Η ιστορία της πρώτης λέσχης ανάγνωσης της Βρετανίας, του Book Society, και η επίδρασή της στη διαμόρφωση των λογοτεχνικών προτιμήσεων του 20ού αιώνα.
Στο τέλος της δεκαετίας του 1920, σε μια εποχή όπου η πρόσβαση στο βιβλίο για τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα παρέμενε περιορισμένη, ο Βρετανός συγγραφέας Hugh Walpole συνέλαβε μια ιδέα που επρόκειτο να μεταμορφώσει άπαξ και δια παντός την μελλοντική σχέση του αναγνωστικού κοινού με τη λογοτεχνία: τη δημιουργία της «The Book Society», της πρώτης μεγάλης συνδρομητικής λέσχης βιβλίου και ανάγνωσης στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ιστορία της λέσχης αυτής επανήλθε στη δημοσιότητα προ ημερών, με αφορμή το νέο βιβλίο της Nicola Wilson «Recommended!: The influencers who changed how we read» («Συνιστάται!: Οι influencers που άλλαξαν τον τρόπο που διαβάζουμε»).
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα ενεξερευνά την ιστορία της πρώτης λέσχης ανάγνωσης της Βρετανίας, του Book Society, και την επίδρασή του στη διαμόρφωση των λογοτεχνικών προτιμήσεων του 20ού αιώνα.
Το βιβλίο ερευνά το πώς οι επιλογές της «Book Society» επηρέασαν τις αγορές των αναγνωστών και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόντουσαν για τα βιβλία, αποδεικνύοντας τη δύναμη των πρώτων λέσχων βιβλίου στη διαμόρφωση του λογοτεχνικού τοπίου.
Η λέσχη ιδρύθηκε το 1929 και έστελνε ένα βιβλίο το μήνα σε συνδρομητές σε περισσότερες από τριάντα χώρες. Πρόσωπα όπως ο Hugh Walpole, ο J.B. Priestley, η Sylvia Lynd, ο Cecil Day-Lewis [πατέρας του διάσημου ηθοποιού Ντάνιελ Ντέι-Λιούις] και ο Edmund Blunden, που ήταν οι κριτές και οι book influencers της εποχής τους.
Το βιβλίο αποκαλύπτει τις προσωπικές σχέσεις και τις επαγγελματικές δυναμικές πίσω από τις επιλογές της Book Society, συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων τους για ένα «καλό» βιβλίο για λέσχη βιβλίου: να είναι καλογραμμένο, διασκεδαστικό, ενημερωτικό και να αξίζει τον χρόνο και τα χρήματα του αναγνώστη.
Η Wilson υποστηρίζει ότι οι επιλογές της Book Society συνέβαλαν στη διαμόρφωση του τι διαβάζουν οι άνθρωποι και του τρόπου με τον οποίο σκέφτονται για τα βιβλία, συμβάλλοντας σε μια ευρύτερη πολιτιστική αλλαγή στην περίοδο του Μεσοπολέμου.
Ένας νέος μηχανισμός διάδοσης της λογοτεχνίας
Η Book Society, ιδρυθείσα το 1929, βασίστηκε στο απλό αλλά ριζοσπαστικό για την εποχή όραμα να φέρει επιλεγμένα, αξιόλογα βιβλία στα χέρια του κοινού κάθε μήνα, μέσω ταχυδρομείου. Ο Walpole, ήδη επιτυχημένος και γνωστός στον λογοτεχνικό κόσμο, κατάφερε να συσπειρώσει γύρω του μια επιτροπή εκλεκτών συγγραφέων και κριτικών για την επιλογή των βιβλίων που θα προτείνονταν στα μέλη.
Το μοντέλο ήταν πρωτοποριακό για τα βρετανικά δεδομένα: τα μέλη της λέσχης κατέβαλλαν μια συνδρομή και, σε αντάλλαγμα, λάμβαναν κάθε μήνα το προτεινόμενο βιβλίο, συνοδευόμενο συνήθως από ένα έντυπο με την κριτική παρουσίαση της επιτροπής. Η λέσχη εξασφάλιζε ειδικές εκδόσεις υψηλής ποιότητας και μερικές φορές πρότεινε και επιπλέον τίτλους, πέραν της κύριας επιλογής.
