Η αμερικανική κυβέρνηση εμφανίζεται να εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο στρατιωτικών πληγμάτων στη Βενεζουέλα, με τον Ντόναλντ Τραμπ να δηλώνει ότι «οι μέρες του Μαδούρο είναι μετρημένες».
Η συγκέντρωση περισσότερων από δώδεκα πολεμικών πλοίων – ανάμεσά τους και το μεγαλύτερο αεροπλανοφόρο του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, το USS Gerald R. Ford - και 15.000 στρατιωτών πλησίον της Λατινικής Αμερικής υπό την «Επιχείρηση Southern Spear» με διακηρυγμένο στόχο τον τερματισμό της ροής ναρκωτικών προς τις ΗΠΑ, αυξάνει την πίεση προς το καθεστώς στη Βενεζουέλα με τον Τραμπ να έχει ανάψει το πράσινο φως για μυστικές επιχειρήσεις της CIA στη χώρα της Λατινικής Αμερικής.
Ωστόσο, παρά τη στρατιωτική επίδειξη ισχύος, ειδικοί υπογραμμίζουν ότι οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν επαρκή μέσα για μια άμεση, μεγάλης κλίμακας επιχείρηση ανατροπής του Μαδούρο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος ενημερώθηκε πρόσφατα για επικαιροποιημένες επιλογές στρατιωτικής δράσης στη Βενεζουέλα– χωρίς, ωστόσο, η κυβέρνησή του να έχει λάβει οριστική απόφαση και με τον ίδιο να αφήνει ανοικτό παράθυρο διαλόγου με το καθεστώς στο Καράκας. Πίσω από τις δημόσιες δηλώσεις και την πίεση του Πενταγώνου, κρύβεται ένα περίπλοκο τοπίο με υψηλό ρίσκο και αχαρτογράφητες συνέπειες, εκτιμούν ειδικοί.
Στρωμένος με αγκάθια ο δρόμος για μια «γρήγορη νίκη» στη Βενεζουέλα
Παρά τις προσπάθειες απονομιμοποίησης του Μαδούρο ως «ναρκοτρομοκράτη» από την Ουάσιγκτον, αναλυτές επιμένουν στο CNN ότι η πτώση του δεν θα είναι ούτε εύκολη και πιθανώς θα συνοδεύεται από χάος. Το στρατιωτικό κατεστημένο στη Βενεζουέλα παραμένει συνεκτικό και πιστό στο καθεστώς, με τον πρώην σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, Τζον Μπόλτον, να υποστηρίζει ότι ο στρατός δεν πρόκειται να καταρρεύσει μπροστά σε μια πρόκληση ή μια απόπειρα ανατροπής του Μαδούρο.
Το πρόβλημα, τονίζουν οι ειδικοί, δεν είναι μόνο η κατάσταση πριν από ένα πιθανό χτύπημα, αλλά κυρίως το τι θα ακολουθήσει. Το ενδεχόμενο ο στρατός να καταλάβει την εξουσία ή να ενισχυθεί ακόμη σκληρότερη πτέρυγα του τσαβισμού, θεωρείται ιδιαίτερα πιθανό.
Ορισμένοι μάλιστα χαρακτηρίζουν τον Μαδούρο «μετριοπαθή» συγκριτικά με στελέχη που θα μπορούσαν να τον διαδεχθούν. «Ο Μαδούρο έχει πει κάτι του τύπου: "Θέλεις να με ξεφορτωθείς; Νομίζεις ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν;" Είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε υπόψη, επειδή ο Μαδούρο είναι μετριοπαθής εντός του τσαβισμού και κάποιος άλλος θα μπορούσε να σφετεριστεί την εξουσία αντί της αντιπολίτευσης με την υποστήριξη του στρατού», δήλωσε ο Χουάν Γκονζάλες, μόνιμος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Georgetown Americas.
Ένας εύθραυστος εσωτερικός συσχετισμός
Στο εσωτερικό της Βενεζουέλας το καθεστώς του Μαδούρο διατηρείται στην εξουσία με τη βοήθεια ενός δικτύου πολιτικο-στρατιωτικών συμμαχιών που ο ίδιος έχει επιμελώς σταθεροποιήσει. Αντικρουόμενες φατρίες, στρατιωτικοί με δικές τους ατζέντες και η παρουσία εξωτερικών παικτών –όπως αντάρτικες κολομβιανές ομάδες ή ισχυρές εγκληματικές οργανώσεις που εμπλέκονται σε ναρκωτικά, χρυσό και λαθρεμπόριο– δημιουργούν ένα σκηνικό όπου η απουσία του Μαδούρο θα λειτουργούσε ως καταλύτης αποσύνθεσης στη Βενεζουέλα.
Δυτικοί διπλωμάτες υπογραμμίζουν ότι, παρά το πολιτικό τέλμα, «είτε μας αρέσει είτε όχι ο Μαδούρο είναι ο παράγοντας ισορροπίας» σε μια εύθραυστη κατάσταση. «Αν φύγει, δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να διατηρήσει το status quo», είπε χαρακτηριστικά ένας έμπειρος διπλωμάτης.
