Όλοι περιμένουν να δουν αν αυτή η νέα ταινία στην οποία θα εμφανιστεί θα αποδειχθεί όντως το κύκνειο άσμα του ή η αρχή μιας υποκριτικής αναγέννησης.
Ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις υπήρξε για δεκαετίες ένας από τους πιο μυστηριώδεις και συνάμα λαμπερούς αστέρες της παγκόσμιας κινηματογραφικής σκηνής. Από τα πρώτα του βήματα, η παρουσία του στη μεγάλη οθόνη δεν ήταν απλώς εντυπωσιακή· ήταν καθηλωτική. Κάθε του ρόλος, είτε επρόκειτο για τον άκαμπτο και ιδεαλιστή Άμπραχαμ Λίνκολν στο βραβευμένο «Lincoln», είτε για τον οργισμένο και παθιασμένο Ντάνιελ Πλέινβιου στο «There Will Be Blood», είτε για τον τρυφερό και γεμάτο ανθρωπιά Κρίστι Μπράουν στο «My Left Foot», άφηνε πίσω του ένα αποτύπωμα σχεδόν ανεξίτηλο.
Κι όμως, πριν περίπου μια δεκαετία, ήρθε η αιφνίδια και αναπάντεχη ανακοίνωση: ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις εγκαταλείπει οριστικά την υποκριτική. Μια φράση που έπεσε σαν βόμβα στον κόσμο του κινηματογράφου και προκάλεσε ένα κύμα συζητήσεων, εικασιών και αναλύσεων. Γιατί ένας ηθοποιός στο απόγειο της καλλιτεχνικής του ωριμότητας θα εγκατέλειπε μια τέχνη στην οποία όχι μόνο διέπρεπε, αλλά και έμοιαζε να έχει αφιερώσει το είναι του;
Ο Ντέι-Λιούις ποτέ δεν υπήρξε τυπικός σταρ
Η απάντηση δεν είναι απλή. Ο Ντέι-Λιούις ποτέ δεν υπήρξε τυπικός σταρ. Δεν τον ενδιέφερε η συνεχιζόμενη παρουσία στα μέσα ενημέρωσης, ούτε οι επιδείξεις και η κοινωνική δικτύωση που συνοδεύουν την καριέρα πολλών συναδέλφων του. Αντιθέτως, ζούσε απομονωμένος, συχνά μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, και διάλεγε τους ρόλους του με μια σχολαστικότητα που θύμιζε περισσότερο ερευνητή παρά ηθοποιό.
Έκανε ταινίες σπάνια, μερικές φορές με διαστήματα πέντε και έξι ετών ανάμεσα στις εμφανίσεις του, και κάθε φορά βυθιζόταν στον ρόλο με έναν τρόπο που έμοιαζε σχεδόν αυτοκαταστροφικός. Η μέθοδός του, γνωστή ως "method acting", απαιτούσε απόλυτη αφοσίωση: ζούσε ως ο χαρακτήρας του για μήνες, ακόμα και εκτός γυρισμάτων, προκειμένου να τον ενσαρκώσει πλήρως. Αυτή η διαδικασία δεν ήταν μόνο σωματικά εξαντλητική αλλά και ψυχικά απαιτητική.
Ο ηθοποιός ξέρει πώς τον βλέπει το κοινό: ως «ένα τρελό κάθαρμα» (δικές του λέξεις), με το μυαλό του στο έλεος της μεθόδου υποκριτικής, σε σημείο που η προετοιμασία του είναι σχεδόν τόσο θρυλική όσο και η ίδια η ερμηνεία του. Ο Ντέι-Λιούις παραμένει πεισματικά στον ρόλο του, προσπαθεί να γίνει αυτός που υποδύεται. Έτσι, παρέμεινε σε αναπηρικό καροτσάκι κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Το αριστερό μου πόδι» (1989), έμεινε σχεδόν νηστικός κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της ταινίας «Στο όνομα του πατέρα» (1993) και έγδαρε ζώα στο δάσος για την ταινία «Ο τελευταίος των Μοϊκανών» (1992).
