Το Έβερεστ υψώνεται στα 8.849 μέτρα και συνεχίζει να μεγαλώνει κατά λίγα χιλιοστά κάθε χρόνο. Πόσο ψηλό μπορεί να γίνει όμως ένα βουνό;
«Τα βουνά δεν μπορούν να γίνουν πολύ ψηλότερα από αυτά που υπάρχουν τώρα», εξήγησε στο ScienceNorway ο Χάακον Φόσεν, καθηγητής γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν. Αυτό συμβαίνει επειδή από ένα μέσο ύψος περίπου 5.000 μέτρων, η πίεση γίνεται τόσο μεγάλη ώστε το πέτρωμα σε βάθος αποκτά πλαστική συμπεριφορά. Το πέτρωμα παραμένει μεν στερεό, αλλά μπορεί να παραμορφωθεί και ακόμη και να ρέει – αν και πολύ αργά και με δυσκολία.
Τα βουνά σχηματίζονται από κινήσεις τεκτονικών πλακών. Τα Ιμαλάια δημιουργήθηκαν από τη σύγκρουση δύο γιγάντιων τεκτονικών πλακών πριν από περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια. «Είναι ευκολότερο να δημιουργηθούν ψηλά βουνά κατά τη διάρκεια των πρώτων 15 έως 20 εκατομμυρίων ετών της σύγκρουσης», λέει ο Fossen. Μετά από αυτό, οι δυνάμεις έρχονται σε ισορροπία. Όσο υψηλότερο είναι το βουνό, τόσο μεγαλύτερη είναι η μάζα και το βάρος του. «Τελικά, αρχίζει να καταρρέει—όπως όταν βάζεις ζύμη σε ένα τραπέζι», είπε περιγράφοντας τη διαδικασία ο ειδικός.
Τα βουνά, οι άνεμοι και το νερό
«Η τεκτονική είναι αυτή που δημιουργεί το ύψος», εξήγησε από την πλευρά της η Hannah Pomella από το Ινστιτούτο Γεωλογίας του Πανεπιστημίου του Ίνσμπρουκ. Εκτός από τη βαρύτητα, παίζει ρόλο και άλλος παράγοντας: Πάνω από ένα ορισμένο υψόμετρο, σχηματίζονται παγετώνες, οι οποίοι λειτουργούν σαν τεράστια γυαλόχαρτα. «Η τεκτονική δεν προλαβαίνει να αντισταθμίσει αρκετά γρήγορα το γεγονός ότι οι παγετώνες “ροκανίζουν” το βουνό από τα πλάγια», είπε η Pomella.
Τις κορυφές των βουνών τις διαβρώνουν επίσης, οι άνεμοι και ο καιρός. Η Rachel Headley μιλώντας στο BBC εξήγησε ότι το νερό, σε οποιαδήποτε μορφή του, είτε ως βροχή, είτε ως χιόνι είτε ως πάγος μπορεί να περιορίσει την ανάπτυξη των βουνών. Τέλος, τα ποτάμια χαράζουν φαράγγια στο πέτρωμα με ρυθμό αρκετών χιλιοστών τον χρόνο, ενώ οι καταπτώσεις βράχων και οι κατολισθήσεις απομακρύνουν συνεχώς υλικό.