Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι στρατιώτες αναζητούν παρηγοριά όπου τη βρουν. Στην ταινία «Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο», την ταινία του σκηνοθέτη Edward Berger για το μυθιστόρημα του Erich Maria Remarque του 1928 για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό το μέρος είναι η τουαλέτα.
Ο Paul Bäumer και ο Stanislaus «Kat» Katczinsky, ένας μαθητής και τσαγκάρης που έγινε στρατιώτης, είναι σκαρφαλωμένοι πάνω από ένα κοινόχρηστο αποχωρητήριο έξω από ένα γερμανικό στρατόπεδο.
Ο Kat είναι αναλφάβητος, οπότε ο Paul τού διαβάζει ένα γράμμα από τη γυναίκα του. Είναι γλυκό και λυπηρό και γεμάτο λαχτάρα. Η συζήτηση στρέφεται μετά τον πόλεμο και στο πώς ο Paul και η Kat θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν να επιστρέψουν στη ζωή που ήξεραν. «Θα περπατήσουμε σαν ταξιδιώτες σε ένα τοπίο από το παρελθόν», λέει η Kat, προσθέτοντας: «Αναρωτιέμαι αν θα προτιμούσα να κάτσω γύρω από μια φωτιά μαζί σου».
Είναι μια ήπια αλλά ταυτόχρονα και έντονη σκηνή. Είναι, επίσης, η αγαπημένη σκηνή του Berger στην ταινία, αν και αρχικά δεν περιλαμβανόταν στο σενάριο.
Ένα σημείωμα στο στούντιο έστειλε τον σκηνοθέτη και τον συν-σεναριογράφο να αναζητούν υλικό για να γεμίσουν τις ιστορίες των χαρακτήρων τους. Ο Berger στράφηκε σε ένα διαδικτυακό αρχείο που περιείχε χιλιάδες επιστολές από και προς τα πεδία μάχης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Μία από αυτές περιλάμβανε λεπτομέρειες για το τι είχε στείλει μια γυναίκα στον σύζυγό της στο μέτωπο, καθώς και πολλά άλλα στοιχεία.
Κατά τη διάρκεια τεσσάρων ωρών στο τσουχτερό κρύο σε τοποθεσία έξω από την Πράγα, ο Felix Krammer ως Paul και ο Albrecht Schuch ως Kat έπαιξαν τη σκηνή, με τα παντελόνια γύρω από τους αστραγάλους τους. «Κρατάμε τη λήψη αυτών των δύο που κάθονται στην τουαλέτα, νομίζω, για δυόμισι λεπτά», είπε ο Berger.
«Ο Felix διαβάζει αυτό το γράμμα σαν να το είχε δει για πρώτη φορά, και ο Albrecht, όπως ακούει, νιώθει πολλή χαρά. Αφήνει να εκδηλωθούν αυτά τα συναισθήματα και αυτή η λαχτάρα για το σπίτι. Αλλά από την άλλη πλευρά νομίζει ότι το έχασε· δεν μπορεί ποτέ να γυρίσει πίσω» πρόσθεσε ο σκηνοθέτης.
Το πεδίο μάχης έχει στηθεί με ιδιαίτερο «ρεαλισμό» στην ταινία του Berger. Παρουσιάζει παρατεταμένη βία -σωματική και ψυχολογική- που δικαιολογεί σύγκριση με τη σοβιετική αντιπολεμική ταινία του Έλεμ Κλίμοφ «Come and See» (1985) και με το «Saving Private Ryan» (1998) του Spielberg, ενώ θυμίζει και την ταινία του Kubrick «Μονοπάτια της δόξας» (1957), όπως σημειώνει ο Thoma Page για το CNN.
Όμως, ενώ η δημιουργία εικόνας του μπορεί να μοιάζει με άλλο σινεμά, το συναίσθημα πίσω από την πρώτη γερμανική μεταφορά του μυθιστορήματος του Erich Maria Remarque είναι φρέσκο, επιμένει ο Berger. «Ο κύριος λόγος για να το φτιάξουμε ήταν μια παρόρμηση να πούμε την ιστορία μας», είπε ο σκηνοθέτης αναφερόμενος στους Γερμανούς συνεργάτες του και στον ίδιο. «Να βάλουμε όλα τα συναισθήματα για το πώς μεγαλώσαμε σε αυτή την ταινία: την ντροπή, την ενοχή, την ευθύνη απέναντι στην Ιστορία που έφερε η Γερμανία στον κόσμο».
Μάχη με τα στοιχεία της φύσης
Μέχρι πέρυσι ο κόσμος είχε παρακολουθήσει το σημαντικό αντιπολεμικό μυθιστόρημα της Γερμανίας μόνο μέσα από ξένα μάτια. Η βραβευμένη με Όσκαρ ταινία του Lewis Milestone του 1930 και η βραβευμένη με Emmy τηλεοπτική ταινία του Delbert Mann του 1979 γυρίστηκαν στα αγγλικά και πρωταγωνιστούσαν Αμερικανοί.
Ακόμη και η τελευταία ταινία ξεκίνησε ως σενάριο των Βρετανών συγγραφέων Lesley Paterson και Ian Stokell, προτού ο Berger συνδυάσει το σενάριό τους με περαιτέρω στοιχεία από το μυθιστόρημα για να ενισχύσει τη γερμανική επιρροή του.
