Ο Ντόναλντ Τραμπ υποστηρίζει εδώ και χρόνια την απομάκρυνση των ΗΠΑ από τους πολέμους στη Μέση Ανατολή, αλλά με τη συμμετοχή στην ισραηλινή επίθεση κατά του Ιράν κάνει μια δραματική γεωπολιτική στροφή 180 μοιρών, σημειώνει το Bloomberg σε ανάλυσή του.
Μετά από πολυήμερες συζητήσεις, πισωγυρίσματα και ανάμεικτα μηνύματα ο Τραμπ εξαπέλυσε πλήγματα εναντίον των τριών ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων σε Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν ενισχύοντας τις προσπάθειες του Ισραήλ να καταστρέψει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και βυθίζοντας τις ΗΠΑ σε μια έντονη περιφερειακή σύγκρουση.
Οι βομβαρδισμοί έγιναν λίγα 24ωρα αφότου ο Λευκός Οίκος είχε ανακοινώσει ότι ο Τραμπ θα περίμενε έως και δύο εβδομάδες για να λάβει την απόφασή του δίνοντας χρόνο στη διπλωματία. Αλλά περίπου δύο ώρες μετά τις επιθέσεις ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος υπογράμμισε σε διάγγελμά του την απόφασή του να μην αποκτήσει το Ιράν πυρηνικά όπλα και είπε ότι οι ΗΠΑ εκπλήρωσαν τον στόχο τους να καταστρέψουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, πιέζοντας παράλληλα το Ιράν να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπό την απειλή νέων επιθέσεων εάν δεν συνεργαστεί για μια συμφωνία ή εάν εξαπολύσει αντίποινα εναντίον των ΗΠΑ.
Στροφή 180 μοιρών από τον Τραμπ
«Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είτε θα υπάρξει ειρήνη είτε θα υπάρξει τραγωδία για το Ιράν, πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που έχουμε δει τις τελευταίες οκτώ ημέρες», δήλωσε ο Τραμπ στην ομιλία του προς το έθνος.
Αν και έχει εγκρίνει την ανάληψη στρατιωτικής δράσης στο παρελθόν, η στιγμή αυτή σηματοδοτεί μια καθοριστική επιλογή για έναν ηγέτη που ανήλθε με αντιπολεμική στάση στην εξουσία προς ικανοποίηση των ψηφοφόρων του, που ήταν επιφυλακτικοί για την εμπλοκή των ΗΠΑ σε έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Ο Τραμπ σκλήρυνε αυτή την αντιπολεμική του ρητορική στην προεκλογική εκστρατεία του περασμένου χρόνου εξαπολύοντας επιθέσεις στην τότε κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν για τη χαοτική αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν. Έχει επίσης αποφύγει κατά καιρούς την ανάληψη στρατιωτικής δράσης, όπως το 2019, όταν ματαίωσε μια επίθεση στο Ιράν που είχε σχεδιαστεί ως αντίποινα για την κατάρριψη ενός αμερικανικού drone.
Στην ομιλία του κατά τη δεύτερη ορκωμοσία του τον περασμένο Ιανουάριο ο Τραμπ δεσμεύτηκε να μετρήσει την επιτυχία «όχι μόνο από τις μάχες που κερδίζουμε, αλλά και από τους πολέμους που τερματίζουμε -και ίσως, το πιο σημαντικό, από τους πολέμους στους οποίους δεν εμπλεκόμαστε». Και αφότου ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντα ο Τραμπ εστίαζε στη Μέση Ανατολή σε μεγάλο βαθμό σε συμφωνίες που φέρνουν επενδύσεις παρά σε στρατιωτική επέκταση των ΗΠΑ.
Τι ελπίζουν στον Λευκό Οίκο
Τα 24ωρα που προηγήθηκαν των αμερικανικών βομβαρδισμών στο Ιράν ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του είχαν υπονοήσει ότι οποιαδήποτε κίνηση θα ήταν περιορισμένη. Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί το τόνισαν ξανά το βράδυ του Σαββάτου, πριν ο Τραμπ απειλήσει με περαιτέρω επιθέσεις. «Αυτή δεν είναι η αρχή ενός αέναου πολέμου», δήλωσε ο γερουσιαστής Τζιμ Ρις, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, στο X. «Δεν θα υπάρξουν αμερικανικές δυνάμεις επί του εδάφους στο Ιράν. Αυτή ήταν μια ακριβής, περιορισμένη επίθεση, η οποία ήταν απαραίτητη και από όλες τις απόψεις ήταν πολύ επιτυχημένη».
