Την ώρα που ο Οιδίποδας του Robert Icke ταξιδεύει σε Στέγη και Μπρόντγουεϊ, το βιβλίο «Blood Rival» του Jake Arnott μετατρέπει τον μύθο σε neo-noir ψυχολογικό θρίλερ. Κι όμως, η καρδιά της ιστορίας παραμένει η ίδια: ένας άνδρας που καταστρέφεται όχι από εχθρό, αλλά από μια πληροφορία.
Υπάρχουν ιστορίες που δεν πεθαίνουν ποτέ, όχι επειδή τις προστατεύει η λογοτεχνία ή επειδή τις διδασκόμαστε στο σχολείο, αλλά επειδή κάθε εποχή τις ξαναγράφει χωρίς να το καταλάβει. Ο Οιδίποδας είναι αυτή η αφετηρία∙ η ιστορία που φωτίζει με την ίδια καθαρότητα την πολιτική, το έγκλημα, την οικογένεια, τη δημόσια σφαίρα.
Κι ενώ η Αθήνα ετοιμάζεται να δει τον Οιδίποδα του Robert Icke από τις 20 Νοεμβρίου στη Στέγη -μια παράσταση που μετατρέπει την εκλογική νύχτα σε αρχαία σκηνή αποκάλυψης, την ίδια ώρα που το αγγλικό καστ ταξιδεύει στο Μπρόντγουεϊ- σε Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ κυκλοφορεί το νέο μυθιστόρημα του Jake Arnott, το «Blood Rival», μια σκοτεινή, νεο-νουάρ μεταγραφή της τραγωδίας μέσα στον κόσμο του οργανωμένου εγκλήματος.
Δύο δημιουργοί που δεν συναντήθηκαν ποτέ καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: ο μύθος του Οιδίποδα δεν είναι παρελθόν. Είναι το πιο σύγχρονο πολιτικό θρίλερ.
Στο βιβλίο του Arnott, η Σφίγγα δεν κάθεται σε βράχο· περιμένει σιωπηλά πάνω σε ένα Chesterfield στο χρώμα του οξυδωμένου αίματος. Ο Brian Colby, ένας άνδρας που πιστεύει ότι μπορεί να τακτοποιήσει τον κόσμο του μέσα από αρχεία, συμβάσεις και μυστικά, επιστρέφει σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία και σιωπή. Ανοίγει το ψυγείο, βρίσκει ένα μπουκάλι κρασί Sancerre, και καθώς βαδίζει προς το σαλόνι, η ευτυχία του διακόπτεται βίαια όταν βλέπει τον Ray Spinks να τον περιμένει, με χειρουργικά γάντια και μπλε προστατευτικά στα παπούτσια.
Από εκείνη τη στιγμή, ο διάλογος ανάμεσά τους είναι καθαρή τραγωδία: «Τι πλάσμα περπατά στα τέσσερα το πρωί, στα δύο το μεσημέρι και στα τρία το βράδυ;», ρωτά ο Spinks με φωνή σχεδόν ευγενική, κρατώντας το όπλο του χαμηλά, σαν να του υπενθυμίζει ότι τα αινίγματα δεν ανήκουν μόνο στο παρελθόν. «Σε παρακαλώ, μην το κάνεις αυτό», ικετεύει ο Colby.
Όμως ο Spinks επιμένει, όχι για την απάντηση -την ξέρει- αλλά για την ερμηνεία της. «Τι σημαίνει άνθρωπος;», τον πιέζει, σαν να απαιτεί όχι γνώση, αλλά αυτοενοχή. Όταν τελικά πυροβολεί τον Colby στην καρδιά, η τελευταία πράξη δεν μοιάζει με σκηνή εγκλήματος αλλά με καθαρή τραγική ειρωνεία. Μισολιπόθυμος πάνω στο περσικό χαλί του, το ίδιο χαλί που κάποτε υπήρξε απόδειξη βίου τακτοποιημένου και εκλεπτυσμένου, ο ήρωας βρίσκει την τελευταία του δύναμη: αρπάζει το βιβλίο του John Donne και αφήνει πάνω στη σελίδα ένα μικρό κόμμα. Μια ανεπαίσθητη μετατόπιση, ένα σημείο στίξης που αλλάζει το νόημα. Η τελευταία του λέξη, η δική του απάντηση στο αίνιγμα που δεν κατάφερε να ελέγξει.
