Το χρονόμετρο τρέχει την ίδια νύχτα στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και στο Studio 54 του Broadway, καθώς ο Ρόμπερτ Άικ στήνει έναν Οιδίποδα που διασταυρώνει τον μύθο με την προεκλογική αγωνία της σύγχρονης πολιτικής. Αφίσες που θυμίζουν Ομπάμα και αποκαλύψεις για τον Επστάιν γίνονται σκιά πάνω από μια τραγωδία που μιλά για εξουσία και μυστικά.
«Το να προσποιείσαι ότι υπάρχει ουδέτερη εκδοχή του Σοφοκλή είναι γελοίο». Ο Ρόμπερτ Άικ το λέει χωρίς στόμφο, σαν να λέει τις θερμοκρασίες που προβλέπονται για την επόμενη ημέρα. Στα 38 του χρόνια έχει ήδη αποδείξει πως η αρχαία τραγωδία δεν είναι κειμήλιο, μνημείο, αλλά εκρηκτικό παρόν. Προβολή στο μέλλον.
Με τον Οιδίποδά του υπογράφει τη ριζοσπαστική του διακήρυξη: ένα έργο που ξεγυμνώνει τον μύθο, φωτίζει τις σκιές της πολιτικής και επιστρέφει την ιστορία στο σήμερα, εκεί όπου πονά.
20 Νοεμβρίου 2025. Στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης, το ελληνικό κοινό θα δει για πρώτη φορά τον Νίκο Κουρή και την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στον ρόλο των καταδικασμένων εραστών. Οιδίποδας και Ιοκάστη. Την ίδια νύχτα, στη Νέα Υόρκη το ίδιο έργο θα ανεβαίνει στο Studio 54 του Broadway (254 West 54th Street).
Δύο πόλεις, δύο γλώσσες, ίδιος ρυθμός: ψυχρό φως, καφές που δεν τελειώνει, τηλέφωνα που τρέμουν, ένα γιγαντιαίο ρολόι να κατεβάζει τα δευτερόλεπτα, το γραφείο της προεκλογικής εκστρατείας του επόμενου Προέδρου, το βράδυ των εκλογών.
Ο Οιδίποδας του Άικ έχει ήδη σαρώσει Ευρώπη και Αμερική. Critics’ Circle Award για τον καλύτερο σκηνοθέτη, βραβεία καλύτερου ηθοποιού για τον Μαρκ Στρονγκ και τη Λέσλι Μάνβιλ, υποψηφιότητες για Olivier. Οι κριτικές μιλούν για «κάθαρση σπάνια σε οποιαδήποτε αρχαία τραγωδία».
To New Statement το χαρακτήρισε «παράσταση που ασκεί θρίλερ-όμοια λαβή» και κατέγραψε το καίριο ερώτημα: «Η τραγωδία του Οιδίποδα δεν είναι τι έκανε τριάντα χρόνια πριν, δηλαδή όταν να σκότωσε έναν άντρα που δεν ήξερε ότι ήταν ο πατέρας του, παντρεύτηκε μια γυναίκα που δεν ήξερε ότι ήταν η μητέρα του. Η τραγωδία είναι ότι πρέπει να το ανακαλύψει τώρα. Οι προθέσεις του είναι ειλικρινείς. Αυτό δεν τον σώζει. Σπάνια σύγχρονη παραγωγή αρχαίου κειμένου πετυχαίνει τέτοιο επίπεδο κάθαρσης».
Πολιτική χωρίς εξαγνισμό
Ο Άικ τοποθετεί τον Οιδίποδα μέσα στο πιο αναγνωρίσιμο σκηνικό της εποχής μας: μια νύχτα εκλογών. Το δωμάτιο μοιάζει με κάθε «war room» προεδρικής καμπάνιας, γεμάτο οθόνες, υπολογιστές, δεκάδες ποτήρια με σημάδια από τον καφέ, συμβούλους που ψιθυρίζουν στρατηγικές.
Στην άκρη, ένα ψηφιακό ρολόι μετράει ανάποδα, 1 ώρα και 50 λεπτά, όχι μόνο προς την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων αλλά προς την προσωπική του συντριβή. Ο Οιδίποδας είναι το πρόσωπο που θέλει κανείς να εκλέξει: χαρισματικός, ευγενής, διαφανής, σχεδόν ιδεώδης.
Οι υποστηρικτές του κρατούν πλακάτ με τα χρώματα και τη γραφιστική γλώσσα της διάσημης αφίσας του Μπαράκ Ομπάμα. Όπως εκείνη η εικόνα του «Hope», η καμπάνια του Οιδίποδα υπόσχεται καθαρή αλλαγή. Αλλά η ίδια η πλοκή ξεκινά με ένα αίτημα που προδίδει τη δυσπιστία της εποχής: καλείται ο μελλοντικός πρόεδρος, ο Οιδίποδας, να παρουσιάσει το πιστοποιητικό γέννησής του.
Είναι αδύνατο να μη θυμηθεί κανείς την εμμονή των «birthers» που απαιτούσαν από τον Ομπάμα απόδειξη ότι είναι Αμερικανός, ένα κυνήγι μαγισσών που έθρεψε θεωρίες συνωμοσίας και ρατσιστική καχυποψία.
