Οι λέξεις που «ηχούν όμορφα» αποτυπώνονται πιο εύκολα στη μνήμη — και αυτό το απλό εύρημα μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τη γλώσσα, τη μάθηση και ακόμη και το μάρκετινγκ.
Υπάρχουν λέξεις που σου κάθονται στο μυαλό χωρίς προσπάθεια. Δεν σημαίνουν τίποτα συγκεκριμένο, δεν τις έχεις ξανακούσει, κι όμως τις θυμάσαι. Δεν είναι τυχαίο. Σύμφωνα με νέα έρευνα, οι λέξεις που «ηχούν όμορφα» αποτυπώνονται πιο εύκολα στη μνήμη — και αυτό το απλό εύρημα μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τη γλώσσα, τη μάθηση και ακόμη και το μάρκετινγκ.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στο University of Vienna και βασίστηκε σε μια φαινομενικά απλή ιδέα: τι συμβαίνει όταν αφαιρέσεις εντελώς το νόημα από μια λέξη και αφήσεις μόνο τον ήχο της; Οι ερευνητές δημιούργησαν ανύπαρκτες λέξεις όπως clisious, smanious και drikious — όρους που δεν σημαίνουν τίποτα, αλλά ακούγονται «μαλακοί», ρευστοί, ευχάριστοι.
Πώς διεξήχθη η έρευνα
Περίπου 100 αγγλόφωνοι συμμετέχοντες κλήθηκαν να μάθουν και να απομνημονεύσουν τέτοιες λέξεις, οι οποίες είχαν σχεδιαστεί έτσι ώστε να ακούγονται είτε «όμορφες», είτε ουδέτερες, είτε ηχητικά δυσάρεστες. Στη συνέχεια, τους ζητήθηκε να τις ανακαλέσουν και να τις βαθμολογήσουν με βάση το πόσο όμορφες τους φάνηκαν. Το αποτέλεσμα ήταν σαφές: οι λέξεις που θυμούνταν καλύτερα ήταν και αυτές που είχαν κριθεί ως πιο ευχάριστες στον ήχο.
«Βρήκαμε μια ξεκάθαρη σύνδεση ανάμεσα στη μνημονικότητα και σε αυτό που ονομάζουμε ευφωνία — την ομορφιά του ήχου», λέει η επικεφαλής της έρευνας, Theresa Matzinger. «Το ενδιαφέρον είναι ότι δεν ξέρουμε ακόμη ποιο έρχεται πρώτο: θυμόμαστε κάτι επειδή μας φαίνεται όμορφο ή μας φαίνεται όμορφο επειδή το θυμόμαστε εύκολα».
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, αγγίζει ένα παλιό αλλά αμφιλεγόμενο ζήτημα στη γλωσσολογία: πόσο αυθαίρετη είναι τελικά η γλώσσα; Η κλασική θεωρία λέει ότι δεν υπάρχει φυσική σχέση ανάμεσα στον ήχο μιας λέξης και στο νόημά της. Όμως ευρήματα σαν κι αυτό δείχνουν ότι ο ήχος από μόνος του μπορεί να επηρεάζει το πώς μαθαίνουμε, θυμόμαστε και τελικά διατηρούμε τις λέξεις.
Οι επιπτώσεις δεν είναι καθαρά θεωρητικές. Στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, για παράδειγμα, η ευφωνία μπορεί να παίζει μεγαλύτερο ρόλο απ’ όσο νομίζαμε. Αν κάποιες λέξεις «κολλάνε» πιο εύκολα στο μυαλό επειδή ακούγονται καλά, τότε ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται το λεξιλόγιο μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της μάθησης. «Η αισθητική εμπειρία της γλώσσας δεν είναι διακοσμητική», λέει η Matzinger. «Είναι λειτουργική».
Το ίδιο ισχύει και για τον κόσμο του μάρκετινγκ. Τα brand names, τα ονόματα προϊόντων και οι διαφημιστικοί όροι σπάνια επιλέγονται τυχαία. Οι εταιρείες εδώ και δεκαετίες διαισθητικά ξέρουν ότι οι «μαλακοί» ήχοι, τα φωνήεντα και οι ρυθμικές συλλαβές κάνουν ένα όνομα πιο αξέχαστο. Η έρευνα της Βιέννης έρχεται να προσφέρει επιστημονική στήριξη σε αυτή την πρακτική.
Υπάρχει όμως και μια βαθύτερη, σχεδόν εξελικτική διάσταση. Αν ορισμένα ηχητικά μοτίβα είναι πιο ευχάριστα και άρα πιο εύκολα στη μνήμη, τότε ίσως οι γλώσσες αλλάζουν μερικώς εξαιτίας αυτού. «Κάποιοι ήχοι μπορεί να επιβιώνουν στο πέρασμα των γενεών επειδή απλώς μας αρέσουν», λέει η Matzinger. «Άλλοι μπορεί να εξαφανίζονται επειδή είναι λιγότερο ελκυστικοί».
Αυτό δεν σημαίνει ότι η γλώσσα καθοδηγείται μόνο από την αισθητική. Η επικοινωνιακή ανάγκη, η κοινωνία και η ιστορία παραμένουν καθοριστικοί παράγοντες. Όμως η μελέτη δείχνει ότι η ομορφιά δεν είναι απλώς υποκειμενική πολυτέλεια. Είναι ένας μηχανισμός που επηρεάζει το τι μένει και τι χάνεται.
Για τους ίδιους τους ερευνητές, το επόμενο βήμα είναι να εξεταστεί αν αυτά τα ευρήματα ισχύουν και σε άλλες γλώσσες, πέρα από τα αγγλικά, και πώς αλληλεπιδρούν με πολιτισμικούς παράγοντες. «Είμαστε ακόμη στην αρχή», λέει η Matzinger. «Αλλά φαίνεται ότι ο ήχος της γλώσσας έχει πολύ μεγαλύτερη δύναμη απ’ όση του αποδίδαμε».
Ίσως, τελικά, να μην είναι τυχαίο που κάποιες λέξεις — ακόμη και επινοημένες — μας μένουν στο μυαλό σαν μικρά μουσικά μοτίβα. Η γλώσσα, πριν γίνει νόημα, είναι ήχος. Και ο ήχος, όπως φαίνεται, θυμάται καλύτερα όταν είναι όμορφος.