Γυρισμένο στην Τσεχική Δημοκρατία («μια χώρα στην οποία οι Γερμανοί εισέβαλαν δύο φορές - ήταν τόσο ευγενικοί που μας φιλοξενούσαν», είπε ο Berger), ήταν ένα εξαντλητικό γύρισμα που κατέγραψε ορισμένες από τις συνθήκες που υπέστησαν τα στρατεύματα στο Δυτικό Μέτωπο.
Το έδαφος ήταν παγωμένο τον Ιανουάριο του 2021, όταν ο σχεδιαστής παραγωγής Christian Goldbeck έδωσε το πράσινο φως στους εκσκαφείς να αρχίσουν να χαράζουν εκατοντάδες μέτρα χαρακωμάτων σε μια περιοχή μεγέθους τεσσάρων γηπέδων ποδοσφαίρου. «Θέλαμε να το κάνουμε αποτρόπαιο και φυσικό. Προσπαθήσαμε να δώσουμε στο κοινό την κλίμακα της όλης υπόθεσης, κι αυτό ήταν αρκετά μεγάλο έργο» είπε.
Ένα λιώσιμο του χιονιού προσέφερε μικρή ανάπαυλα όταν άρχισαν τα γυρίσματα. «Βρέχει, κάνει κακό καιρό, κάνει κρύο», θυμάται ο Berger. «Βυθιστήκαμε στη λάσπη μέχρι τους γοφούς μας και έπρεπε να σωθούμε. Μάλλον έχασα πέντε γαλότσες κατά τη διάρκεια αυτής της ταινίας» συμπλήρωσε.
Ο κόπος έφτασε στο απόγειο γυρίζοντας την πιο ζοφερή σκηνή της ταινίας, στην οποία ο Paul, μέσα σε έναν μεγάλο, πλημμυρισμένο κρατήρα, μαχαιρώνει επανειλημμένως έναν Γάλλο στρατιώτη και τον παρακολουθεί να πεθαίνει. Τρομοκρατημένος από αυτό που έχει κάνει, ο Paul προσπαθεί στη συνέχεια να τον παρηγορήσει. «Θυμάμαι τον Felix να μου λέει ξαφνικά ότι άκουσε έναν θόρυβο», είπε ο σκηνοθέτης. «Συνειδητοποίησε ότι ο Βρετανός χειριστής κάμερας έκλαιγε ενώ τον βιντεοσκοπούσε».
«Νομίζω ότι η σκηνή του κρατήρα δεν είναι μόνο η καρδιά της ταινίας και η καρδιά του βιβλίου, αλλά έγινε και η καρδιά μας. Μας έφερε πραγματικά κοντά», πρόσθεσε ο Berger. «Ήταν μια υπέροχη εμπειρία. Δύσκολη αλλά υπέροχη».
«Φέτος είμαστε εμείς οι τυχεροί»
Το «All Quiet on the Western Front» έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο τον περασμένο Σεπτέμβριο, με έντονες κριτικές, και στη συνέχεια έκανε το ντεμπούτο του στο Netflix τον Οκτώβριο.
Σύμφωνα με πολλούς λογαριασμούς, δεν ήταν ένα «άλογο» που ο γίγαντας της ροής υποστήριξε σε μεγάλο βαθμό στην πορεία των βραβείων. Ωστόσο, σάρωσε τα BAFTA του Φεβρουαρίου -τα αντίστοιχα με τα Όσκαρ βραβεία του Ηνωμένου Βασιλείου-, κερδίζοντας 7 βραβεία από τις 14 υποψηφιότητές του. Έχει, επίσης, λάβει εννέα υποψηφιότητες στα Βραβεία Όσκαρ και έγινε η πρώτη γερμανόφωνη ταινία που έφτασε να είναι υποψήφια στην κατηγορία Καλύτερης Ταινίας. Η ταινία, ωστόσο, έχει δεχθεί και κάποιες όχι και τόσο καλές κριτικές.
Όπως και να 'χει, το σίγουρο είναι ότι η Ακαδημία έχει μια καλή θέση για πολεμικές ταινίες (16 έχουν κερδίσει την καλύτερη ταινία μέχρι σήμερα, συμπεριλαμβανομένης της προσαρμογής του «Milestone» του 1930). Το ότι η φετινή δεν είναι στην αγγλική γλώσσα αποτελεί σημάδι πιο διεθνών χρόνων που δεν αποκλείουν κανέναν.
«Αν τα Βραβεία Όσκαρ ανοίξουν, όπως άνοιξαν για εμάς, ή ίσως μια χούφτα άλλες ταινίες στο παρελθόν, όπως το “Parasite” ή το “Drive My Car” πέρυσι, αυτό είναι υπέροχο», είπε ο Berger, αναφέροντας τον νικητή της Καλύτερης Ταινίας από τη Νότια Κορέα και την ιαπωνική υποψηφιότητα για την καλύτερη ταινία. «Φέτος είμαστε εμείς οι τυχεροί».
Στο πλαίσιο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, το «Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» έχει αποκτήσει ζοφερή -αν και ακούσια- επικαιρότητα.
«Αν μπορούμε να κάνουμε μια ταινία που αφήνει το κοινό, όπως ο πρωταγωνιστής της, άδειο, κουρασμένο και αμφισβητεί τα πάντα -για τουλάχιστον ένα λεπτό-, θα έχουμε πετύχει πολλά. Τότε μπορούμε να καθίσουμε και να μιλήσουμε για αυτό. Δεν πρόκειται να αλλάξει τον κόσμο, αλλά τουλάχιστον είναι μια κουβέντα που μπορούμε να κάνουμε. Γιατί, απ' ό,τι φαίνεται, πάντα ξεχνάμε».