Οι καιροί που ζούμε, εν μέσω έξαρσης της πανδημίας του κορωνοϊού, είναι ιδιαίτεροι και πρωτοφανείς. Μετά και τις χθεσινές ανακοινώσεις, απαγορεύεται η κυκλοφορία σε όλη τη χώρα, πέραν πολύ συγκεκριμένων εξαιρέσεων.
Όπως δήλωσε και ο Πρωθυπουργός στο διάγγελμά του, η πλειοψηφία των Ελλήνων δείχνει να αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης και παραμένει σπίτι, προκειμένου να συμβάλλει στο έργο της αναχαίτισης διάδοσης του κορωνοϊού. Ωστόσο, αυτό δεν γίνεται χωρίς κόστος.
Ο ψυχολόγος εξηγεί της συνέπειες της κοινωνικής απομόνωσης
Ο Κοινωνικός Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής Γιώργος - Παναγιώτης Καραδάκης, περιγράφει στο iefimerida.gr τις συνέπειες της αναγκαστικής αυτής κοινωνικής αποστασιοποίησης στην ψυχολογία μας, αλλά και τους τρόπους να νιώσουμε καλύτερα, ακόμη και αν παραμένουμε μακριά για αγαπημένα μας πρόσωπα.
«Για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του κορωνοϊού, κυβερνητικοί αξιωματούχοι ζήτησαν από τον Έλληνα, να κάνει κάτι εντελώς αντίθετο στην κοινωνική ταυτότητα που τον χαρακτηρίζει ανά τα χρόνια: «Μείνετε μακριά ο ένας από τον άλλο», του είπαν.
Σε απάντηση στην πανδημία, οι οργανισμοί δημόσιας υγείας μας ζητούν να κάνουμε κάτι που αντιστέκεται στην φύση μας, ως κοινωνικά είδη. Τέτοιες κοινωνικές αποστάσεις – η αποφυγή μεγάλων συγκεντρώσεων (θολή πλέον η εικόνα του Έλληνα με το 40μελές σόι και τις συγκεντρώσεις τους) και η στενή επαφή με άλλους (παγκόσμιες έννοιες όπως κολλητός/ κολλητή ή «το άλλο μου μισό», μπαίνουν και αυτές σε καραντίνα) - είναι κρίσιμης σημασίας για την επιβράδυνση της εξάπλωσης του ιού και για την αποτροπή της υπερβολικής συσσώρευσης του συστήματος υγείας μας. Αλλά δεν θα είναι εύκολη υπόθεση.
Σε περιόδους κοινωνικού στρες, μια τέτοια απαίτηση έρχεται σε αντίθεση με αυτό που η ανθρώπινη εξέλιξη μας επέβαλε να κάνουμε: Να αναζητούμε ο ένας τον άλλο και να αλληλοϋποστηριζόμαστε ως οικογένειες, φίλοι, εραστές και κοινότητες. Τείνουμε ως είδος να συνυπάρχουμε.
Η ζεστασιά της αναπνοής και των σωμάτων μας, το κράτημα των χεριών και οι αγκαλιές, μιλώντας και ακούγοντας, είναι πηγές άμεσης και πρωταρχική χαλάρωσης των ανθρώπων. Αυτές οι διασυνδέσεις είναι ζωτικής σημασίας για την ανταπόκριση μας, αλλά και τη μεγιστοποίηση της επιβίωσης μας, σε περιόδους στρες.
Ο κορωνοϊός που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο μας καλεί να καταπνίξουμε τις βαθιά ανθρώπινες και εξελικτικά δομημένες εντυπώσεις μας για σύνδεση: να δούμε τους φίλους μας, να συναντιόμαστε σε ομάδες ή να αγγίζουμε ο ένας τον άλλον. Οι πανδημίες είναι μια ιδιαίτερα απαιτητική δοκιμασία, διότι δεν προσπαθούμε μόνο να προστατεύσουμε τους ανθρώπους που γνωρίζουμε, αλλά και ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε ή ίσως δεν μας ενδιαφέρουν άμεσα, μένοντας σπίτι.
Οι παρενέργειες της κοινωνικής αποστασιοποίησης στα χρόνια του κορωνοϊού
Αλλά όπως συμβαίνει με οποιοδήποτε χάπι, υπάρχουν και οι παρενέργειες. Ως ειδικός ψυχικής υγείας και κοινωνικός ψυχολόγος, αντικείμενο μελέτης μου είναι οι κοινωνικές σχέσεις και τα κοινωνικά δίκτυα που δημιουργούν, το τι τις κάνει σημαντικές και πως θα μεγιστοποιήσουμε τα ωφελεί τους. Οι εμπειρίες μου, όπως και η βιβλιογραφία, με βοηθούν να κατανοήσω τις παρενέργειες της κοινωνικής αποστασιοποίησης και να προτείνω στρατηγικές για την αντιμετώπισή της.
