Η ταξιαρχία των Γκούρκας θα έγραφε το όνομά της σε δεκάδες πεδία μαχών, μέχρι τον Πειραιά. Από την Ινδία ως τη Βιρμανία, από τον Α' ως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γκούρκας έγιναν το αιχμηρό δόρυ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Στο Κατμαντού, το αίμα ακόμα αχνίζει. Οι τελευταίες εξεγέρσεις στο Νεπάλ βύθισαν τη χώρα στο χάος, καθώς νέοι συγκρούονται με την κυβέρνηση, στρατός αναπτύσσεται στους δρόμους και οι σκιές της βίας επιστρέφουν. Στο κέντρο όλων, ένα όνομα αναδύεται ξανά, σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά: Γκούρκας.
Οι θρυλικοί Νεπαλέζοι πολεμιστές, που άλλοτε υπηρέτησαν τη Βρετανική Αυτοκρατορία, κουβαλούν ακόμη μια βαριά, αιματοβαμμένη κληρονομιά. Από τα υψίπεδα του Νεπάλ, όπου οι φυλές τους έμαθαν να ζουν και να πεθαίνουν με το κούκρι - το χαρακτηριστικό νεπαλέζικο μαχαίρι - στο χέρι, μέχρι τις φλεγόμενες γειτονιές του Πειραιά τον Δεκέμβριο του 1944, το όνομά τους έμεινε συνώνυμο του φόβου, της πειθαρχίας και της ανελέητης βίας.
Οι Βρετανοί στρατολογούν τους πρώην αντιπάλους τους
Η ιστορία των Γκούρκας ξεκινά πολύ πριν φτάσουν στα ελληνικά εδάφη. Ο θρύλος τους γεννήθηκε στα βουνά του Νεπάλ, σε μια κοινωνία όπου η σκληρότητα του τοπίου απαιτούσε πειθαρχία και αντοχή. Το 1815, στον πόλεμο Αγγλο-Νεπάλ, οι Βρετανοί αναμετρήθηκαν για πρώτη φορά με αυτούς τους ορεινούς πολεμιστές και αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την αξία τους.
Η Συνθήκη του Σουγκάουλι το 1816 έβαλε τέλος στη σύγκρουση, αλλά άνοιξε μια νέα εποχή: οι Βρετανοί αποφάσισαν να στρατολογήσουν τους πρώην αντιπάλους τους. Έτσι γεννήθηκε η ταξιαρχία των Γκούρκας, που θα έγραφε το όνομά της σε δεκάδες πεδία μαχών. Από την Ινδία ως τη Βιρμανία, από τον Α' ως τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Γκούρκας έγιναν το αιχμηρό δόρυ της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.
Δεν πολεμούσαν για τη δική τους σημαία, αλλά η φήμη τους μεγάλωνε: στρατιώτες σκληραγωγημένοι, απρόβλεπτοι, σχεδόν μυθικοί. Το σύμβολό τους ήταν το κούκρι, ένα καμπυλωτό μαχαίρι που δεν είχε μόνο πρακτική αλλά και ψυχολογική δύναμη. Οι εχθροί τους το έβλεπαν σαν προμήνυμα θανάτου.
Το Δεκέμβριο του 1944, το όνομα «Γκούρκας» θα γραφόταν και στο ελληνικό αίμα. Η χώρα είχε μόλις βγει από την Κατοχή, αλλά η ειρήνη δεν ήρθε. Οι Γερμανοί είχαν αποχωρήσει, όμως στη θέση τους ήρθε μια νέα σύγκρουση, βαθύτερη, εμφύλια. Ο Πειραιάς, η πύλη της Αθήνας, είχε γίνει πεδίο μάχης. Ο ΕΛΑΣ, το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ, είχε καταλάβει στρατηγικά σημεία, έλεγχε τις περισσότερες γειτονιές και η πόλη έμοιαζε να γλιστράει από τα χέρια της κυβέρνησης. Οι Βρετανοί, που ήθελαν πάση θυσία να κρατήσουν την Ελλάδα στο δυτικό στρατόπεδο, έστειλαν ενισχύσεις. Ανάμεσά τους, οι πιο σκληροτράχηλοι πολεμιστές της αυτοκρατορίας: οι Γκούρκας.
«Να το ακονίζετε μπροστά στους Έλληνες, να το βλέπουν»
Στις 15 Δεκεμβρίου, κάτω από το σκοτάδι, ξεκίνησε η επίθεση στην Καστέλα. Ο λόφος δεν ήταν απλώς έδαφος· ήταν κλειδί. Από εκεί ελέγχεις το λιμάνι, βλέπεις όλη την πόλη, ρυθμίζεις την αναπνοή της. Ο ΕΛΑΣ γνώριζε τι διακυβευόταν, γι’ αυτό και η άμυνα ήταν λυσσαλέα. Οι μάχες σώμα με σώμα γύρω από τον Προφήτη Ηλία έμειναν χαραγμένες στη μνήμη όσων επέζησαν. Οι Γκούρκας προχωρούσαν σχεδόν αθόρυβα, με βήματα μετρημένα, και το μόνο που ακουγόταν ήταν οι κοφτές εντολές των Βρετανών αξιωματικών. Το κούκρι, αν και τυπικά απαγορευμένο για χρήση, βρισκόταν στο πλευρό τους, ξυραφένιο, γυαλισμένο. Ο διοικητής τους είχε δώσει σαφή εντολή: «Να το ακονίζετε μπροστά στους Έλληνες, να το βλέπουν». Ο φόβος ήταν όπλο ισχυρότερο από το μέταλλο.
Οι αφηγήσεις από την άλλη πλευρά είναι γεμάτες τρόμο. Μια μπροσούρα που κυκλοφόρησε το 1945 από την Κομμουνιστική Οργάνωση Πειραιά περιγράφει με ωμή γλώσσα μια νυχτερινή επίθεση: «Οι Ινδοί εξουδετέρωσαν τη διπλοσκοπιά από πίσω και χτύπησαν με μαχαίρια τρεις μαχητές που λαγοκοιμώνταν. Μετά φύγαν άνανδρα, όπως άνανδρα είχαν φτάσει μέχρι εκεί».
Ο θάνατος ενός νεαρού αντάρτη περιγράφεται σχεδόν με ποιητική φρίκη: «Ήταν δεν ήταν 20 χρονών… Είχε λίγο ανοιχτά τα χείλη και το πιο γλυκό χαμόγελο φώτιζε την απαλή του φυσιογνωμία. Όσοι τον είδαν θάμπωσαν. Πώς ήταν δυνατό κι η μαχαιριά δεν άφησε έστω και μια πτυχή πόνου στο πρόσωπό του;». Η μνήμη της Καστέλας σφράγισε τη σχέση των Γκούρκας με την ελληνική ιστορία. Για τον ΕΛΑΣ, ήταν το απόλυτο σύμβολο ξένης βίας. Για τους Βρετανούς, ήταν η δύναμη που γύρισε τη μάχη υπέρ τους.
Η φήμη τους, όμως, είχε προλάβει τους ίδιους. Οι τοπικές οργανώσεις του ΕΛΑΣ κυκλοφόρησαν αφίσες που παρουσίαζαν τους Γκούρκας σχεδόν σαν μυθικά τέρατα. Το ψυχολογικό πεδίο του πολέμου ήταν εξίσου σημαντικό με το στρατιωτικό. Και οι Γκούρκας, με το μόνιμο χαμόγελο που δεν αποκάλυπτε ποτέ φόβο, με το σώμα τους σμιλεμένο στην πειθαρχία και τη σιωπή, ήταν η ενσάρκωση της φήμης τους.
Η ιστορία μοιάζει να επιστρέφει
Σήμερα, η Ιστορία μοιάζει να επιστρέφει. Το Νεπάλ ζει ξανά μέρες αναταραχής. Οι δρόμοι του Κατμαντού είναι γεμάτοι καπνό και δακρυγόνα, τα βίντεο από τις διαδηλώσεις κάνουν τον γύρο του κόσμου, και το όνομα «Γκούρκας» ξανακούγεται.
Οι απόγονοι εκείνων που πάτησαν στον Πειραιά βρίσκονται και πάλι στη δίνη της Ιστορίας, αυτή τη φορά όχι σε ξένη χώρα αλλά στη δική τους. Οι ίδιοι πολεμιστές που κάποτε έγιναν όργανο μιας αυτοκρατορίας τώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα εσωτερικό χάος, με νέες γενιές που απαιτούν ελευθερίες, δικαιώματα, δημοκρατία. Και κάπου ανάμεσα, η ίδια σκιά πλανάται: οι Γκούρκας παραμένουν σύμβολο δύναμης, πειθαρχίας, αλλά και βίας.