Αυτό το σύστημα είχε διττή σημασία. Αφενός, συνέβαλε στην ενίσχυση της αναγνωστικής κουλτούρας —ιδιαίτερα στη μεσαία τάξη— προσφέροντας ποιοτικά βιβλία σε προσιτή τιμή. Αφετέρου, αποτέλεσε έναν μηχανισμό προώθησης βιβλίων και συγγραφέων, αυξάνοντας θεαματικά τις πωλήσεις των τίτλων που επιλέγονταν από την επιτροπή.
Μέσα σε λίγους μόνο μήνες, η Book Society είχε συγκεντρώσει πάνω από 7.000 μέλη, αριθμός που ξεπέρασε τις 10.000 στη δεκαετία του 1930. Η λέσχη εξελίχθηκε έτσι σε σημαντικό θεσμό, με επιρροή στην εκδοτική αγορά, καθώς οι εκδότες γνώριζαν πως η ένταξη ενός βιβλίου στις επιλογές της Society μπορούσε να το μετατρέψει σε bestseller!
Ο ρόλος του Hugh Walpole
Ο Hugh Walpole, εκτός από μυθιστοριογράφος υπήρξε και ένθερμος υποστηρικτής της μαζικής διάδοσης της ποιοτικής λογοτεχνίας. Η Book Society αποτέλεσε μια έκφανση αυτής της ιδεολογίας του.
Παρόλο που κάποιοι κριτικοί τον κατηγόρησαν για «εκλαΐκευση» της λογοτεχνίας και επιλογές που απευθύνονταν κυρίως στο «απλό, καθημερινό λογοτεχνικό γούστο», ο Walpole και η επιτροπή του διατήρησαν υψηλό επίπεδο επιλογών. Η Book Society δεν απέφευγε δύσκολα έργα, όπως ιστορικά δοκίμια ή αυτοβιογραφίες, δίνοντας έτσι μια ευρύτερη εκδοχή του τι σημαίνει «καλή λογοτεχνία».
Η επιρροή της λέσχης
Η Book Society καθιστούσε προσιτά στο ευρύ κοινό έργα που υπό άλλες συνθήκες θα παρέμεναν σε κύκλους λόγιων ή ακαδημαϊκών. Ταυτόχρονα, βοήθησε να διαμορφωθεί ένας κοινός λογοτεχνικός διάλογος - οι αναγνώστες σε όλη τη Βρετανία μπορούσαν να διαβάζουν το ίδιο βιβλίο και να συζητούν γι’ αυτό.
Η επιτυχία του μοντέλου αυτού δεν πέρασε απαρατήρητη. Ακολούθησαν κι άλλες λέσχες βιβλίου στη Βρετανία και το εξωτερικό, με πιο διάσημη την αμερικανική Book-of-the-Month Club, που ξεκίνησε λίγο αργότερα στις ΗΠΑ.
Η Book Society έτσι κατέλαβε τη θέση ενός πολιτιστικού προτύπου: απέδειξε πως ο συνδυασμός εμπορικής πρακτικής και λογοτεχνικού οράματος μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος και των δύο πλευρών.
Η διάλυση του κλαμπ και η κληρονομιά της λέσχης
Η Book Society συνέχισε τη λειτουργία της για αρκετές δεκαετίες, αλλά η επιρροή της άρχισε να μειώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και διαλύθηκε οριστικά το 1969. Η εξάπλωση των βιβλιοπωλείων, η αλλαγή στις αναγνωστικές συνήθειες και η εμφάνιση νέων μέσων (όπως η τηλεόραση) υπονόμευσαν την αναγκαιότητα τέτοιων μοντέλων.
Ωστόσο, η παρακαταθήκη της είναι σημαντική. Ήταν η πρώτη φορά που μια οργανωμένη, συλλογική, επιμελημένη πρόταση ανάγνωσης απευθυνόταν σε ευρύ κοινό.
Εισήγαγε τη λογική των «λογοτεχνικών επιμελητών» (curated reading), που έχει βρει αναβίωση σήμερα μέσω των online book clubs, των influencers του βιβλίου και σύγχρονων πλατφορμών όπως το Goodreads.