Το Spirit Island δεν είναι απλώς «το πιο φωτογραφημένο σημείο των Βραχωδών Ορέων». Σε διδάσκει να βλέπεις χωρίς να καταναλώνεις, να πλησιάζεις χωρίς να καταπατάς, να επιβεβαιώνεις μια παρουσία χωρίς να διεκδικείς κυριότητα.
Κρυμμένο στα βάθη των Καναδικών Βραχωδών Ορέων, εκεί όπου οι κορυφές της οροσειράς Queen Elizabeth καθρεφτίζονται πάνω σε νερά που αλλάζουν διαρκώς χρώμα, υπάρχει ένα νησί που μπορείς να δεις αλλά δεν μπορείς να αγγίξεις.
Το Spirit Island, το «κόσμημα» του Εθνικού Πάρκου Jasper στην Αλμπέρτα, είναι τόσο μικρό που διασχίζεται με λίγα βήματα, κι όμως τα βήματα αυτά δεν ανήκουν σε κανέναν επισκέπτη: μόνο τα μέλη του ινδιάνικου έθνους Stoney First Nation επιτρέπεται να πατήσουν σε αυτόν τον ιερό τόπο, που για εκείνους ονομάζεται Githni-mi-Makoche: «Νησί της Ίασης».
Μια σχέση εξ αποστάσεως θαυμασμού
Για τους υπόλοιπους, η σχέση με το νησί είναι εξ αποστάσεως, μια σχέση ματιάς και ακρόασης, όχι αφής. Ιδιωτικά σκάφη με βενζίνη απαγορεύονται στο πάρκο, οπότε υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να το αντικρίσεις: να επιβιβαστείς σε μια κρουαζιέρα που σε αφήνει για δεκαπέντε λεπτά σε μια εξέδρα θέασης απέναντί του.
Ή να διανύσεις με κανό ή καγιάκ μια κουραστική διαδρομή 28 χιλιομέτρων μετ’ επιστροφής από τον βόρειο κόλπο της λίμνης Maligne, περνώντας από το λεγόμενο «Στενό του Samson» και ταξιδεύοντας προς το αλπικό σκηνικό που οι ντόπιοι ονομάζουν «Αίθουσα των Θεών».
Στο νερό, ο καιρός αλλάζει σαν διάθεση: ομίχλη πυκνή σβήνει τη γραμμή ανάμεσα σε ουρανό και λίμνη, ένα κροτάλισμα πάγου από παγετώνα 7.000 ετών αντηχεί στις πλαγιές, και κάπου στα αριστερά οι βαριές δρασκελιές ενός τάρανδου σε κάνουν να συνειδητοποιείς ότι σε παρατηρούν. Όσο πλησιάζεις, το χρώμα του νερού βαθαίνει: η «αλευρόπετρα», η λεπτόκοκκη σκόνη που φέρνουν οι παγετώνες, βάφει το νερό άλλοτε γαλάζιο, άλλοτε τυρκουάζ, ένα χρωματικό καλειδοσκόπιο που αποκαλύπτει την πηγή του φωτός του.
Αν καταφέρεις να φτάσεις, θα βρεις μια πινακίδα απέναντι από το νησί που γράφει «Spirit and fragile area. No access». Ίσως διακρίνεις και ένα ιερό ραβδί των ινδιάνων Stoney, φυτεμένο όρθιο σαν σημάδι ευγνωμοσύνης μετά από τελετές ίασης: μια υπενθύμιση πως εδώ, ο τόπος είναι πρόσωπο και οι άνθρωποι φιλοξενούμενοι.
Το νησί που έγινε παγκοσμίως γνωστό το 1960
Το νησί έγινε παγκοσμίως γνωστό το 1960, όταν μια φωτογραφία του, 18 μέτρων πλάτος, γέμισε το Grand Central Station της Νέας Υόρκης· αργότερα έγινε εικόνα-πρεσβευτής σε καμπάνιες, διαφημίσεις, οθόνες. Όμως η ιστορία του ξεκινά πολύ νωρίτερα, με μια συνάντηση που άλλαξε τον χάρτη: το 1907, η ζωγράφος και φωτογράφος Mary Schäffer Warren, κυνηγώντας τον θρύλο μιας «λαμπερής» λίμνης, δεν την έβρισκε ώσπου ο κυνηγός των Stoney, Samson Beaver, της σχεδίασε έναν χάρτη με το χέρι.
