Με το κονκλάβιο των Καρδιναλίων να ξεκινά στις 7 Μαΐου επισήμως τη διαδικασία εκλογής του νέου Πάπα, το CNN αποκαλύπτει τους λόγους που ωθούν τον εκάστοτε Ποντίφικα να υιοθετεί νέο όνομα μόλις εκλεγεί.
Η αλλαγή του ονόματος του νέου Πάπα είναι μία από τις πρώτες ενέργειές του μετά την εκλογή του και μπορεί να παίξει έναν εξαιρετικά συμβολικό ρόλο στον καθορισμό του τόνου για το ποντιφικό του αξίωμα.
Πρόκειται για μια παράδοση που ξεκίνησε στον πρώιμο Μεσαίωνα και, μολονότι δεν υπάρχει δογματικός λόγος για να επιλέξει ο Πάπας ένα νέο όνομα, πλέον έχει γίνει μέρος της εκλογικής διαδικασίας.
Γιατί αλλάζει το όνομά του ο εκάστοτε νέος Πάπας;
Ο Ιησούς μετονόμασε τον Σίμωνα σε Πέτρο, τον πρωτοκορυφαίο των 12 αποστόλων, προτού γίνει επικεφαλής της Εκκλησίας.
Πέρασε σχεδόν μισή χιλιετία μέχρι να εγκαινιάσει την παπική παράδοση ο Πάπας Ιωάννης Β' -επικεφαλής του πρεσβυγενούς Πατριαρχείου της Ρώμης από το 533 έως το 535 μ.Χ.- εγκαταλείποντας το μέχρι τότε όνομά του «Mercurius», θεωρώντας ότι έμοιαζε πολύ με το όνομα του ειδωλολατρικού θεού των Ρωμαίων Μερκούριου - αντίστοιχου του ελληνικού Ερμή.
Όπως εξηγεί στο αμερικανικό δίκτυο ο Λίαμ Τεμπλ, επίκουρος καθηγητής της Ιστορίας του Καθολικισμού στο Κέντρο Καθολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Durham, ο επόμενος Πάπας που άλλαξε το όνομά του ήταν ο Πέτρος Καπενανόβα τον 10ο αι. μ.Χ., που μετονομάστηκε σε Ιωάννης ΙΔ', για να μην τον αποκαλούν Πέτρο Β΄.
Έκτοτε η αλλαγή ονόματος έγινε συνήθης πρακτική για τους Πάπες μετά την εκλογή της -με Ποντίφικες από χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία να υιοθετούν ονόματα που ηχούν πιο ιταλικά μιμούμενοι τους προκατόχους τους- και ελάχιστους Προκαθημένους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας να διατηρούν τα βαπτιστικά τους ονόματα, όπως ο Μάρκελλος Β΄ και ο Αδριανός Δ΄ τον 16ο αι. μ.Χ.
Γιατί επιλέγει συγκεκριμένο όνομα ένας Πάπας;
Σύμφωνα με το CNN, κάθε όνομα συνδέεται με συγκεκριμένη ιστορία και συνειρμούς, που συνδέονται με τα επιτεύγματα ή τις αποτυχίες προηγούμενων επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ή αγίων που τα έφεραν.
«Η σύνδεση με τα ονόματα προηγούμενων Παπών που αντιμετώπισαν κρίσεις, ενέπνευσαν μεταρρυθμίσεις ή ήταν απίστευτα δημοφιλείς μπορεί συχνά, αν και όχι πάντα, να παίζει ρόλο στην επιλογή ενός ονόματος», σημειώνει ο καθηγητής Τεμπλ.
Ο Πάπας Φραγκίσκος, επί παραδείγματι, επέλεξε το παπικό του όνομα προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που αγαπούσε την ειρήνη και τη Φύση, νοιαζόταν για τους φτωχούς και εστίαζε στη συνεργασία μεταξύ διαφόρων παρατάξεων της Εκκλησίας, στοιχεία που καθόρισαν τις προτεραιότητες της θητείας του Φραγκίσκου ως Πάπα.
Ο προκάτοχός του, Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ΄, επέλεξε το παπικό του όνομα για να δείξει την προσήλωσή του στην ειρήνη και στη συμφιλίωση τιμώντας τον Άγιο Βενέδικτο, αλλά και τον Πάπα Βενέδικτο ΙΕ΄, που ήταν επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, λέει ο Τεμπλ.