Σε περιόδους στρες και ασθένειας, η στέρηση της κοινωνικής διασύνδεσης μπορεί να δημιουργήσει περισσότερο άγχος και επιβάρυνση της υγείας. Οι άνθρωποι που είναι μόνοι έχουν υψηλότερα επίπεδα της ορμόνης κορτιζόλης, όπου είναι δείκτης του στρες. Τα άτομα αυτά σύμφωνα με την βιβλιογραφία και τις έρευνες που έχουν γίνει, παρουσιάζουν ασθενέστερες ανοσολογικές αποκρίσεις σε παθογόνους παράγοντες. Η απομόνωση μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, δυσάρεστες σκέψεις και άλλες κλινικές ψυχοπαθολογίες.
Οι άνθρωποι όλων των ηλικιών είναι ευάλωτοι στις κακές επιδράσεις της κοινωνικής απομόνωσης και της μοναξιάς. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι πιο ευάλωτοι, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας οικογένειας ή φίλων, χρόνιων ασθενειών και αισθήσεων, όπως απώλεια ακοής, που μπορεί να κάνει πιο δύσκολη την αλληλεπίδραση τους.
Η έλλειψη εγγύτητας επιδεινώνει την ψυχολογία των φορέων του κορωνοϊού
Συν τις άλλοις, για όσους πρέπει να βρίσκονται σε καραντίνα επειδή είναι μολυσμένοι με τον κορωνοϊό, υπάρχει μία σημαντική επίπτωση: Η στέρηση του άρρωστου από την κοινωνική σύνδεση και η φυσική εγγύτητα δυστυχώς μπορεί να τους δυσκολέψει στο να νικήσουν τη μόλυνση. Για παράδειγμα, οι μοναχικοί φοιτητές ανταποκρίνονται πιο αδύναμα στους εμβολιασμούς κατά της κοινής γρίπης από ό, τι οι μη μοναχικοί φοιτητές, σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον.
Για όσο όμως ισχύουν η κοινωνική απομάκρυνση και η απομόνωση, υπάρχουν πράγματα που μπορεί κανείς να κάνει για να μετριάσει τα μειονεκτήματά τους.
Τώρα είναι η στιγμή να επανασυνδεθείτε με τους φίλους και την οικογένεια και να συνδεθείτε μαζί τους όσο περισσότερο μπορείτε. Αφήστε τους ανθρώπους να μάθουν πόσο σας ενδιαφέρουν. Αν και η ζωντανή σύνδεση των ανθρώπου είναι καλύτερη, ένα τηλεφώνημα, με μια αληθινή φωνή, είναι καλύτερο από ένα μήνυμα κειμένου και μία βίντεο κλήση είναι καλύτερη από ένα τηλεφώνημα. Η αλήθεια μας και η επικοινωνία της, είναι ισχυρά αντίδοτα στην αύξηση της κορτιζόλης στον οργανισμό και την υποκείμενη ανασοκαταστολή που έχει ως συνέπεια.
Κοινωνικοποιηθείτε στο μέγιστο, αλλά χωρίς φυσική επαφή
«Όχι κοινωνικότητες δεξιά και αριστερά», μας προτρέπει το σποτ του υπουργείου υγείας. Κοινωνικότητα στο μέγιστο χωρίς φυσική επαφή, έχω να προτείνω εγώ ως αντιστάθμισμα της έλλειψης φυσικής επαφής με τους ανθρώπους μας. Εδώ να επισημάνω, πως ως κοινωνικότητα δεν ορίζεται μόνο η επικοινωνία από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά και προς και από τα ζώα αλλά και η επικοινωνία της δημιουργικότητας μας. Οπότε η επαφή μας με τα ζώα συντροφιάς ή η επικοινωνία με τον κόσμο της δουλειάς ή των δεξιοτήτων μας, είναι και αυτά μέσα στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της καραντίνας.
Ως κοινωνικός ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής, ανησυχώ ότι η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων, το αυξημένο άγχος, οι διαταραχές και απώλειες μέσων διαβίωσης και ρουτίνας της καθημερινότητας θα ωθήσουν μερικούς ανθρώπους στην κατάθλιψη. Ανησυχώ επίσης για την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς οι άνθρωποι αναγκάζονται να περιηγούνται ασυνήθιστα στον χρόνο τους μέσα στην μέρα και πολλοί σε περιορισμένους χώρους επίσης.
Η ευελιξία μας ως είδος είναι προσαρμοστική. Η οικοδόμηση μιας βάσης υγιούς αντιμετώπισης, η διατήρηση της συνειδητοποίησης των παρενεργειών των αναγκαίων κοινωνικών μας αλλαγών και η διατήρηση της σχέσης μας με τις αξίες μας, αλλά και των μεταξύ μας σχέσεων, είναι επιτακτική. Τα ανθρώπινα όντα έχουν μεγάλη ικανότητα για ενσυναίσθηση και αλληλοβοήθεια σε περιόδους κοινωνικών δυσκολιών και δυστυχίας. Η διατήρηση της κοινωνικής απόστασης δεν χρειάζεται να το αλλάξει αυτό».
*Καραδάκης Γιώργος – Παναγιώτης, MSc Κοινωνικός Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής