Η φιλοσοφία του ιαπωνικού αυτού οίκου ραπτικής κιμονό συνοψίζεται σε δύο λέξεις, «bi hitosuji»: «τίποτε άλλο πέρα από την ομορφιά».
Στο Κιότο, την πρωτεύουσα της ιαπωνικής παράδοσης και αισθητικής, υπάρχει ένας οίκος που επιμένει να εργάζεται με τον ρυθμό των εποχών και όχι των τάσεων. Ονομάζεται Chiso και ιδρύθηκε το 1555 από τον Yozaemon Chikiriya, αρχικά για να προμηθεύει λεπτοδουλεμένα άμφια σε βουδιστές μοναχούς. Πέντε σχεδόν αιώνες μετά, ο οίκος παραμένει στα χέρια των απογόνων της ίδιας οικογένειας και συγκαταλέγεται στους τελευταίους μεγάλους δημιουργούς εξατομικευμένων κιμονό στην Ιαπωνία.
Η φιλοσοφία του συνοψίζεται σε δύο λέξεις, «bi hitosuji»: «τίποτε άλλο πέρα από την ομορφιά». Κι αυτή η πίστη, μαζί με τη συστηματική άρνηση κάθε λογικής fast fashion, είναι που τον κράτησαν όρθιο μέσα από πολέμους, οικονομικές υφέσεις, κρατικές απαγορεύσεις και πολιτισμικές μετατοπίσεις.
Κιμονό: «Αυτό που φοριέται»
Το κιμονό -λέξη που κυριολεκτικά σημαίνει «αυτό που φοριέται»- υπήρξε για αιώνες ο καθημερινός, ίσιος, απλός χιτώνας των Ιαπώνων. Η ταυτότητά του ως «παραδοσιακής» ένδυσης παγιώθηκε πολύ αργότερα, στον 20ό αιώνα, όταν το άνοιγμα των αγορών και η μεταπολεμική ανοικοδόμηση μετέτρεψαν το κιμονό σε εθνικό σύμβολο και εξαγώγιμη εικόνα. Σε αυτό το μεταίχμιο, η Chiso επέλεξε να μείνει πιστή στην ύλη και τη χειροτεχνία, να αναβαπτίζει το κλασικό χωρίς να το μουσειοποιεί.
Mια μείξη χρώματος με πάστα ρυζιού
Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα κατασκευάζει μόλις περίπου 25 κιμονό τον χρόνο: η παραγωγή ενός τυπικού ενδύματος απαιτεί κοντά τρεις μήνες, ενώ ειδικές παραγγελίες μπορεί να χρειαστούν πάνω από έναν χρόνο. Κάθε κομμάτι περνά από μια αλυσίδα εξειδικευμένων σταδίων -βαφή, άτμισμα, ξέπλυμα, στέγνωμα, κέντημα, ράψιμο- που θυμίζει τελετουργία.
Πίσω από αυτή την τελειομανία βρίσκονται περισσότεροι από 600 τεχνίτες, ορισμένοι από τους τελευταίους μυημένους σε τεχνικές που σπανίζουν.
Η Chiso διέσωσε και εξέλιξε την τεχνική yūzen, μια μείξη χρώματος με πάστα ρυζιού που επιτρέπει σχέδια απίστευτης λεπτότητας πάνω στο μετάξι. Στη δεκαετία του 1990, ο τεχνίτης Kamachi Yutaka εξέλιξε ένα ταχύτερο, αλλά εξίσου εκλεπτυσμένο υπόστρωμα πάστας· ο γιος του συνεχίζει να το τελειοποιεί.
Πλάι στο yūzen, ο οίκος χρησιμοποιεί έως και επτά εξειδικεύσεις σε ένα και μόνο ένδυμα: κέντημα με μεταξωτές ή μεταλλικές κλωστές, τοποθέτηση φύλλου χρυσού με στένσιλ, βαφή με κηρώδη αντίσταση, ακόμη και μορφές shibori (δεσίματος) που εκτελούνται μέσα σε βαρέλια.
Η προσαρμοστικότητα υπήρξε η σιωπηλή του στρατηγική
Ορισμένες από αυτές τις τεχνικές κινδυνεύουν να χαθούν - λείπουν μαθητευόμενοι, ο χρόνος εκπαίδευσης είναι τεράστιος και η αγορά δεν συγχωρεί λάθη. Κι όμως, ο οίκος επιμένει: αν μία τεχνική σβήσει, θα γεννηθεί μια άλλη, χωρίς ποτέ να διακυβεύονται η ποιότητα και η ομορφιά.
Η προσαρμοστικότητα υπήρξε η σιωπηλή του στρατηγική. Στην πρώιμη περίοδο Μεϊτζί (1868-1912), όταν οι αντιβουδιστικές πολιτικές επέφεραν εκτεταμένες καταστροφές ναών και την αποσχηματοποίηση μοναχών, η Chiso έχασε το αρχικό της πελατολόγιο.
Χωρίς να προδώσει την τεχνογνωσία της, στράφηκε σταδιακά σε αριστοκράτες, μέλη της αυτοκρατορικής αυλής και, αργότερα, σε εκλεπτυσμένους ξένους πελάτες.
Η φήμη της έμεινε διακριτική: «στον κόσμο του κιμονό, αυτοί που ξέρουν, ξέρουν», λένε συχνά οι επιμελητές. Αυτή η ελεγχόμενη σπανιότητα, μαζί με μια πιστή πελατεία οικογενειών που παραγγέλνουν επί γενεές, κράτησαν τον οίκο βιώσιμο χωρίς κραυγαλέο μάρκετινγκ.
Kαινοτομία μέσα από τις συνεργασίες
Η άλλη μεγάλη καινοτομία ήρθε από τις συνεργασίες. Από τη δεκαετία του 1870, η Chiso ήταν η πρώτη που προσέλαβε καταξιωμένους ζωγράφους nihonga, μια σχολή κλασικής ιαπωνικής ζωγραφικής που χρησιμοποιεί φυσικά χρώματα σε μετάξι, χαρτί, ξύλο, για να σχεδιάζουν μοτίβα που θα «μεταφράζονταν» σε ύφασμα.
Κυματιστά ποτάμια, πανοπλίες σαμουράι, ομίχλες και βεντάλιες απέκτησαν νέα, γραφική γλώσσα πάνω σε μεταξωτές επιφάνειες.
Σήμερα, ο οίκος συνεργάζεται με σύγχρονους δημιουργούς, από τον Yohji Yamamoto μέχρι τον Dior, συνδέοντας το τελετουργικό του παρελθόν με την υψηλή ραπτική του παρόντος.
Κι όμως, η διαδρομή δεν ήταν ανέφελη. Το 1940, καθώς πολεμικές οδηγίες περιόρισαν την παραγωγή «πολυτελών» ειδών και προώθησαν την υιοθέτηση του «kokumin-fuku», ενός ομοιόμορφου εθνικού κοστουμιού ευρωπαϊκού ύφους, ο οίκος βρέθηκε μπροστά στη μεγαλύτερη κρίση της ιστορίας του. Η παραγωγή σταμάτησε.
Το 1943, μια απόφαση του κυβερνήτη του Κιότο επέτρεψε στη Chiso να ιδρύσει κέντρο ύφανσης και βαφής με σκοπό τη διάσωση δεξιοτήτων και τη στήριξη των τεχνιτών. Αν άλλοι οίκοι αναζήτησαν συντομεύσεις για να αυξήσουν την ποσότητα, η Chiso πείσμωσε: επένδυσε στην τεχνική ως πολιτιστικό κεφάλαιο, όχι ως απλό εργαλείο παραγωγής. Η απόφαση, τότε ριψοκίνδυνη, αποδείχτηκε σοφή.
Σήμερα, η αγορά του κιμονό συρρικνώνεται. Λίγοι το φορούν καθημερινά, η ένδυση απαιτεί γνώση δεσίματος, τα δυτικά ρούχα θριαμβεύουν σε τιμές και ευκολία. Κι όμως, υπάρχει χώρος για την αίσθηση του αχρόνου που εκπέμπει ένα Chiso. Κάθε παραγγελία είναι διάλογος: το μετάξι «θυμάται» τις βούρτσες της βαφής, τα φύλλα χρυσού αντανακλούν το φως σαν υδάτινες επιφάνειες, το κέντημα αλλάζει ανάλογα με το βλέμμα.
Σ’ έναν κόσμο όπου «τα ρούχα είναι τόσο εύκολα», όπως λέει μια εκπρόσωπος του οίκου, η Chiso επιλέγει τον δύσκολο δρόμο: να διατηρεί κλασικά κιμονό και, ταυτόχρονα, να εκπλήσσει με σύγχρονα σχέδια που δεν προδίδουν ποτέ την ουσία.
Η αντοχή αυτού του οίκου δεν είναι απλώς επιχειρηματική ιστορία· είναι μάθημα για το πώς μια ζωντανή παράδοση αναπνέει. Η Chiso δεν αντιμετωπίζει το κιμονό ως «κληρονομιά προς διάσωση», αλλά ως πεδίο συνεχούς εφεύρεσης, όπου η ακρίβεια της γραμμής, η πειθαρχία του χρώματος και ο διάλογος με την τέχνη γεννούν ενδύματα που φοριούνται, αγαπιούνται, κληροδοτούνται. Σε κάθε ράμμα ακούγεται ο απόηχος εργαστηρίων γεμάτων ατμούς και πινελιές, σε κάθε σχέδιο διακρίνεται το Κιότο που αλλάζει και μένει ίδιο.
Κι αν κάτι εξηγεί γιατί ένας οίκος 500 σχεδόν χρόνων παραμένει σύγχρονος, είναι αυτή ακριβώς η εμμονή στο «τίποτε άλλο πέρα από την ομορφιά» - μια φράση που, στην περίπτωση της Chiso, δεν είναι σύνθημα, αλλά τρόπος να φτιάχνεις ρούχα που αντέχουν περισσότερο από τη μόδα: αντέχουν τον χρόνο.