Υπάρχουν ονόματα που αποφεύγουν οι Πάπες;
Ο ίδιος εξηγεί ότι ένα όνομα που σίγουρα δεν θα επιλέξει ο νέος Πάπας είναι εκείνο του Πέτρου, εν μέρει από σεβασμό προς τον πρωτοκορυφαίο Απόστολο, ιδρυτή της Εκκλησίας της Ρώμης, αλλά και πιθανώς λόγω μιας παλιάς προφητείας, σύμφωνα με την οποία ο Πέτρος Β΄ θα είναι ο τελευταίος Πάπας που θα υπηρετήσει τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Υπάρχουν κι άλλα ονόματα που, μολονότι δεν είναι κατ’ ανάγκην «απαγορευμένα», ωστόσο συγκεντρώνουν λιγότερες πιθανότητες να επιλεγούν λόγω των συσχετισμών τους με τον τελευταίο Πάπα που τα έφερε, όπως εκείνο του Ουρβανού, καθώς ο Πάπας Ουρβανός Η’ ήταν εκείνος που ξεκίνησε τη δίκη του Γαλιλαίου, επειδή επέμενε ότι η Γη κινείται.
Αντίστοιχα, το όνομα Πίος θυμίζει τον Πάπα Πίο ΙΒ΄, ο οποίος επικρίθηκε για τον ρόλο του στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ποιο όνομα θα μπορούσε να επιλέξει ο νέος Πάπας;
Κατάλληλα ονόματα για τον νέο Ποντίφικα, εφόσον επιθυμεί να συνεχίσει μια μεταρρυθμιστική πορεία, θα ήταν σύμφωνα με τον Τεμπλ το «Λέων» - καθώς παραπέμπει στον Πάπα Λέων ΙΓ', γνωστό για την προσήλωσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη, στους δίκαιους μισθούς και στις ασφαλείς συνθήκες εργασίας -ή το «Ιννοκέντιος»-, καθώς ο Πάπας Ιννοκέντιος πέρασε στην Ιστορία για τις προσπάθειές του να εκριζώσει τη διαφθορά.
Σε περίπτωση που ο νέος Πάπας προέρχεται, όπως ο εκλιπών Φραγκίσκος, από το νότιο ημισφαίριο, θα μπορούσε να επιλέξει κάποιο από τα ονόματα που υιοθέτησαν οι πρώτοι μη Ιταλοί Ποντίφικες, όπως ο Γελάσιος, ο Μιλτιάδης και ο Βίκτωρ, που όλοι τους προέρχονταν από την Αφρική, προσθέτει ο Τεμπλ.
Στο πέρασμα των αιώνων, 44 παπικά ονόματα έχουν χρησιμοποιηθεί μόνον μία φορά, όπως στην περίπτωση του Πάπα Φραγκίσκου. Η επιλογή του Αργεντίνου Ποντίφικα είχε «τεράστιo ιστορικό αντίκτυπο, καθώς είχαν περάσει περίπου 1.100 χρόνια από τον τελευταίο Πάπα με μοναδικό όνομα, όπως ο Πάπας Λάνδων, η θητεία του οποίου διήρκεσε λιγότερο από έναν χρόνο, τον 10ο αιώνα π.Χ.», σημειώνει ο Τεμπλ.
Το δημοφιλέστερο μέχρι σήμερα όνομα είναι το «Ιωάννης», το οποίο επέλεξαν 21 Πάπες, ενώ δημοφιλή είναι και τα «Γρηγόριος» και «Βενέδικτος», καθώς και «Ιννοκέντιος» και «Λέων».
Πώς θα ανακοινωθεί το όνομα του νέου Πάπα
Όταν βγει λευκός καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιστίνα στο Βατικανό και ηχήσουν οι καμπάνες της βασιλικής του Αγίου Πέτρου, θα κοινοποιηθεί στα λατινικά στους πιστούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας το όνομα του νέου Πάπα. Ο ανώτερος καρδινάλιος διάκονος θα ανεβεί συνοδευόμενος από δύο ιερείς στον κεντρικό εξώστη της βασιλικής του Αγίου Πέτρου και θα εκφωνήσει την εμβληματική ανακοίνωση: «Habemus Papam» («έχουμε Πάπα» στα λατινικά).
Το όνομα του νέου Ποντίφικα θα μεταφραστεί στα λατινικά, όπως και το βαπτιστικό του όνομα, αλλά το πρώην επώνυμό του θα παραμείνει στη μητρική του γλώσσα, όπως στην περίπτωση του Πάπα Φραγκίσκου, όταν κατά την εκλογή του το 2013 τα βαφτιστικά του ονόματα Χόρχε Μάριο μεταφράστηκαν σε «Giorgio Marium», αλλά δεν άλλαξε το επώνυμό του, «Μπεργκόλιο».
Το παπικό του όνομα ανακοινώθηκε ως «Franciscum» και ήταν η τελευταία λέξη της διακήρυξης, ως είθισται.