Όταν η Δημοκρατία θεοποιεί τη δημόσια εικόνα
Στην παράσταση, ο χαρισματικός υποψήφιος δεν σταματά να μιλά μπροστά στις κάμερες, να δίνει υποσχέσεις, να υπογράφει δηλώσεις που δεν έχει συζητήσει καν με τους συνεργάτες του. Οι Βρετανοί κριτικοί είδαν σ’ αυτόν την εκδοχή ενός Μπόρις Τζόνσον που παίζει με το κοινό, που μετατρέπει κάθε συνέντευξη τύπου σε θέαμα. Ο Άικ, όμως, δεν χτίζει μια απλή πολιτική σάτιρα. Δείχνει κάτι βαθύτερο: πώς η δημοκρατία θεοποιεί τη δημόσια εικόνα και ταυτόχρονα διψά να τη διαλύσει.
Ο Οιδίποδας δεν είναι διεφθαρμένος, δεν είναι κυνικός. Πιστεύει στη διαφάνεια, πιστεύει ότι το να γνωρίζεις είναι λύτρωση. Κι όμως, αυτή η πίστη τον καταστρέφει. Το ερώτημα του Σοφοκλή -υπάρχουν πράγματα που είναι καλύτερο να μη μαθαίνουμε;- αποκτά πολιτικό βάρος. Η αλήθεια, εδώ, δεν ελευθερώνει· αποκαλύπτει πόσο εύθραυστη είναι η ιδέα της ηθικής ηγεσίας.
Ο Άικ στήνει έναν καθρέφτη απέναντι στην πολιτική κουλτούρα της τελευταίας δεκαετίας: από το Brexit μέχρι τις αμερικανικές εκλογές, από τον λαϊκισμό μέχρι την εμμονή στα προσωπικά σκάνδαλα. Θυμίζει ότι η ίδια κοινωνία που ζητά «διαφάνεια» είναι εκείνη που απολαμβάνει να βλέπει τους ηγέτες της να καταρρέουν.
Στο τέλος, το ψηφιακό ρολόι δεν μετρά απλώς την πορεία ενός πολιτικού προς την νίκη, αλλά την αργή κατανόηση ότι η ίδια η πολιτική δεν προσφέρει εξαγνισμό. Μόνο την αδυσώπητη βεβαιότητα πως, όταν μια αλήθεια αποκαλυφθεί, δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής.
Η τομή του Λάιου και το φάντασμα Επστάιν
Ο Άικ είναι αμείλικτος: Ο Λάιος δεν είναι απλώς ένας πατέρας που σκοτώθηκε στον δρόμο∙ είναι παιδεραστής. Η Ιοκάστη κουβαλά το τραύμα βιασμού στα δεκατρία της.
Η σκιά του Τζέφρι Επστάιν γίνεται αναπόφευκτη. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις από χιλιάδες δικαστικά έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν φέτος -με λεπτομέρειες για την εμπλοκή στενών συνεργατών του, αλλά και αναφορές σε πολιτικούς με το μέγεθος ενός Ντόναλντ Τραμπ- επανέφεραν τη φρίκη στο παρόν.
Ένα δίκτυο που δρούσε σχεδόν θεσμικά, προστατευμένο από οικονομική και πολιτική ισχύ, μοιάζει με την ίδια τη Θήβα του Άικ: μια κοινωνία που γνώριζε και επέλεξε τη σιωπή.
Κάθαρση χωρίς έλεος
Η σκηνογραφία της Χίλντεγκαρντ Μπέχτλερ παραμένει λιτή: γραφεία, πλαστικά ποτήρια, τηλεοπτικά δελτία. Καθώς η παράσταση προχωρά, το σκηνικό αποσυναρμολογείται, όπως σημειώνει ο Guardian, «καθρεφτίζοντας το γδάρσιμο της άγνοιας μέχρι να μείνει μόνο η αλήθεια». Το κοινό γνωρίζει το τέλος, αλλά η στιγμή της συνειδητοποίησης είναι αβάσταχτη. Η κάθαρση δεν είναι τελετουργία αλλά ηλεκτροσόκ.
Ο Άικ πετυχαίνει αυτό που σπάνια κατορθώνει μια σύγχρονη ανάγνωση αρχαίου κειμένου: να μεταφέρει στο σήμερα την «οικεία φρίκη» που ένιωσαν οι Αθηναίοι πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Και το κάνει με την ψυχρή διαύγεια ενός δημιουργού που ξέρει ότι το θέατρο δεν ανήκει στο παρελθόν αλλά στον πιο επικίνδυνο χρόνο τον δικό μας.
*20 Noεμβρίου ως 28 Δεκεμβρίου. Πέμπτη έως Σάββατο στις 20.30, Κυριακή στις 14.00 το μεσημέρι. Η προπώληση για τους Φίλους της Στέγης αρχίζει στις 15 Σεπτεμβρίου και για το γενικό κοινό στις 20 Σεπτεμβρίου. Το κείμενο, σε μετάφραση του Νίκου Χατζόπουλου, θα κυκλοφορήσει σε έκδοση των Onassis Publications, η οποία θα είναι διαθέσιμη στο Onassis Shop και σε επιλεγμένα βιβλιοπωλεία.