Ο Διονύσης Γραμμένος ξεκίνησε ως κλαρινετίστας και κατάφερε να μετατραπεί σε έναν διεθνώς καταξιωμένο μαέστρο, τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό.
Με καταγωγή από την Κέρκυρα, έκανε αισθητή την παρουσία του στον παγκόσμιο μουσικό χάρτη ήδη από νεαρή ηλικία, όταν σε ηλικία μόλις 18 ετών κέρδισε το Α' Βραβείο και το Βραβείο Κοινού στον διεθνή διαγωνισμό Eurovision Young Musicians της EBU, εκπροσωπώντας την Ελλάδα.
Ως μαέστρος, έχει διευθύνει μερικές από τις σημαντικότερες ευρωπαϊκές ορχήστρες, ενώ έχει συνεργαστεί με φημισμένα μουσικά σύνολα και φεστιβάλ, φέρνοντας στη σκηνή έναν συνδυασμό τεχνικής αρτιότητας και εκφραστικής ευαισθησίας. Παράλληλα, η πορεία του ως σολίστ χαρακτηρίζεται από εμφανίσεις σε κορυφαίες αίθουσες και συνεργασίες με διεθνούς φήμης μουσικούς.
Ο Διονύσης Γραμμένος μίλησε στο Iefimerida.gr για τη μέχρι τώρα πορεία του, τις καλλιτεχνικές του αναζητήσεις, και τη ματιά του στη μουσική ως εργαλείο σύνδεσης, έμπνευσης και εξέλιξης.
Από κλαρινετίστας διεθνούς φήμης σε μαέστρο με παγκόσμια αναγνώριση. Πώς πήρατε την απόφαση να περάσετε από το όργανο στη διεύθυνση ορχήστρας και τι ήταν αυτό που σας ώθησε σε αυτή την αλλαγή;
Ακολούθησα το ένστικτό μου, το οποίο μου έδινε αυτή την κατεύθυνση. Αυτό που με ώθησε στο να στραφώ στη διεύθυνση ορχήστρας ήταν η μεγάλη μου, πηγαία αγάπη για το συμφωνικό ρεπερτόριο, την όπερα και την ανθρώπινη φωνή. Ήθελα με κάποιον τρόπο να βρίσκομαι σε διαρκή επαφή με όλα αυτά και η διεύθυνση ορχήστρας έμοιαζε ο ιδανικός τρόπος.
Το 2008 κερδίσατε το Grand Prix d’Eurovision και τον τίτλο «European Young Musician of the Year» ως κλαρινετίστας. Πόσο καθοριστική ήταν αυτή η στιγμή για την πορεία σας;
Ήταν πραγματικά καθοριστική στιγμή για εμένα. Εξαιτίας αυτού του βραβείου, στα 18 μου χρόνια, μου δόθηκε η δυνατότητα να συμπράξω, ως σολίστ τότε, με σημαίνουσες ορχήστρες και σε φεστιβάλ του εξωτερικού. Ήταν κυριολεκτικά η αρχή της διεθνούς σταδιοδρομίας μου.
Η συνεργασία σας με τη London Philharmonic Orchestra στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε μια αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής, ήταν ένα ορόσημο τελικά για να εκτοξευθεί η καριέρα σας;
Από πέρυσι που συνέβη αυτή η αντικατάσταση της τελευταίας στιγμής, πολλά όμορφα πράγματα ακολούθησαν εξαιτίας της. Το πρώτο είναι πως η ίδια η London Philharmonic Orchestra με προσκάλεσε για δυο συναυλίες την επόμενη σεζόν, όπου θα διευθύνω τη σουίτα από το «Το Πουλί της Φωτιάς» του Στραβίνσκι, το κοντσέρτο αρ 23 για πιάνο του Μότσαρτ, καθώς και έργα των Ντεμπυσύ και Μέντελσον. Η Houston Symphony Orchestra επίσης με προσκάλεσε να τη διευθύνω λίγες μόνο μέρες αφού συνέβη αυτή η αντικατάσταση, διαβάζοντας γι' αυτή σε ένα σχετικό άρθρο των New York Times, αλλά και άλλες σημαντικές ορχήστρες με έβαλαν στο ραντάρ τους, λόγω της συναυλίας αυτής. Αδιαμφισβήτητα λοιπόν συντέλεσε θετικά στην εξέλιξη της πορείας μου. Παρόλα αυτά, θεωρώ πως η σταδιοδρομία ενός μαέστρου, αλλά και ενός μουσικού ευρύτερα, δεν κρίνεται, και δεν πρέπει να κρίνεται, από ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά από τη συνέχειά της στον χρόνο και την ποιότητά της.
Έχουν επαινέσει αρκετές φορές τη διαισθητική μουσικότητά σας. Πώς προσεγγίζετε την ερμηνεία ενός έργου και τι είναι αυτό που επιδιώκετε να αναδείξετε σε κάθε συναυλία;
Μέσα από τη μελέτη του έργου δημιουργώ, ή πιο σωστά προσπαθώ να δημιουργήσω, μια σχέση μαζί του. Το ένστικτο παραμένει πάντα ο πυρήνας μας για τη σύνδεση αυτή με το έργο, ο οποίος πλαισιώνεται φυσικά και από άλλες πληροφορίες, που προέρχονται τόσο μέσα από την παρτιτούρα αλλά και έξω από αυτήν. Έπειτα, μέσα από την πρόβα με την ορχήστρα προσπαθώ να φέρω όσο πιο κοντά μπορώ τον ήχο της, σε εκείνον που θεωρώ εγώ τον ιδανικό για το έργο αυτό. Στη συναυλία απλώς κανείς αφήνει να συμβούν με φυσικότητα όλα εκείνα τα οποία έχουν δουλευτεί στην πρόβα. Ως μαέστρος προσφέρεις την ενέργειά σου και βρίσκεσαι στο πόντιουμ για να βοηθήσεις τους μουσικούς της ορχήστρας αλλά και να δώσεις μια ενιαία κατεύθυνση στο σύνολο.
Η πορεία σας περιλαμβάνει συνεργασίες με κορυφαίες ορχήστρες και σολίστ παγκοσμίου φήμης. Υπάρχει κάποια συνεργασία που ξεχωρίζετε ή κάποια εμπειρία που σας έχει σημαδέψει;
Για αρκετούς λόγους θα ανέφερα αυτή με την Καμεράτα της Σκάλας του Μιλάνου και την Κάτια Μπουνιατισβίλι, ως σολίστ στο 2ο Κοντσέρτο για Πιάνο του Ραχμάνινοφ. Θυμάμαι τη συναυλία αυτή να έχει κυριολεκτικά ηλεκτρισμό στην ατμόσφαιρά της.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζετε ως μαέστρος και ποια θεωρείτε την πιο ικανοποιητική πτυχή του επαγγέλματός σας;
Η μάχη με τον χρόνο είναι πάντα μια μεγάλη πρόκληση. Ο χρόνος για πρόβα μοιάζει πάντα να μην είναι αρκετός. Από τις πιο όμορφες πτυχές, είναι η σύμπραξη με τους μουσικούς της εκάστοτε ορχήστρας και η αίσθηση ότι πάντα εκείνο το οποίο δημιουργείς μαζί τους είναι κυριολεκτικά μοναδικό.
Ως ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής της Ελληνικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων, ποιο ήταν το όραμά σας όταν δημιουργήσατε την ορχήστρα και ποιους στόχους έχετε πετύχει μέχρι σήμερα;
Η ΕΛΣΟΝ ξεκίνησε το ταξίδι της το 2017. Έως τότε δεν υπήρχε στην Ελλάδα ο θεσμός αυτός της εθνικής ορχήστρας νέων, που υπάρχει σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα και αποτελεί σημείο αναφοράς για την ορχηστρική εκπαίδευση των νέων μουσικών. Θεώρησα πως ήταν ανάγκη να καλυφθεί αυτό το κενό στη χώρα μας. Το όραμά μου ήταν να δημιουργηθεί ένας χώρος σύμπραξης νέων ταλαντούχων μουσικών και ένα υπόβαθρο ορχηστρικής εκπαίδευσης για την επόμενη γενιά εκείνων που θα πλαισιώσουν τις επαγγελματικές ορχήστρες.
