Η Αθήνα παρακολουθεί με ψυχραιμία τις εξελίξεις, υποστηρίζοντας πως η ανακοίνωση του Λιβυκού ΥΠΕΞ αναδεικνύει την επιτακτική ανάγκη επανεκκίνησης των ελληνο-λυβικών σχέσεων που είχαν εγκαταλειφθεί για μεγάλο διάστημα από την ελληνική διπλωματία
Είναι σαφές πως μετά τις πρόσφατες εξελίξεις το έργο της διπλωματικής αποστολής με επικεφαλής τον Γιώργο Γεραπετρίτη που πρόκειται να επισκεφτεί την περιοχή το προσεχές διάστημα δυσχαιρένει αρκετά.
Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες προς το παρόν, ο προγραμματισμός της επίσκεψης δεν έχει επηρεαστεί από τις εξελίξεις, με τα διπλωματικά επιτελεία των εμπλεκόμενων μερών να προγραμματίζουν το ταξίδι του επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας το αμέσως επόμενο διάστημα , χωρίς να έχει κλειδώσει η συγκεκριμένη ημερομηνία που θα πραγματοποιηθεί η επίσκεψη.
Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός πως η Αθήνα επιδιώκει να επισκεφτεί ταυτόχρονα και τα δύο κέντρα λήψης αποφάσεων της διαιρεμένης χώρας και συνεπώς πρέπει να υπάρξει ένας παράλληλος συντονισμός και με την κυβέρνηση της Τρίπολης αλλά και με καθεστώς της Βεγγάζης.
Η ταυτόχρονη αποκατάσταση του διπλωματικού δίαυλου επικοινωνίας και με τις δύο πλευρές είναι αναγκαία, καθώς ο στόχος της επίσκεψης είναι διττός. Η επανεκκίνηση των διμερών σχέσεων με την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη με αντικείμενο της ατζέντας των συνομιλιών τα ενεργειακά ζητήματα και την αντιμετώπιση της αυξημένης μεταναστευτικής πίεσης προς την Ελλάδα και συνάμα η αποτροπή κύρωσης του παράνομου Τουρκολιβυκού Μνημονίου από τη Βουλή της Λιβύης που ελέγχεται από το καθεστώς της Βεγγάζης.
Μπρα ντε φερ στην Ανατολική Μεσόγειο: Υδρογονάνθρακες, μνημόνια και διπλωματικά παιχνίδια
Εύλογα υποθέτει κανείς πως η επιθετική ανακοίνωση του Λιβυκού Υπουργείου Εξωτερικών την Αθήνα δεν ήταν και η καλύτερη δυνατή εξέλιξη στην παρούσα χρονική συγκυρία για την ελληνική διπλωματία . Η κυβέρνηση της Τρίπολης κατηγορεί την Ελλάδα για παραβίαση κυριαρχικών της δικαιωμάτων, εστιάζοντας στις πρόσφατες ελληνικές ενέργειες για παραχώρηση αδειών εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νότια της Κρήτης. Πρόκειται για τα οικόπεδα που έχουν δημοπρατηθεί στην αμερικανική εταιρεία Chevron και αμφισβητούν ευθέως την ισχύ του παράνομου τουρκο-λιβυκού μνημονίου.
Συνεπώς, η επιθετική κίνηση από πλευράς της Τρίπολης δεν θα πρέπει να αποσυνδεθεί από την πρόσφατη διεθνοποίηση των γνωστών αναθεωρητικών θέσεων της Άγκυρας μέσω του τουρκικού θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού που κατατέθηκε στην UNESCO.
Ο συνδυασμός των δύο γεγονότων πιθανά υπονοεί πως η τουρκική διπλωματία επέλεξε να απαντήσει δυναμικά στις κινήσεις της ελληνικής πλευράς, υποδηλώνοντας με σαφήνεια πως οι θέσεις για το Αιγαίο που συνοπτικά περιγράφονται από το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας» και το τουρκολιβυκό μνημόνιο αποτελούν την βασική διαπραγματευτική θέση της Άγκυρας που δύσκολα θα εγκαταληφθεί από την τουρκική κυβέρνηση.
Τουρκική αντίδραση στις ελληνικές κινήσεις για Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό
Είναι σαφές πώς το τελευταίο διάστημα η Άγκυρα είχε ενοχληθεί από τις κινήσεις της Αθήνας στο Αιγαίο και την Αν. Μεσογείο, κυρίως μετά τη δημοσίευση του ελληνικού χάρτη του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού , της ανακήρυξης των δύο θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και το Ιόνιο αλλά και την παραχώρηση των θαλάσσιων οικοπέδων για έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων στην καρδιά του τουρκολιβυκου μνημονίου. Σε αυτό το πλαίσιο ανώτατη διπλωματική πηγή που μίλησε στο iefimerida υποστήριξε πώς η αντίδραση της Λιβυκής διπλωματίας δεν αιφνιδίασε την Αθήνα , εμμένοντας στην άποψη πως η προσπάθεια στο διπλωματικό πεδίο θα συνεχιστεί χωρίς η Ελλάδα να εγκαταλείψει κανένα από τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Η Ελλάδα δεν φοβάται να υπερασπιστεί τα δικαιώματά της
Στο ίδιο μήκος κύματος και η χθεσινή απάντηση του ελληνικού Υπουργείου Ενέργειας που μέσω διαρροών στον Τύπο εξέφρασε την άποψη πως «η Ελλάδα ασκεί στην πράξη τα κυριαρχικά της δικαιώματα με σταθερή προσήλωση στο Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η ελληνική κυβέρνηση δεν εγκαταλείπει τον διάλογο, πάντοτε όμως στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας». Υποστηρίζοντας παράλληλα πως η ένταση με την οποία αντέδρασε η Λιβύη είναι η απτή απόδειξη ότι η Ελλάδα δεν φοβάστε να ασκήσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Η τουρκική επιρροή στην Τρίπολη και οι επιπτώσεις στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο
Παραταύτα, σημαντική μερίδα αναλυτών υποστηρίζει πως η λιβυκή ανακοίνωση, με το σκληρό της περιεχόμενο, τορπιλίζει το κλίμα πριν από την επίσκεψη Γεραπετρίτη, δημιουργώντας νέα εμπόδια στην προσπάθεια επανεκκίνησης των διμερών σχέσεων και ενίσχυσης της ελληνικής παρουσίας στη Λιβύη.