Ο Τραμπ και πολλοί από τους υποστηρικτές ελπίζουν ότι οι βομβαρδισμοί στις τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις δεν θα προκαλέσουν τεράστια κλιμάκωση, όπως είχε συμβεί και με τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί το 2020. Μετά την αμερικανική επίθεση που σκότωσε τον Σουλεϊμανί ο Τραμπ είχε τονίσει ότι δεν ήθελε έναν ευρύτερο πόλεμο. Τα ιρανικά αντίποινα δεν προκάλεσαν θύματα και η κατάσταση δεν κλιμακώθηκε ανεξέλεγκτα.
Πώς θα απαντήσει το Ιράν;
Το ερώτημα, που τίθεται τώρα είναι πώς θα απαντήσει το Ιράν και αν οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να εμπλακούν σε μια μεγαλύτερη σύγκρουση.
Ήδη o υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγτσί προειδοποίησε για «αιώνιες» συνέπειες κατά των ΗΠΑ με το καθεστώς των μουλάδων να απειλεί διά της κρατικής τηλεόρασης (IRIB) ότι κάθε Αμερικανός πολίτης η στρατιωτική δύναμη στην περιοχή είναι πλέον «θεμιτός στόχος». Οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις παρέταξαν τις πυραυλικές τους συστοιχίες κατά αμερικανικών στόχων, που περιλαμβάνων στρατιωτικές βάσεις στο Κατάρ και τα ΗΑΕ, αλλά και τον 5ο στόλο, που έχει τη βάση του στο Μπαχρέιν, ενώ και οι σιίτες αντάρτες Χούθι της Υεμένης, σύμμαχοι του ιρανικού καθεστώτος, διαμηνύουν ότι είναι θέμα χρόνου η αντίδρασή τους.
Το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή δεν επικρατούν οι ψύχραιμες φωνές κλιμακώνει την αγωνία. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου είναι αποφασισμένος να εμπλέξει στο τρίτο μέτωπο της χώρας του που άνοιξε με το Ιράν τις ΗΠΑ, που ως κύριος προμηθευτής και χρηματοδότης των IDF θεωρούνται εξ ορισμού συνένοχες στις ενέργειές του. Ο Τραμπ έχει δεσμευτεί, όπως και προκάτοχοί του, να υπερασπιστεί το Ισραήλ, αλλά το ερώτημα είναι μέχρι που φθάνει η δέσμευση αυτή απέναντι σε έναν ικανό ιρανικό στρατό κι έναν πληθυσμό εννιαπλάσιο εκείνου του Ισραήλ.
Τι θα γίνει αν δεχθεί όντως ιρανική επίθεση μια αμερικανική βάση σε αραβική χώρα κι αν υπάρξουν θύματα μεταξύ Αμερικανών. Ο Τραμπ μπορεί σύντομα να βρεθεί ενώπιον του κρίσιμου διλήμματος να εμπλακεί σε έναν χερσαίο πόλεμο με στόχο την αλλαγή του καθεστώτος στην Τεχεράνη, όπως σημειώνει το MSNBC.
Ανησυχία για την παγκόσμια αγορά πετρελαίου
Στη διάρκεια της περιοδείας του στην περιοχή τον Μάιο ο Τραμπ διακήρυξε ότι θέλει το μέλλον του «να καθοριστεί από το εμπόριο, όχι από το χάος». Οι αμερικανικές επιθέσεις στο Ιράν, ωστόσο, ήλθαν να εντείνουν περαιτέρω την ανησυχία στην παγκόσμια οικονομία μετά την ακανόνιστη εφαρμογή των δασμών του. Περίπου το ένα πέμπτο της ποσότητας πετρελαίου, που καταναλώνεται καθημερινά παγκοσμίως, περνάει από τα Στενά του Ορμούζ μεταξύ του Ιράν και των γειτονικών του αραβικών κρατών στον Κόλπο.
Οι παγκόσμιοι traders αργού πετρελαίου αγωνιούν το τελευταίο διάστημα, καθώς σε περίπτωση που το Ιράν αποπειραθεί, όπως έχει απειλήσει και καταφέρει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, η τιμή του μαύρου χρυσού θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 130 δολάρια το βαρέλι, επηρεάζοντας την παγκόσμια ανάπτυξη και οδηγώντας υψηλότερα τις τιμές καταναλωτή, σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg Economics.
