Καθώς συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις για μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία, ένα σχεδόν παραγνωρισμένο στοιχείο του προσχεδίου του Ντόναλντ Τραμπ περνά μάλλον απαρατήρητο: η υπόσχεση μιας νέας εποχής αμερικανο-ρωσικής επιχειρηματικής συνεργασίας.
Το σχέδιο, που διαμορφώθηκε κυρίως από τον επικεφαλής του ρωσικού κρατικού επενδυτικού ταμείου Κιρίλ Ντμίτριεφ και τον Αμερικανό απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, περιλαμβάνει ενεργειακά projects, συνεργασίες στον τομέα των σπάνιων γαιών και ακόμη και κοινά data centers.
Ένα επενδυτικό ταμείο ως «κλειδί» της ειρήνης στην Ουκρανία
Κεντρικός άξονας είναι η πρόταση δημιουργίας ενός κοινού επενδυτικού ταμείου ΗΠΑ–Ρωσίας, το οποίο, κατά τους συντάκτες του, θα λειτουργούσε ως κίνητρο αποφυγής νέας σύγκρουσης μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Ωστόσο, μια δεύτερη ανάγνωση αναγνωρίζει πίσω από το αφήγημα μια προσπάθεια να διατηρηθεί η προσωπική εμπλοκή του Ντόναλντ Τραμπ, προσφέροντάς του ένα πλαίσιο που ευθυγραμμίζεται με τα επιχειρηματικά του αντανακλαστικά.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Αμερικανός πρόεδρος πλαισιώνει την εξωτερική πολιτική του με οράματα εμπορικής ανάπτυξης,σημειώνει το Bloomberg. Από τη «Ριβιέρα της Γάζας» μέχρι τις «υπέροχες παραλίες» της Βόρειας Κορέας, ο Τραμπ συνδυάζει συχνά διπλωματικές πρωτοβουλίες με οικονομικούς σχεδιασμούς. Έτσι, και στο ουκρανικό, η Μόσχα φαίνεται να αξιοποιεί αυτή τη διάσταση.
Η ματιά της Μόσχας: Εμπορικά κίνητρα ή προσωπική διπλωματία;
Ο Ρομπ Ντάνενμπεργκ, πρώην στέλεχος της CIA, υποστηρίζει ότι ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται πραγματικά για εκτεταμένες εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. Αντιθέτως, ενδιαφέρεται μόνο στον βαθμό που αυτές μπορούν να επηρεάσουν τον συνομιλητή του, δηλαδή τον Τραμπ. «Ο Πούτιν νοιάζεται για αυτά τα deals μόνο επειδή ενδιαφέρεται και ο αντίπαλός του στη διαπραγμάτευση», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, το αρχικό κείμενο του σχεδίου πιθανότατα θα αλλάξει σημαντικά. Διπλωμάτες από ΗΠΑ, Ουκρανία και ΕΕ διαπραγματεύονται βελτιώσεις, με τους Ευρωπαίους να αντιδρούν έντονα στη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ως κεφάλαιο του κοινού ταμείου. Επιμένουν ότι αυτά τα κεφάλαια ανήκουν στην Ουκρανία.
Εμπορικά “παραρτήματα” σε διπλωματικές πρωτοβουλίες του Τραμπ
Οι επιχειρηματικές πρόνοιες δεν εμφανίζονται για πρώτη φορά. Την περασμένη άνοιξη, η Ουάσινγκτον πίεσε το Κίεβο να υπογράψει συμφωνία για δικαιώματα εξόρυξης ορυκτών, παρουσιάζοντάς την ως μια ιδιόμορφη εγγύηση ασφαλείας. Το σχέδιο δεν προχώρησε, αλλά η λογική που το διέπει επανέρχεται στο σημερινό πλαίσιο.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, μιλώντας πρόσφατα στη Γενεύη, χαρακτήρισε το προσχέδιο «ζωντανό και εξελισσόμενο». Απέφυγε όμως να αναφερθεί στις οικονομικές διατάξεις που θεωρούνται οι πιο αμφιλεγόμενες.
Η πραγματικότητα των αμερικανο-ρωσικών εμπορικών δεσμών
Ακόμη κι αν υπάρξει συμφωνία, η πραγματικότητα των εμπορικών δεσμών ΗΠΑ–Ρωσίας παραμένει αποθαρρυντική. Οι διμερείς συναλλαγές έφτασαν μόλις τα 4,4 δισ. δολάρια πέρυσι - ποσό αμελητέο σε σύγκριση με άλλους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ -. Και αυτό ίσχυε ακόμη και πριν τις κυρώσεις του 2014 και του 2022.
Οι αμερικανικές εταιρείες αντιμετωπίζουν πλέον σοβαρά ρυθμιστικά και πολιτικά ρίσκα, ενώ η άρση των κυρώσεων δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τον Τραμπ, αλλά και από το Κογκρέσο. Η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν υπενθύμισε ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να αναιρέσει μονομερώς το καθεστώς κυρώσεων.
Η εμπειρία δείχνει ότι οι εταιρείες που αποχωρούν από αγορές υψηλού κινδύνου δεν επιστρέφουν εύκολα. Η οικονομολόγος Ελίνα Ριμπάκοβα επισημαίνει ότι ούτε η συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν —η οποία υποτίθεται πως θα άνοιγε τις πύλες της χώρας στις ξένες επενδύσεις— δεν απέδωσε. «Ποια μεγάλη αμερικανική εταιρεία θα ρισκάρει να επανακάμψει στη Ρωσία σήμερα;» αναρωτιέται. «Όσο προστίθενται γύροι κυρώσεων, τόσο μικραίνει ο κύκλος όσων θέλουν να επιστρέψουν.»
Παράλληλα, η Μόσχα έχει δυσκολέψει την έξοδο ξένων εταιρειών, επιβάλλοντας περιορισμούς στη διαδικασία αποχώρησης. Παρότι ο Πούτιν επέτρεψε πρόσφατα την πώληση της ρωσικής μονάδας της Citigroup, προειδοποίησε ότι δεν θα υπάρχει «κόκκινο χαλί» για έναν πιθανό επαναπατρισμό δυτικών επιχειρήσεων.
Τι πραγματικά θέλει η Ρωσία
Παρά τις εντάσεις, υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία βλέπει στο ενδεχόμενο οικονομικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ μια ευκαιρία ανάκτησης πρόσβασης σε κρίσιμη τεχνολογία. Το Κρεμλίνο έχει εκπέμψει σήματα ενδιαφέροντος για την επάνοδο της Boeing, καθώς οι κυρώσεις πιέζουν την αεροπορική βιομηχανία της χώρας.
Ο αναλυτής Τόμας Γκράχαμ σημειώνει ότι το προσχέδιο αγγίζει τομείς «κρίσιμους για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και το διεθνές κύρος της Ρωσίας», όπως η Αρκτική και η τεχνητή νοημοσύνη — τομείς όπου οι ΗΠΑ διαθέτουν ασυναγώνιστη τεχνογνωσία.
Αν και τίποτα δεν δείχνει ότι οι οικονομικές προοπτικές μπορούν να αλλάξουν τις θεμελιώδεις θέσεις της Ρωσίας στο ουκρανικό, ο Τραμπ εμφανίζεται ενθουσιασμένος. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, σημείωσε ότι ο Πούτιν «θέλει να κάνει εμπόριο με τις ΗΠΑ και να βγάλει πολλά χρήματα για τη Ρωσία», προσθέτοντας: «Και αυτό μου αρέσει».