Παράλληλα, αναδεικνύει τη διαρκή επιρροή της Άγκυρας στην Τρίπολη και το εύθραυστο των ισορροπιών στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, με το ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών και των ενεργειακών δικαιωμάτων να παραμένει στην κορυφή της ατζέντας.
Η Αθήνα καλείται πλέον να διαχειριστεί με ψυχραιμία μια νέα κρίση στις ελληνολιβυκές σχέσεις, με το βλέμμα στραμμένο τόσο στη διατήρηση των εθνικών της συμφερόντων όσο και στην αποτροπή περαιτέρω αποσταθεροποίησης στην περιοχή.
Η αλλαγή πλεύσης του Χαφτάρ στο τουρκολιβυκό μνημόνιο προκαλεί αναταράξεις
Όλα αυτά στον απόηχο του παζαριού που έχει ξεκινήσει με την Τουρκία ο Λίβυος στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ και αφορά κυρίως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών δικαιοδοσίας, που είχε υπογραφεί το 2019 από την τότε κυβέρνηση Εθνικής Συμφιλίωσης της Τρίπολης. Ο Χαφτάρ, που ελέγχει την ανατολική Λιβύη και θεωρείτο μέχρι πρότινος σύμμαχος της Ελλάδας, έχει αλλάξει στάση και πλέον εξετάζει το ενδεχόμενο να επικυρώσει το μνημόνιο, το οποίο αρχικά είχε καταδικάσει ως νομικά ανυπόστατο.
Υπενθυμίζεται πως η μη επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων στο Τομπρούκ, που ελέγχεται από τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και αντιτίθεται στην κυβέρνηση της Τρίπολης αποτελούσε ένα σημαντικό επιχείρημα για την ελληνική διπλωματική στα διεθνή φόρα όταν αναφερόταν στην παράνομη φύση του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η πολιτική κρίση στη Λιβύη και η αμφισβητούμενη συμφωνία της Τρίπολης
Η κυβέρνηση της Τρίπολης που υπέγραψε το μνημόνιο το 2019 δεν είχε πλήρη νομιμοποίηση για να συνάψει διεθνείς συμφωνίες, γεγονός που ενίσχυσε την αμφισβήτηση της ισχύος του.
Η Βουλή του Τομπρούκ, που αποτελεί το αντίπαλο δέος της κυβέρνησης της Τρίπολης, απέρριπτε το μνημόνιο ως μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης και ως απάντηση στην τουρκική στρατιωτική στήριξη προς την Τρίπολη
Η Λιβύη παραμένει διαιρεμένη λόγω της ύπαρξης δύο ανταγωνιστικών κέντρων εξουσίας: της κυβέρνησης στην Τρίπολη (Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας και νυν κυβέρνησης Ντμπεϊμπά) και της Βουλής των Αντιπροσώπων με έδρα το Τομπρούκ, που υποστηρίζεται από τον στρατηγό Χαφτάρ και τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό. Αυτή η διχοτόμηση οφείλεται σε πολιτικές, στρατιωτικές και φυλετικές διαφορές, καθώς και σε ξένες παρεμβάσεις που έχουν ενισχύσει την αστάθεια και τον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο πλευρών.
Η πρόσφατη απόφαση της Βουλής του Τομπρούκ να συστήσει τεχνική επιτροπή για την επανεξέταση και πιθανή επικύρωση του μνημονίου σηματοδοτεί μια σημαντική πολιτική μεταστροφή, που συνδέεται με την αυξανόμενη τουρκική διπλωματική δραστηριότητα στην Ανατολική Λιβύη και το ενδιαφέρον της Άγκυρας για γεωτρήσεις και στρατιωτική συνεργασία.
Η στροφή αυτή προκαλεί αναταράξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και δημιουργεί νέα δεδομένα στις σχέσεις μεταξύ Λιβύης, Τουρκίας και Ελλάδας. Η Βουλή των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που ελέγχεται από τον Χαφτάρ, έχει συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη της συμφωνίας, αλλά προς το παρόν δεν έχει πάρει απόφαση ούτε υπέρ ούτε κατά της επικύρωσης, κρατώντας το θέμα σε εκκρεμότητα.