Η ΕΛΣΟΝ ξεκίνησε την πορεία της με βασικό της σκοπό τον εντοπισμό, τη μουσική καλλιέργεια και την ανάδειξη των νέων μουσικών. Μέσα σε σύντομο διάστημα, το έργο της αναγνωρίστηκε και διεθνώς, με την επιλογή της ως μέλους της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Ορχηστρών Νέων, ενώ επίσης από το 2020 αποτελεί Ορχήστρα in Residence του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Έως σήμερα έχει δώσει συναυλίες σε σημαίνουσες αίθουσες της Ελλάδας και του εξωτερικού, όπως το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης και ο ναός St Martin-in-the-Fields του Λονδίνου, ενώ επίσης έχει προσκληθεί δύο φορές για να εμφανιστεί στο Konzerthaus του Βερολίνου, στο πλαίσιο του διεθνούς φεστιβάλ Young Euro Classic.
Η ΕΛΣΟΝ έχει ανοίξει τα φτερά της στο εξωτερικό και σε διεθνούς φήμης σκηνές με πρόσφατο ορόσημο, την εμφάνισή της στο Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, ενώ τον Αύγουστο θα εμφανιστεί στο Άμστερνταμ, ως προσκεκλημένη της Concertgebouw, μίας από τις πιο φημισμένες αίθουσες συναυλιών στην Ευρώπη. Πώς συμβάλλουν αυτές οι συνεργασίες στην ανάπτυξη των νέων μουσικών;
Η ΕΛΣΟΝ είναι ένας πρεσβευτής της δυναμικής της νέας γενιάς Ελλήνων μουσικών, διεθνώς. Θεωρώ μεγάλης σημασίας το ότι πλέον και η χώρα μας έχει μια σοβαρή παρουσία στο εξωτερικό και ότι δίνεται η δυνατότητα στους νέους να αναδείξουν το ταλέντο τους πέρα από τα ελληνικά σύνορα. Είναι συγκινητικό το να βλέπει κανείς τους νέους να συμπράττουν με πάθος, με ενθουσιασμό και να ανακαλύπτουν συνεχώς τόσο τα προσωπικά τους όρια, όσο και το τι δυναμική μπορεί να προκύψει μέσα από τη σύμπραξη αυτή.
Πώς βλέπετε την εξέλιξή της στην ελληνική και διεθνή μουσική σκηνή;
Με ενδιαφέρει πολύ η ΕΛΣΟΝ να έχει μια σταθερή πρόοδο στο πέρασμα του χρόνου, ως δυναμική, ως θεσμός που αγκαλιάζει και προσφέρει πολύτιμες εμπειρίες στους νέους. Στόχος μου για την ορχήστρα παραμένει η διαρκής εξέλιξη του έργου της, ώστε να ενισχύσει τη διεθνή παρουσία της, να συνεχίσει να ανεβάζει το επίπεδο των μουσικών της και να δώσει την ευκαιρία σε ακόμα περισσότερους νέους να συμμετάσχουν στις συναυλίες και τις δράσεις της.
Στις 30 Μαΐου 2025, θα διευθύνετε την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών σε μια συναυλία αφιερωμένη στον Τσαϊκόφσκι, με τη συμμετοχή του Αχιλλέα Λιαρμακόπουλου. Τι κάνει αυτή τη συναυλία ξεχωριστή για εσάς και τι να περιμένει το κοινό; Πρόκειται και για την τελευταία συναυλία της σεζόν για την ΚΟΑ.
Η κάθε συναυλία είναι ξεχωριστή, για τους δικούς της λόγους. Η συγκεκριμένη με την ΚΟΑ μοιάζει για εμένα σαν μια γιορτή μετά μουσικής. Είναι η τελευταία της ορχήστρας για τη φετινή σεζόν στο Μέγαρο και ναι, παρουσιάζουμε ένα εμβληματικό έργο, την 5η Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι. Ένα από τα πιο δημοφιλή, αλλά και συναισθηματικά φορτισμένα συμφωνικά έργα που γράφτηκαν ποτέ. Η σύμπραξή μου αυτές τις ημέρες στις πρόβες με τους μουσικούς της ορχήστρας μού δημιουργεί ένα αίσθημα χαράς, αλλά και προσμονής, για την εμφάνισή μας αυτή την Παρασκευή. Απολαμβάνω κυριολεκτικά την πρόβα μαζί τους και το πως κάθε μέρα εξελίσσουμε τον ήχο μας, αλλά και ερχόμαστε πιο κοντά στα έργα αυτά. Επίσης, η παρουσία του σολίστ Αχιλλέα Λιαρμακόπουλου στο νέο έργο του Αλέξανδρου Λιβιτσάνου, το οποίο γράφτηκε έπειτα από ανάθεση της ΚΟΑ, προσδίδει μια φρέσκια πνοή στο πρόγραμμα. Είναι πάντα συναρπαστικό να παρουσιάζουμε για πρώτη φορά μια νέα σύνθεση.
