H ρωσοφιλία στην Ιταλία έχει βαθιές ρίζες, που βασίζονται σε μακροχρόνιους πολιτιστικούς, πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς, αλλά η αποστροφή που προκάλεσαν στη Ρώμη τα δεινά του πολέμου στην Ουκρανία ήλθε να αλλάξει άρδην την κατάσταση.
Το Politico είχε επιχειρήσει πρόσφατα μια ιστορική αναδρομή των σχέσεων της Ιταλίας με τη Ρωσία, από τους Ιταλούς αρχιτέκτονες των παλατιών της Αγίας Πετρούπολης μέχρι τους δεσμούς που ανέπτυξε στη διάρκεια του περασμένου αιώνα το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα με την ΕΣΣΔ, τις οικονομικές συναλλαγές της Ρώμης με τη Μόσχα επί Σοβιετικής Ένωσης αλλά και μέχρι πρόσφατα και τον τουρισμό -με την Τοσκάνη, αγαπημένο προορισμό Ρώσων τουριστών, να αποκαλείται «Ρουσκάνι».
Αλλά, όπως σημειώνουν οι Financial Times, καίριο πλήγμα στο ιταλορωσικό αμόρε ήρθε να καταφέρει η εισβολή που διέταξε ο Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία, εξέλιξη που προκάλεσε «ανησυχία, λύπη και αγανάκτηση» στην Ιταλία, όπως ανέφερε προ ημερών και ο πρόεδρος της χώρας, Σέρτζιο Ματαρέλα.
Οι εποχές που ο Ρώσος πρόεδρος υποδεχόταν -έναν χρόνο μετά την πρoσάρτηση της Κριμαίας- τον παλιόφιλό του, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, στη χερσόνησο της Μαύρης Θάλασσας και τον κερνούσε κρασί ηλικίας 240 ετών κι εκείνος, σε αντάλλαγμα, ασκούσε κριτική στις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Μόσχας και έπλεκε το εγκώμιο του ισχυρού άνδρα του Κρεμλίνου, έχουν παρέλθει επί των ημερών του Μάριο Ντράγκι, ο οποίος υιοθέτησε μετά τις 24 Φεβρουαρίου μια σκληρή γραμμή έναντι της Ρωσίας.
Τεράστια αλλαγή εξωτερικής πολιτικής
Η νέα στάση της Ρώμης έναντι της Μόσχας συνιστά, σύμφωνα με αναλυτές, μια από τις μεγαλύτερες αλλαγές εξωτερικής πολιτικής εδώ και χρόνια στη Γηραιά Ήπειρο, μαζί με τη νέα αμυντική στρατηγική της Γερμανίας και το εξοπλιστικό πρόγραμμα-μαμούθ που εξήγγειλε ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς.
Και να σκεφτεί κανείς ότι μόλις τον περασμένο Δεκέμβριο ο Ιταλός πρωθυπουργός υποβάθμιζε τον κίνδυνο ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τόνιζε πόσο σημαντικός είναι ο διάλογος με τον Πούτιν και πώς οι κυρώσεις θα έπλητταν σφοδρότερα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες την Ιταλία, που εισάγει το 40% του φυσικού της αερίου από τη Ρωσία.
Από την έναρξη του πολέμου, όμως, ο Ντράγκι κάνει λόγο για «επίθεση στην ευρωπαϊκή ασφάλεια», ενώ πλέκει το εγκώμιο του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και ο ίδιος συνέβαλε στην εφαρμογή σκληρών κυρώσεων στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας.
Αλλά και οι Ρώσοι ολιγάρχες μπήκαν στο σταυρόνημα των ιταλικών Αρχών, που κατέσχεσαν πολυτελή γιοτ και παραθαλάσσιες βίλες τους, εξέλιξη που αιφνιδίασε εκείνους που ανέμεναν να τους προστατέψουν οι δεσμοί τους με Ιταλούς που ασκούν επιρροή στη χώρα τους.
Ο Ντράγκι έφθασε μάλιστα στο σημείο να προειδοποιήσει τον περασμένο μήνα τους συμπατριώτες του για τις επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία στην οικονομική και ενεργειακή προοπτική της Ιταλίας, ρωτώντας ευθέως: «Προτιμούμε την ειρήνη ή να έχουμε αναμμένο κλιματιστικό;». Η κυβέρνησή του δεσμεύθηκε ότι δεν θα φρενάρει τυχόν εμπάργκο στις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, αν συμφωνήσουν και οι υπόλοιποι στην ΕΕ, ενώ πρόσφατα ο Ντράγκι τόνισε ότι πλέον συμφωνεί με εκείνους που θεωρούν χάσιμο χρόνου τις συνομιλίες με τον Ρώσο πρόεδρο.
