποτάμια, ενώ τα βουνά της Παταγονίας υψώνονται σαν τείχη και οι άνεμοι σφυρίζουν ασταμάτητα.
Μικροί οικισμοί εμφανίζονται σποραδικά, με μαγαζιά που είναι ταυτόχρονα βενζινάδικα, παντοπωλεία και ταχυδρομεία. Ο οδηγός μαθαίνει να υπολογίζει αποστάσεις όχι με βάση τα χιλιόμετρα, αλλά με το καύσιμο και το φως της ημέρας.
Στα Μαρμάρινα Σπήλαια
Στη μέση περίπου της διαδρομής βρίσκεται το Bahía Murta, στις όχθες της λίμνης General Carrera, της δεύτερης μεγαλύτερης της Νότιας Αμερικής. Από εκεί, μια παράκαμψη οδηγεί στα Μαρμάρινα Σπήλαια - μια σειρά από σμιλεμένους από το νερό θόλους, όπου η πέτρα κυματίζει σαν υγρό μετάξι.
Οι τοίχοι, γεμάτοι στροβιλισμούς γκρι, λευκού και γαλάζιου, καθρεφτίζονται στα νερά της λίμνης που μοιάζει με λιωμένο τοπάζι. Οι σπηλιές αυτές υπήρχαν πάντα, αλλά το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και η υποχώρηση των παγετώνων αποκάλυψαν πλήρως το μεγαλείο τους μόλις τις τελευταίες δεκαετίες. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών ζουν τώρα από τον τουρισμό, αν και οι περισσότεροι έχουν τις ρίζες τους στη γη και στα κοπάδια.
Η πορεία προς το νότο συνεχίζεται μέσα από ένα τοπίο που αλλάζει συνεχώς: κοιλάδες με αγριολούλουδα, ποτάμια γεμάτα πέστροφες, και ξαφνικά, ένας gaucho πάνω σε άλογο, που μετακινεί βόδια μέσα στη σκόνη. Ο δρόμος σταματά, ο οδηγός σβήνει τη μηχανή, όχι μόνο από σεβασμό στα ζώα αλλά και για να απολαύσει τη σκηνή - τον άνθρωπο, το άλογο, τη φύση δεμένα σε μια στιγμή που μοιάζει να ανήκει σε αιώνα περασμένο. Στην Carretera Austral δεν υπάρχει βιασύνη, γιατί η ίδια η φύση σε υποχρεώνει να πας με το ρυθμό της.
Η πιο εντυπωσιακή διαδρομή
Όσο πλησιάζει το Cochrane, οι αποστάσεις ανάμεσα στους οικισμούς μεγαλώνουν και τα βενζινάδικα λιγοστεύουν. Από εκεί ως το Villa O’Higgins, 100 χιλιόμετρα δρόμου απλώνονται χωρίς καμία υπηρεσία. Η διαδρομή αυτή είναι και η πιο εντυπωσιακή: ένας μονόδρομος σκαλισμένος στα βράχια, με απότομες χαράδρες να χάνονται στο βάθος και παγετώνες να γυαλίζουν στον ορίζοντα. Ο οδηγός νιώθει ότι κινείται στο όριο του γνωστού κόσμου, εκεί όπου ο άνθρωπος παύει να είναι κυρίαρχος.
Το Villa O’Higgins, με λιγότερους από πεντακόσιους κατοίκους, μοιάζει περισσότερο με φυλάκιο παρά με πόλη. Οι δρόμοι του είναι από χαλίκι, τα σπίτια ξύλινα, και οι κάτοικοι χαιρετούν κάθε διερχόμενο αυτοκίνητο. Το πρωί, ένας πλανόδιος αγρότης περνά με ένα κόκκινο φορτηγάκι και φωνάζει «¡Arándanos, cerezas!» - βατόμουρα και κεράσια φρέσκα από τον κήπο του.
Ο ταξιδιώτης αγοράζει, δοκιμάζει, και ξέρει πως δεν θα ξαναφάει ποτέ φρούτο με τέτοια γεύση. Εκεί τελειώνει ο δρόμος. Κυριολεκτικά. Μπροστά απλώνεται ο Νότιος Πεδινός Παγετώνας, το τρίτο μεγαλύτερο πεδίο πάγου του κόσμου μετά την Ανταρκτική και τη Γροιλανδία. Από εκεί και πέρα δεν υπάρχει πουθενά να πας με αυτοκίνητο. Μόνο με βάρκα ή με τα πόδια.
Η Carretera Austral δεν είναι απλώς ένα οδικό ταξίδι· είναι μια εμπειρία εξαγνισμού. Σε έναν κόσμο όπου κάθε μετακίνηση έχει γίνει εύκολη, προβλέψιμη, σχεδόν αυτόματη, αυτός ο δρόμος επιμένει να απαιτεί χρόνο, αντοχή και υπομονή. Δεν συγχωρεί την αλαζονεία της βιασύνης.
Εδώ το GPS είναι άχρηστο, το σήμα του τηλεφώνου ανύπαρκτο, και οι χάρτες περισσότερο συμβολικοί παρά πρακτικοί. Στην Carretera Austral ο ταξιδιώτης μαθαίνει να βασίζεται στον εαυτό του, να διαβάζει τον ουρανό για τον καιρό, να μετρά τη βενζίνη με το ένστικτο.
Όταν στο τέλος επιστρέφει βόρεια, κουρασμένος και γεμάτος σκόνη, δεν νιώθει ότι ολοκλήρωσε μια διαδρομή. Νιώθει ότι έζησε ένα μάθημα: πως η αληθινή απόσταση δεν είναι ανάμεσα σε τόπους, αλλά ανάμεσα σε αυτό που νομίζουμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε και σε αυτό που η φύση μας επιτρέπει.
Ο Δρόμος 7 της Χιλής είναι ίσως ο πιο απομονωμένος της υφηλίου, αλλά για όσους τον διασχίσουν, γίνεται ο πιο ειλικρινής καθρέφτης του εαυτού τους. Εκεί, στο άκρο του κόσμου, η σιωπή της Παταγονίας απαντά σε όλες τις ερωτήσεις που ο πολιτισμός προσπαθεί να πνίξει.