Είναι μια διαδικασία που απέδωσε καρπούς: κέρδισε τρία Όσκαρ Καλύτερου Ηθοποιού (για το «My Left Foot», το «There Will Be Blood» του 2007 και το «Lincoln» του 2012), κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Ωστόσο, παραδέχεται ότι αυτό μπορεί να τον κάνει δυσκολέψει καθώς αποτελεί ένα βάρος τόσο για την οικογένειά του στο σπίτι.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά το «Gangs of New York» το 2002, είχε δηλώσει πως σκέφτηκε σοβαρά να εγκαταλείψει την υποκριτική. Τότε, μάλιστα, είχε αποσυρθεί στην Ιταλία, μαθαίνοντας την τέχνη της υποδηματοποιίας κοντά σε έναν παραδοσιακό τεχνίτη στη Φλωρεντία. Αυτή η στροφή δεν ήταν απλώς ένα διάλειμμα· φανέρωνε ότι ο ηθοποιός αναζητούσε κάτι μακριά από την ένταση και την απορρόφηση που απαιτούσε η τέχνη του κινηματογράφου. Η επιστροφή του το 2007 για το «There Will Be Blood» έδειξε ότι, παρά τις αμφιβολίες του, υπήρχε ακόμη μέσα του η σπίθα που τον ωθούσε προς την ερμηνεία. Όμως η διαδικασία κάθε φορά γινόταν πιο βαριά.
Το 2017, όταν ανακοίνωσε πως η «Αόρατη Κλωστή» («Phantom Thread») θα ήταν η τελευταία του ταινία, η εξήγηση που έδωσε ήταν λιτή αλλά και αινιγματική. Είπε ότι δεν μπορούσε πια να βρει χαρά στην υποκριτική και ότι η διαδικασία δημιουργίας της συγκεκριμένης ταινίας τον είχε βυθίσει σε μια περίεργη μελαγχολία. Ο ίδιος τόνισε ότι δεν γνώριζε πλήρως γιατί συνέβη αυτό, αλλά το ένιωθε βαθιά. Και ίσως εδώ να κρύβεται η ουσία: ο Ντέι-Λιούις ήταν ένας καλλιτέχνης που απαιτούσε από τον εαυτό του όχι απλώς επαγγελματισμό αλλά μια απόλυτη και ειλικρινή σύνδεση με το έργο του. Αν αυτή η σύνδεση διακοπεί ή ατονήσει, τότε η συνέχιση της πορείας μοιάζει μάταιη.
Πολλοί σχολιαστές υπέθεσαν ότι ο λόγος για την απόφασή του ήταν η υπερβολική πίεση της μεθόδου του, η ψυχική εξάντληση και η ανάγκη για προσωπική ισορροπία. Άλλοι θεώρησαν ότι η σπανιότητα των ρόλων που θα μπορούσαν να τον εμπνεύσουν τον οδήγησε στην απομάκρυνση. Στην εποχή των υπερηρώων, των franchise και των εμπορικών blockbusters, οι μεγάλες, βαθιές, ανθρώπινες ιστορίες που απαιτούν την ευαισθησία και την ακρίβεια ενός καλλιτέχνη όπως ο Ντέι-Λιούις είναι πια σπάνιες. Και για κάποιον που χτίζει κάθε ρόλο σαν να είναι το μοναδικό έργο της ζωής του, η έλλειψη αυτών των ιστοριών μπορεί να είναι αποκαρδιωτική.
Το σίγουρο είναι πάντως ότι το φιλμ «Phantom Thread» ήταν το σημείο καμπής: η παραγωγή που τον ώθησε πέρα από τα φυσικά του όρια. Η δεύτερη συνεργασία του Άντερσον και του Ντέι-Λιούις (μετά το There Will Be Blood) απεικόνισε τον σκοτεινό ρομαντισμό και την πάλη εξουσίας της δεκαετίας του 1950 μεταξύ ενός αυταρχικού σχεδιαστή και μιας ταπεινής σερβιτόρας ξενόγλωσσης (Βίκι Κριπς).