Έχετε εκφράσει την αγάπη σας για την όπερα, με σημαντικές παραγωγές στο βιογραφικό σας. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, θα διευθύνετε τη «La Bohème» του Puccini στην Όπερα της Νέας Ζηλανδίας. Ποιες είναι οι προκλήσεις της διεύθυνσης όπερας σε σχέση με τη συμφωνική μουσική;
Ο μαέστρος στην όπερα μοιάζει κάπως με έναν ισορροπιστή, ο οποίος οδηγεί ταυτόχρονα δύο κόσμους, τον πρώτο, που βρίσκεται πάνω στη σκηνή - τους τραγουδιστές, αλλά και εκείνον που βρίσκεται στο πιτ, δηλαδή την ορχήστρα. Σε σχέση με τη συμφωνική μουσική, η διεύθυνση στην όπερα θα έλεγα πως απαιτεί από τον μαέστρο μια επιπλέον διαίσθηση, η οποία στην κυριολεξία είναι εκείνη που τον καθοδηγεί στο πώς θα κινηθεί.
Ειδικά για την όπερα «La Bohème» του Puccini, έχετε λάβει εξαιρετικές κριτικές για το ντεμπούτο σας στην English Touring Opera. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στη The Daily Mail, στο άρθρο του David Mellor, «Αυτή είναι μια από τις καλύτερες Μποέμ που έχω ακούσει τα τελευταία χρόνια. Όποιος έχει ακούσει τις ηχογραφήσεις της Μποέμ από τον Beecham ή τον Karajan θα γνωρίζει ότι, σε κάθε σπουδαία όπερα, η αφετηρία είναι ένας εξαιρετικός μαέστρος. Εδώ έχουμε έναν τέτοιο, τον Διονύση Γραμμένο, του οποίου η γνώση του ιδιώματος του Πουτσίνι είναι εντυπωσιακή».
Πώς αισθάνεστε όταν η δουλειά σας συγκρίνεται με αυτή καταξιωμένων μαέστρων όπως ο Beecham ή ο Karajan; Και πώς προσεγγίζετε συγκεκριμένα το έργο ενός συνθέτη όπως ο Πουτσίνι, ώστε να αποδώσετε με τον δικό σας τρόπο το δραματικό και συναισθηματικό του βάθος;
H συγκεκριμένη κριτική της Daily Mail για τη Λα Μποέμ θα έλεγα πως ήταν κάπως κολακευτική. Βέβαια, όπως όλες οι κριτικές, δεν παύει και αυτή να είναι η άποψη κάποιου, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει. Το έργο αυτό είναι ένα από τα πολύ αγαπημένα μου, τόσο για την ιστορία και την πλοκή του, όσο και για την αξεπέραστη μουσική του γραφή. Είναι εύκολο, αλλά και ταυτόχρονα εξαιρετικά δύσκολο να περιγράψω το πώς προσεγγίζω την παρτιτούρα ενός τέτοιου έργου, για να αποδώσω τη δραματικότητα και το συναισθηματικό του υπόβαθρο.
Στην όπερα όλα πηγάζουν από το κείμενο, το λιμπρέτο. Η μουσική γράφεται πάνω σε αυτό. Τα μουσικά μοτίβα για τον κάθε χαρακτήρα, η ενορχήστρωση και ο ρόλος της μουσικής σε κάθε σημείο της όπερας είναι θεωρώ τα κλειδιά για να προσεγγίσει κανείς την παρτιτούρα και να δημιουργήσει μέσω αυτής τον δικό του ιδεατό ηχητικό κόσμο.
Μετά από πολλαπλές εμφανίσεις σε όπερες του εξωτερικού, πώς και δεν σας έχουμε δει να διευθύνετε στην Ελλάδα κάποια όπερα;
Ίσως να συμβεί και αυτό κάποια στιγμή στο μέλλον.
Ποια συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο μουσικό που ονειρεύεται μια διεθνή καριέρα;
Μελέτη και πίστη στα όνειρά του.