Αυτή η λεπτή γραμμή που χωρίζει την εξουσία από την ευαλωτότητα, τη βεβαιότητα από την πτώση, είναι και ο λόγος που ο Robert Icke επιμένει ότι ο Οιδίποδας είναι ο πιο πολύτιμος μύθος για τη σημερινή δημοκρατία. «Ο Οιδίποδας δεν καταρρέει επειδή του επιτίθεται κάποιος», λέει στη συνέντευξη που έδωσε στο περιοδικό Blue της Αegean Airlines. «Καταρρέει επειδή μαθαίνει κάτι. Μια πληροφορία αρκεί για να καταστρέψει ολόκληρη την εικόνα που έχει χτίσει για τον εαυτό του».
Στην παράστασή του, η τραγωδία μεταφέρεται στο εκλογικό κέντρο του Οιδίποδα που αναμένεται να σαρώσει στις εκλγοές, σε μια νύχτα που τα πάντα κρίνονται από την εισροή αποτελεσμάτων και ειδήσεων. Η Σφίγγα είναι η ροή πληροφοριών, ο Χορός είναι τα social media που σχολιάζουν σε πραγματικό χρόνο, και ο ηγέτης -ένας άνδρας που πίστεψε ακράδαντα ότι η καθαρότητα της λογικής του είναι πιο ισχυρή από τη μοίρα- πέφτει όχι εξαιτίας μιας προφητείας, αλλά εξαιτίας της ίδιας του της πίστης ότι η αλήθεια θα τον σώσει.
«Όταν είσαι απολύτως σίγουρος για κάτι, είναι η στιγμή που πρέπει να φοβηθείς περισσότερο», είπε ο Icke. «Η βεβαιότητα είναι πάντα το πρώτο στάδιο της τραγωδίας».
Και κάπως έτσι, ο Οιδίποδας βρίσκεται ταυτόχρονα στο Λονδίνο του οργανωμένου εγκλήματος και στη σκηνή μιας πολιτικής παράστασης στη Στέγη και στο Μπρόντγουεϊ. Είναι ο άνδρας που γονατίζει μπροστά σε μια πληροφορία που δεν μπορεί να ελέγξει και ο πολιτικός που περιμένει τα exit polls πιστεύοντας ότι όλα είναι υπό έλεγχο. Είναι η εποχή μας: μια εποχή που δεν απειλείται από τέρατα, αλλά από την ίδια την εμμονή της με τη γνώση. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η αποκάλυψη ενός αρχείου μπορεί να ανατρέψει κυβερνήσεις και μια λανθασμένη λέξη να διαλύσει καριέρες. Ο Οιδίποδας, σήμερα, δεν σκίζει τα μάτια του∙ σκίζει το αφήγημα που ο ίδιος έχτισε.
Και ίσως αυτός να είναι ο λόγος που ο μύθος επιστρέφει με τέτοια ένταση: επειδή δεν αφορά μόνο την ταυτότητα ή τη μοίρα, αλλά τη στιγμή που καταλαβαίνουμε ότι η αλήθεια δεν έρχεται ποτέ χωρίς κόστος. Ο Arnott το λέει μέσα από μια σκηνή αίματος και χαλιών στο Λονδίνο. Ο Icke το λέει μέσα από μια εκστρατεία που μοιάζει με reality check της πολιτικής. Κι εμείς, θεατές και αναγνώστες, αναγνωρίζουμε ξανά εκείνο το οριακό σημείο του μύθου: τον άνθρωπο που έψαχνε την αλήθεια για να σωθεί και βρήκε την αλήθεια που θα τον καταστρέψει.
Ο Οιδίποδας ήταν πάντα ένας καθρέφτης. Φέτος, για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, μοιάζει να κοιτάζει ακριβώς προς το μέρος μας. Πάνω από δυο σκηνές, μέσα από ένα βιβλίο. Πιο παγκόσμιος από ποτέ.