Αν υπάρχει κάποιο μάθημα που μπορούμε να αντλήσουμε από αυτή την ιστορία της δυστυχίας ενός ηθοποιού, είναι ότι καμία μέθοδος δεν είναι αλάνθαστη και ότι όλοι έχουν τα όριά τους. Ακόμα και όταν είναι ιδιοφυΐες. Ακόμα και όταν έχουν τρία Όσκαρ στο ράφι τους. Το ιδανικό για τον Ντέι-Λιούις ήταν πάντα η κατάσταση ροής, η πλήρης εμβάπτιση, η συνεχής ευδαιμονία της αδιάκοπης δημιουργικότητας. Στην έπαυλη του Phantom Thread, όμως, ξαφνικά δεν μπορούσε να δει πέρα από τις κάμερες, τα καλώδια και τα εκνευρισμένα μέλη του συνεργείου. Ο ρόλος ήταν μια επιτυχία, του εξασφάλισε άλλη μια υποψηφιότητα για Όσκαρ. Αλλά το κρίσιμο – και μοιραίο – ήταν ότι ο ίδιος δεν το πίστευε πια.
Ίσως, στο τέλος, η αποχώρησή του να είναι η φυσική κατάληξη μιας καριέρας που βασίστηκε στην ακεραιότητα και την αλήθεια. Ο Ντέι-Λιούις δεν ήθελε να επαναλαμβάνεται, δεν ήθελε να βλέπει τον εαυτό του να γίνεται σκιά αυτού που υπήρξε. Κι αν για να το αποφύγει έπρεπε να σωπάσει, τότε αυτή η σιωπή είναι κι αυτή μια μορφή τέχνης. Μια τέχνη πιο ήσυχη, λιγότερο ορατή, αλλά εξίσου ουσιαστική. Και όπως οι μεγάλοι δημιουργοί που γνωρίζουν πότε να αποσυρθούν αφήνοντας πίσω τους έργα που μιλούν από μόνα τους, έτσι κι εκείνος μας άφησε με εικόνες και ερμηνείες που θα αντέξουν στον χρόνο, ακόμη κι αν ο ίδιος δεν επιστρέψει ποτέ στο φως των προβολέων. Ή μήπως όχι;
Η πολυαναμενόμενη επιστροφή του
Μάλλον όχι, γιατί πρόσφατα αθέτησε τον τελευταίο του όρκο και συμφώνησε να εμφανιστεί σε μια νέα ταινία σε σκηνοθεσία του 26χρονου γιου του. Η επερχόμενη ταινία «Anemone» παρουσιάζεται ως ένα οικογενειακό δράμα με μεγάλο καστ, που διαδραματίζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Πρωταγωνιστεί ο Ντέι-Λιούις μαζί με τον Σον Μπιν και τη Σαμάνθα Μόρτον.
Είναι απόλυτο δικαίωμα των ηθοποιών να αλλάζουν γνώμη. Ο Ντέι-Λιούις μπορεί να αποσυρθεί και να επιστρέψει όσες φορές θέλει. Παρ' όλα αυτά, είναι πιθανό το «Anemone» να αποδειχθεί το κύκνειο άσμα του και όχι η αρχή μιας αναγέννησης. Η ταινία μπορεί να είναι καλή ή κακή, αλλά μέχρι να κυκλοφορήσει, το «Phantom Thread» θα θεωρείται ως την πραγματική τελευταία εμφάνιση του Ντέι-Λιούις στο σινεμά.
Μέχρι να διαπιστώσουμε τι από τα παραπάνω θα ισχύσει, ο ιρλανδός ηθοποιός θα συνεχίσει να ζει ήσυχα, μακριά από τη δημοσιότητα, και, σύμφωνα με ελάχιστες μαρτυρίες, ασχολείται με την οικογένειά του και προσωπικά του ενδιαφέροντα. Είναι πιθανό να βρει σε αυτά τη δημιουργικότητα και την πληρότητα που κάποτε του έδινε η υποκριτική. Ίσως, για τον Ντέι-Λιούις, το να σταματήσει να παίζει δεν σημαίνει να σταματήσει να είναι καλλιτέχνης· απλώς αλλάζει το μέσο έκφρασης.