Αλλαγή στην ιταλική κοινή γνώμη
Και μολονότι στην Ιταλία κινείται ένα άτυπο «ρωσικό κόμμα» που υποσκάπτει την ευθυγράμμιση της Ρώμης με το ΝΑΤΟ και εκπομπές ιταλικών δικτύων δίνουν χρόνο σε ρωσόφιλους να αναπτύξουν τα επιχειρήματά τους -μάλιστα, χθες ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ επανέλαβε την προπαγάνδα του Κρεμλίνου στο δίκτυο Rete 4, του ομίλου Μπερλουσκόνι-, η κοινή γνώμη φαίνεται ότι έχει αλλάξει, αφού, σύμφωνα με σφυγμομέτρηση του ISPI (Istituto Per Gli Studi Di Politica Internazionale), έξι στους δέκα Ιταλούς ρίχνουν στη Ρωσία το φταίξιμο για τον πόλεμο και το 17% στο ΝΑΤΟ.
Ακόμη και ο Ματέο Σαλβίνι, επί μακρόν θαυμαστής του Πούτιν, πήρε αποστάσεις από τον Ρώσο πρόεδρο, καταθέτοντας ανθοδέσμη για τα θύματα έξω από την ουκρανική πρεσβεία στη Ρώμη.
Την ίδια ώρα, Ιταλοί μεγαλοεπιχειρηματίες, που είχαν συζητήσει παραμονές της έναρξης του πολέμου μέσω βιντεοδιάσκεψης με τον Πούτιν τρόπους ενίσχυσης των δεσμών, τηρούν σιγή ιχθύος για τις ευρωπαϊκές κυρώσεις κατά της Μόσχας, ενώ πολλές ιταλικές εταιρείες ψάχνονται για να μειώσουν τις δραστηριότητές τους στη Ρωσία.
Το κλίμα στις σχέσεις Ρώμης-Μόσχας είχε αρχίσει να χαλάει και πριν από την εισβολή, λόγω της δυσαρέσκειας για τους δεσμούς που ανέπτυξε η Μόσχα με τα δύο μεγαλύτερα λαϊκιστικά κόμματα της Ιταλίας, την ακροδεξιά Λέγκα του Σαλβίνι και το Κίνημα Πέντε Αστέρων, αλλά και τις βλέψεις της στη Λιβύη, πρώην αποικία της Ιταλίας, όπου οι στρατηγικές ανησυχίες της Ρώμης περιλαμβάνουν την ενέργεια και τις μεταναστευτικές ροές.
Μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία
Η νέα, σκληρή γραμμή της Ιταλίας έναντι της Ρωσίας ενδέχεται να αλλάξει όταν θα αποχωρήσει ο Ντράγκι από τον πρωθυπουργικό θώκο, προειδοποιούν αναλυτές, ειδικά αν οι παρενέργειες των κυρώσεων βαρύνουν ιδιαίτερα τα νοικοκυριά και η ακρίβεια αναδειχθεί σε ένα από τα κορυφαία εσωτερικά πολιτικά θέματα της ατζέντας, ενόψει των εκλογών του ερχόμενου έτους.
«Θα αποτελέσει θέμα τού πώς οι κυρώσεις θα επιδράσουν στην ιταλική οικονομία. Αν συνεχιστεί ο πόλεμος, θα είναι δύσκολο για όποιον βρίσκεται στην εξουσία να κρατήσει μια πολύ σκληρή γραμμή», εκτιμά στους FT η Τζιοβάνα ντι Μάιο του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών, Ρωσικών και Ευρασιατικών Σπουδών τού Πανεπιστημίου Τζορτζ Ουάσιγκτον.
Ωστόσο, οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρέασε -χωρίς επιστροφή- την εμπιστοσύνη των ιταλικών επιχειρήσεων στη Μόσχα και θα συμβάλει στη δραστική μείωση των εμπορικών δεσμών και την αποδυνάμωση του παλιού φιλορωσικού ρεύματος.
«Όταν τελειώσει ο πόλεμος, θα σταματήσει και η κλιμάκωση των κυρώσεων, αλλά η τάση προς τη μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία δεν θα αλλάξει. Μεγάλες εταιρείες, όπως [ο ενεργειακός όμιλος] Eni αποδέχονται την πραγματικότητα. Ίσως να επιβληθεί, ίσως και όχι εμπάργκο στο φυσικό αέριο, αλλά τον χειμώνα του 2024 ή του 2025 το φυσικό αέριο και η ηλεκτρική ενέργεια δεν θα έρχονται από τη Ρωσία», λέει ο πρώην πρεσβευτής της Ιταλίας στο ΝΑΤΟ, Στέφανο Στεφανίνι.