Η αγαπημένη μας μουσική έχει τη δύναμη να μας μεταφέρει αμέσως στη στιγμή που την ακούσαμε για πρώτη φορά.
Οι μελωδίες που συνδέονται με προσωπικές αναμνήσεις ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, ενώ άλλα κομμάτια, ακόμη κι αν μας αρέσουν, δεν προκαλούν την ίδια αντίδραση.
Ο Μαρσέλ Προυστ περιέγραψε πως μια γεύση ή μια μυρωδιά μπορεί να μας γυρίσει στο παρελθόν. Όπως το κέικ μαντλέν βουτηγμένο στο τσάι τον έκαναν να θυμηθεί τα παιδικά του χρόνια, έτσι και η μουσική μπορεί να ξυπνήσει μνήμες.
Αυτό επιβεβαιώνει και μια νέα έρευνα πανεπιστημίων στην Αριζόνα και την Καλιφόρνια, η οποία δείχνει πως όλοι έχουμε ένα «τραγούδι-κλειδί» που μας συνδέει με μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής μας.
Μουσική νοσταλγία
Η μουσική βρίσκεται συνήθως σε σημαντικές στιγμές, οικογενειακές γιορτές, γάμους. Γι’ αυτό και έχει την ικανότητα να προκαλεί έντονη νοσταλγία. Οι ψυχολόγοι τη θεωρούν συναίσθημα που βοηθά να νιώθουμε συνδεδεμένοι με τον εαυτό μας και με τους άλλους, αλλά και να ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας. Παρότι συχνά είναι γλυκόπικρη, η νοσταλγία μάς κάνει να αναζητούμε στιγμές που έχουν πια περάσει. Δεν είναι τυχαίο ότι εφαρμογές όπως το Facebook χρησιμοποιούν παλιές φωτογραφίες για να πυροδοτούν τέτοιες αναμνήσεις.
Η νοσταλγία ως «άσκηση» του εγκεφάλου
Στη μελέτη με 57 άτομα διαφορετικών ηλικιών, η μαγνητική τομογραφία έδειξε ότι η νοσταλγική μουσική ενεργοποιεί συγκεκριμένα κυκλώματα του εγκεφάλου που σχετίζονται με την προσοχή, τα συναισθήματα και την ανταμοιβή.
Αυτή η ενεργοποίηση είναι συχνότερη σε μεγαλύτερες ηλικίες, κάτι που δείχνει ότι η ακρόαση παλιών αγαπημένων τραγουδιών μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της εγκεφαλικής λειτουργίας όσο γερνάμε.
Η μελέτη των μηχανισμών της μουσικής νοσταλγίας σε άτομα με άνοια μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους θεραπείας. Έχει διαπιστωθεί ότι η μουσική βελτιώνει προσωρινά την αυτοβιογραφική μνήμη ανθρώπων.
Μια άλλη έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης έδειξε ότι θετικό αντίκτυπο υπάρχει και στους φροντιστές, οι οποίοι αισθάνονται καλύτερα όταν ακούν τη μουσική μαζί με τους ασθενείς.
Πού δημιουργείται η μουσική μνήμη
Για τον εγκέφαλο, η «ουσία» της μουσικής αποτελείται από δύο πράγματα: τη μνήμη της δομής και της σύνθεσης του κομματιού και τις προσωπικές εμπειρίες και τα συναισθήματα που συνδέονται με αυτό.
Η πρώτη επεξεργάζεται κυρίως σε ακουστικές και γλωσσικές περιοχές του εγκεφάλου. Η δεύτερη εμπλέκει την αμυγδαλή και το ραβδωτό σώμα, δηλαδή τα συστήματα που σχετίζονται με τα συναισθήματα, την ανταμοιβή και τις αυτοβιογραφικές αναμνήσεις.