Την επόμενη χρονιά εκείνη επέστρεψε με οδηγούς και 22 άλογα· οκτώ εβδομάδες ψύχους, κουνουπιών και επικίνδυνων περασμάτων αργότερα, αντίκρισαν από ψηλά το θέαμα που η ίδια περιέγραψε ως «την ωραιότερη θέα που είδαμε ποτέ στις Βραχώδεις». Το βιβλίο της το 1911 σύστησε τη λίμνη στον έξω κόσμο και έσπρωξε το καναδικό κράτος να τη συμπεριλάβει σε προστατευόμενη ζώνη - μια απόφαση που όμως συνοδεύτηκε από την εκδίωξη ινδιάνικων οικογενειών για να δημιουργηθεί η δασική εφεδρεία του Jasper.
Σήμερα, οι απόγονοι εκείνων των οικογενειών επιστρέφουν συμβολικά και ουσιαστικά, αναλαμβάνοντας ρόλο θεματοφυλάκων. Ο Barry Wesley, απόγονος του Samson Beaver, το λέει καθαρά: ο Δημιουργός τους έδωσε την ευθύνη να φροντίζουν τη γη και το νησί, και η επιστροφή τους με τελετές ίασης μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές δεν είναι μόνο πνευματική πράξη αλλά και πρόταση διαχείρισης - μια ιθαγενής ηγεσία φύλαξης απέναντι στην κλιματική κρίση και την υπερτουριστική διάβρωση.
Το πνεύμα του νησιού υπενθυμίζει και μια άλλη πορεία, ένα έτερο μονοπάτι: την Icefields Parkway, 232 χιλιόμετρα ανάμεσα στα Banff και Jasper, δρόμο που σήμερα διασχίζουν οι άνθρωποι για να δουν παγετώνες και λίμνες, αλλά κάποτε ήταν μονοπάτια εμπορίου και κυνηγιού, γνωστά στους αυτόχθονες Πρώτους Λαούς πριν αποτυπωθούν σε ευρωπαϊκούς χάρτες.
Εκεί, στον παγετώνα Athabasca, οι οδηγοί αυτόχθονων κοινοτήτων δείχνουν τις μαύρες χαράξεις της υποχώρησης: από το 1890 ο πάγος τραβιέται αφήνοντας πίσω του μια σεληνιακή έρημο από κροκάλες· η τήξη επιταχύνεται, οι χιλιοετείς μάζες νερού ραγίζουν.
Το Spirit Island, μέσα σε αυτή τη μεγάλη αφήγηση απώλειας, παραμένει σιωπηλός πυρήνας. Δεν είναι απλώς «το πιο φωτογραφημένο σημείο των Βραχωδών». Σε διδάσκει να βλέπεις χωρίς να καταναλώνεις, να πλησιάζεις χωρίς να καταπατάς, να επιβεβαιώνεις μια παρουσία χωρίς να διεκδικείς κυριότητα.
Ο επισκέπτης θα θυμηθεί τότε το μήνυμα του Wesley, όπως το αναφέρει ο ίδιος μιλώντας στο BBC: «Πάρτε τον χρόνο σας, ακούστε, και το νησί θα σας πει μια ιστορία. Και μην αφήσετε ίχνος, για να μπορεί να μιλήσει και στους επόμενους». Και αυτή η απαγόρευση πρόσβασης δεν είναι απλώς κανόνας· είναι μάθημα. Μας αναγκάζει να ξαναμάθουμε τον σεβασμό. Να δεχτούμε ότι υπάρχουν τόποι που μας επιτρέπουν να τους κοιτάμε αλλά όχι να τους πατάμε, ότι η εμπειρία δεν μετριέται με «check-in» αλλά με την ικανότητά μας να μη διαταράσσουμε αυτό που αγαπάμε.
Σε έναν αιώνα με παγετώνες που λιγοστεύουν, λίμνες που αλλάζουν χρώμα, δάση που φλέγονται, το Spirit Island μάς προτείνει το ελάχιστο της ταξιδιωτικής μας ευγένειας: άγγιξε με τα μάτια, μίλα χαμηλόφωνα, φύγε χωρίς να αφήσεις τίποτε πίσω. Και, αν είσαι τυχερός, πάρε μαζί σου εκείνη τη λεπτή ενέργεια που οι Stoney γνωρίζουν αιώνες τώρα: ότι οι τόποι θεραπεύουν όταν τους αφήνουμε να παραμείνουν αυτό που είναι.