Οι χιμπατζήδες, μαζί με τους μπονόμπο, θεωρούνται οι πιο κοντινοί ζωντανοί συγγενείς του ανθρώπου.
Συχνά ακούμε ότι μοιραζόμαστε το 98,8% του DNA μας μαζί τους. Όμως, πόσο ακριβής είναι αυτός ο ισχυρισμός;
Η συχνά αναφερόμενη ομοιότητα μεταξύ ανθρώπινου (Homo sapiens) και χιμπατζήδικου (Pan troglodytes) DNA βασίζεται σε συγκρίσεις συγκεκριμένων τμημάτων του γονιδιώματος. Ωστόσο, ειδικοί εξηγούν πως η εικόνα είναι πιο περίπλοκη.
Το DNA αποτελείται από τέσσερα «γράμματα» – A, C, G και T – και τόσο το ανθρώπινο όσο και το χιμπατζήδικο γονιδίωμα έχουν περίπου 3 δισεκατομμύρια τέτοια «γράμματα». Οι επιστήμονες εντοπίζουν περιοχές όπου οι δύο ακολουθίες ταυτίζονται και μετρούν πόσα γράμματα συμπίπτουν. «Είναι σαν να συγκρίνεις δύο εκδοχές ενός πολύ μεγάλου μυθιστορήματος», σημειώνει ο Ντέιβιντ Χάουσλερ, από το UC Santa Cruz.
Πράγματι, πρώιμες μελέτες έδειχναν ότι το DNA μας ταυτίζεται κατά περίπου 99%. Αυτό σημαίνει ότι 1 στα 100 γράμματα είναι διαφορετικό. Όμως, το νούμερο αυτό αγνοεί μεγάλα τμήματα του γονιδιώματος που δεν ταιριάζουν άμεσα ανάμεσα σε άνθρωπο και χιμπατζή.
Ο Τόμας Μαρκές-Μπονέ, επικεφαλής του Ινστιτούτου Εξελικτικής Βιολογίας στη Βαρκελώνη, εξηγεί ότι έως και 15%-20% του ανθρώπινου DNA δεν έχει αντίστοιχο στους χιμπατζήδες. Αυτά τα κενά προέρχονται από εξελικτικές «διαγραφές» ή «προσθήκες» κομματιών DNA.
Έτσι, ενώ οι απλές συγκρίσεις δίνουν ποσοστά 98%-99%, πιο ολοκληρωμένες αναλύσεις δείχνουν ότι οι πραγματικές διαφορές φτάνουν το 5%-10%, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ξεπερνούν και το 15%.
Η ουσία βρίσκεται στο μη κωδικοποιητικό DNA
Οι μεγαλύτερες διαφορές βρίσκονται στο μη κωδικοποιητικό DNA, δηλαδή σε τμήματα που δεν παράγουν πρωτεΐνες αλλά λειτουργούν σαν «διακόπτες» που ρυθμίζουν πότε και πού θα ενεργοποιηθεί ένα γονίδιο.
Μικρές αλλαγές σε αυτά τα σημεία μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλες διαφοροποιήσεις στα χαρακτηριστικά. «Ένα μικρό τσίμπημα στο DNA μπορεί να αλλάξει εντελώς την έκφραση ενός γονιδίου και να έχει τεράστιες συνέπειες στο φαινότυπο», λέει ο Χάουσλερ.
Ο άνθρωπος και ο χιμπατζής μοιράζονται το ίδιο «γενετικό εργαλείο», αλλά ο τρόπος που το χρησιμοποιεί κάθε είδος είναι διαφορετικός. Με άλλα λόγια, μπορεί να έχουμε παρόμοια υλικά, αλλά η «συνταγή» αλλάζει το τελικό αποτέλεσμα.