Αδύναμη αντιπολίτευση και εξάρτηση από τις ΗΠΑ
Η κυβέρνηση Τραμπ ίσως ελπίζει ότι μια προσωπικότητα της αντιπολίτευσης θα καλύψει το κενό εξουσίας στη Βενεζουέλα, όπως είχε επιχειρηθεί ανεπιτυχώς με τον Χουάν Γκουαϊδό. Σήμερα, η αντιπολίτευση γύρω από τον Εντμούντο Γκονζάλες –ο οποίος θεωρείται από τις ΗΠΑ νικητής στις εκλογές του 2023– μιλά για ένα «σχέδιο 100 ωρών» για τη μετάβαση της εξουσίας από τον Μαδούρο στον Γκονζάλες. Ωστόσο, αναλυτές προειδοποιούν πως καμία τέτοια προσπάθεια δεν μπορεί να πετύχει χωρίς μακροχρόνια, συστηματική και ουσιαστική αμερικανική υποστήριξη.
Η αντιπολίτευση δεν έχει απέναντί της μόνο το καθεστώς, αλλά και παραστρατιωτικούς (colectivos), το στρατό της Βενεζουέλας, την αριστερή αντάρτικη ομάδα ELN («Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός»)της Κολομβίας και εγκληματικές οργανώσεις. Η διακυβέρνηση, ακόμη κι αν κατακτηθεί πολιτικά, δεν μπορεί να ασκηθεί χωρίς αναδόμηση του στρατού, ανασύνταξη της αστυνομίας και πρόσβαση στα παγωμένα στο εξωτερικό κρατικά κεφάλαια της Βενεζουέλας.
Το πολιτικό ρίσκο για τον Τραμπ
Για τον Τραμπ, η εξίσωση είναι περίπλοκη. Η εκλογική του βάση υπήρξε σαφώς αντίθετη σε μακροχρόνιες στρατιωτικές περιπέτειες. Μια παρατεταμένη εμπλοκή στη Βενεζουέλα ενδέχεται να προκαλέσει αντιδράσεις εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, αλλά και μεταξύ των ψηφοφόρων που πίστεψαν στην προεκλογική δέσμευση του Τραμπ για αποφυγή «ατέρμονων πολέμων».
Παρά ταύτα, ορισμένοι θεωρούν ότι το να μην κινηθεί τώρα κατά του Μαδούρο μπορεί να θεωρηθεί «χαμένη ευκαιρία» και πλήγμα στο αφήγημα της ανανεωμένης επιρροής των ΗΠΑ στο δυτικό ημισφαίριο υπό ένα νέο «δόγμα Μονρόε». Η Ουάσιγκτον βρίσκεται έτσι ανάμεσα σε δύο αντίρροπες πιέσεις: την επιθυμία για επίδειξη ισχύος και την ανάγκη αποφυγής μιας νέας, δαπανηρής εμπλοκής.
Ο κίνδυνος διεθνούς κλιμάκωσης
Η σχέση της Βενεζουέλας με τη Ρωσία, την Κίνα και την Κούβα περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση. Οι τρεις τελευταίες έχουν επενδύσει σημαντικά στο καθεστώς Μαδούρο και, μολονότι δύσκολα θα έστελναν στρατιωτικές ενισχύσεις, θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν οικονομικούς, πολιτικούς μοχλούς ή παροχή πληροφοριών στο Καράκας για να υπονομεύσουν μια αμερικανική επιχείρηση.
Η ιστορία, υπενθυμίζουν οι ειδικοί, έχει δείξει ότι ξένες μυστικές υπηρεσίες –ιδίως οι κουβανικές– έχουν παίξει κρίσιμο ρόλο σε προηγούμενες αποτυχημένες απόπειρες ανατροπής στη Βενεζουέλα.
Το ενδεχόμενο ενός προληπτικού πλήγματος
Αναλυτές δεν αποκλείουν το σενάριο ο Μαδούρο, αισθανόμενος ότι η θέση του απειλείται, να επιχειρήσει ένα προληπτικό χτύπημα σε αμερικανικούς ή οικονομικούς στόχους στην περιοχή.
Ειδική ανησυχία προκαλεί το ενδεχόμενο επιθέσεων σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στην Καραϊβική, κάτι που θα μπορούσε να πλήξει άμεσα τα αμερικανικά συμφέροντα και να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.
Μια επέμβαση χωρίς ημερομηνία λήξης
Ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι μια αποφασιστική επιχείρηση θα μπορούσε να διαλύσει γρήγορα τις στρατιωτικές δομές της Βενεζουέλας, η ευρύτερη εικόνα δείχνει ότι η μεταπολεμική φάση θα απαιτούσε μακρόχρονη δέσμευση: πολιτική ανασυγκρότηση, ασφάλεια, οικονομική σταθεροποίηση και διπλωματικό συντονισμό για 5–10 χρόνια.
Οποιαδήποτε κίνηση χωρίς τέτοιο βάθος στρατηγικής, προβλέπουν διπλωμάτες, είναι καταδικασμένη να αποτύχει και να μετατρέψει τη Βενεζουέλα σε νέα «ανοικτή πληγή» για την αμερικανική εξωτερική πολιτική.