Τι θα κάνει το Κογκρέσο;
Μέλη του Κογκρέσου έχουν δηλώσει ότι θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την εξουσία του Τραμπ να εξαπολύσει χωρίς την έγκρισή τους πόλεμο στο Ιράν.
Ο Δημοκρατικός βουλευτής Ρο Κάνα, οποίος έχει καταθέσει με άλλους συναδέλφους του νομοσχέδιο που θα επέβαλε ψηφοφορία στο Κογκρέσο για οποιονδήποτε πόλεμο των ΗΠΑ με το Ιράν, έθεσε αυτό το ενδεχόμενο το βράδυ του Σαββάτου με ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ, τονίζοντας ότι οι νομοθέτες θα πρέπει να ψηφίσουν το νομοσχέδιο «για να αποτρέψουν την Αμερική από το να συρθεί σε έναν ακόμη πόλεμο χωρίς τέλος στη Μέση Ανατολή».
Αλλά και ορισμένοι Ρεπουμπλικανοί αμφισβήτησαν τη συνταγματικότητα της απόφασης Τραμπ για τον βομβαρδισμό των τριών ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεωνς. «Αυτό δεν είναι συνταγματικό», τόνισε στο X ο βουλευτής Τόμας Μάσι.
Το Σύνταγμα των ΗΠΑ παρέχει στο Κογκρέσο την εξουσία να κηρύττει πολέμους, αλλά το Ψήφισμα περί Πολεμικών Εξουσιών επιτρέπει στον εκάστοτε πρόεδρο της χώρας να εμπλέκει χωρίς ψηφοφορία αμερικανικές δυνάμεις σε μια σύγκρουση, εφόσον ειδοποιηθούν εντός 48 ωρών οι νομοθέτες και η εμπλοκή πρέπει να λήξει εντός 60 ημερών, εκτός εάν οι νομοθέτες κρίνουν διαφορετικά.
Ρήγμα στο κίνημα MAGA
Η πιθανότητα εμπλοκής των ΗΠΑ άνοιξε ρήγμα αυτή την εβδομάδα μεταξύ των υποστηρικτών του Τραμπ εντός και εκτός του Λευκού Οίκου. Τα «γεράκια» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής έκριναν ότι μια επίθεση θα ήταν μια ευκαιρία για επίδειξη ισχύος και αποτροπής του ενδεχομένου να αποκτήσει πυρηνικά όπλα το Ιράν. Οι αντίπαλοί τους, ωστόσο, υποστήριξαν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να μείνουν έξω από τη σύγκρουση του Ισραήλ με το Ιράν και να επικεντρωθούν σε ζητήματα όπως το μεταναστευτικό. «Αυτή ήταν η σωστή απόφαση. Το καθεστώς το αξίζει», έγραψε στο X το Σάββατο το βράδυ ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ, υποστηρικτής εδώ και χρόνια της επίθεσης στο Ιράν. Στον αντίποδα η επίσης Ρεπουμπλικανή βουλευτής Μάρτζορι Τέιλορ Γκριν σημείωσε στην ίδια πλατφόρμα: «Δεν είναι δική μας η μάχη αυτή. Η ειρήνη είναι η απάντηση».
Στο ίδιο στρατόπεδο βρέθηκε και ο υπερσυντηρητικός δημοσιογράφος Τάκερ Κάρλσον, ο οποίος κάλεσε τις ΗΠΑ να απέχουν από τη σύγκρουση. Την Τετάρτη ο Τραμπ υποβάθμισε τις ενστάσεις αυτές στο στρατόπεδο MAGA λέγοντας ότι «οι υποστηρικτές μου είναι με το μέρος μου» και προσθέτοντας ότι ο Κάρλσον «τηλεφώνησε και ζήτησε συγγνώμη την άλλη μέρα επειδή θεώρησε ότι είπε πράγματα που ήταν λίγο υπερβολικά σκληρά».
Ο επί μακρόν σύμμαχος του Τραμπ, Στιβ Μπάνον, σημείωσε στο podcast του το Σάββατο το βράδυ ότι ο Τραμπ θα πρέπει να δώσει εξηγήσεις, αλλά ο ίδιος πιστεύει ότι η βάση του Ρεπουμπλικανού προέδρου θα παραμείνει τελικά πιστή στον ένοικο του Λευκού Οίκου. «Υπάρχουν πολλοί στο (κίνημα) MAGA που δεν είναι ευχαριστημένοι με αυτό», είπε. «Πιστεύω ότι (ο Τραμπ) θα πείσει το MAGA να συμμετάσχει, σε όλα, αλλά πρέπει να δώσει σαφείς εξηγήσεις».