Τα χρήματα που κερδίζουμε μπορούν να επηρεάσουν την ψυχική μας ευεξία, ειδικά όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους γύρω μας.
«Πονάει λίγο το γόητρό σου όταν η γυναίκα σου είναι αυτή που βγάζει όλα τα χρήματα» είπε ο Dave, αναφερόμενος στην ιδιότητά του ως πατέρας που μένει στο σπίτι.
«Είμαι, ξέρεις, ένας "άντρας άντρας"... αλλά αν πεις παραέξω ότι δεν δουλεύεις, αλλά μένεις στο σπίτι, νομίζουν ότι είσαι... "γυναικωτός"», είπε ο Tom.
Και οι δύο συμμετείχαν, όπως αναφέρει το εκτενές άρθρο του BBC, σε μια διεξοδική και αναλυτική έρευνα όπου άνδρες και γυναίκες ερωτήθηκαν για τον αντίκτυπο που έχει στις σχέσεις τους το γεγονός ότι οι γυναίκες τους είναι αυτές που φέρνουν τα χρήματα στο σπίτι - «breadwinners», αγγλιστί.
Αυτά είναι μόνο δύο παραδείγματα της κριτικής που δέχονται οι άνδρες που δεν έχουν δουλειά εκτός σπιτιού και των οποίων οι γυναίκες είναι οι κύριες breadwinners της οικογένειας.
Στη μελέτη, οι άντρες δήλωσαν ότι αισθάνονται ότι τους κρίνουν εν μέρει επειδή από παλιά θεωρείται ότι οι άντρες είναι το πρωταρχικό οικονομικό στήριγμα της οικογένειας στην κοινωνία.
Ωστόσο, όλο και περισσότερες γυναίκες κερδίζουν περισσότερα χρήματα από τους συντρόφους τους - μια τάση που αποκαλύπτει ότι το ποιος κερδίζει τα περισσότερα χρήματα έχει μόνιμη και σημαντική επίδραση στις σχέσεις εξουσίας τόσο στο σπίτι όσο και στην ευρύτερη κοινωνία.
Χρήματα και εξουσία
Ένας βασικός λόγος για τον οποίο αυτές οι μεταβαλλόμενες δυναμικές της οικογένειας έχουν τόσο μεγάλη επιρροή είναι ότι τα χρήματα είναι στενά συνδεδεμένα με την εξουσία.
Όταν οι άνδρες δεν είναι οι υψηλότερα αμειβόμενοι στο νοικοκυριό τους, αυτό μπορεί να τους οδηγήσει σε ένα αίσθημα ανικανότητας, μειώνοντας την ψυχική τους ευεξία και ακόμη και αυξάνοντας την πιθανότητα ενός διαζυγίου.
Όταν οι άνδρες είναι άνεργοι, έχει αποδειχθεί ότι παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης σε σύγκριση με τις άνεργες γυναίκες.
Συνολικά πάντως, οι άνδρες εξακολουθούν να κερδίζουν περισσότερα λεφτά από τις γυναίκες και, μεταξύ των παντρεμένων ζευγαριών με παιδιά, οι γυναίκες αναλαμβάνουν περισσότερο τη φροντίδα των παιδιών και τις οικιακές εργασίες από τους άνδρες, μια επίμονη διαφορά που παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτό θεωρείται εν μέρει ότι οφείλεται στις προσδοκίες που υπάρχουν για τα δύο φύλα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί επίσης να αντανακλά μια οικονομική αναγκαιότητα, όπου η καριέρα του ατόμου με τα υψηλότερα εισοδήματα τείνει να έχει προτεραιότητα, οπότε οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να επιστρέψουν σε θέσεις μερικής απασχόλησης και πιο ευέλικτα καθήκοντα.
Παρά την αύξηση του αριθμού των γυναικών που είναι οι κύριες πηγές εισοδήματος, οι στάσεις των δύο φύλων απέναντι στην αμειβόμενη εργασία και τους ρόλους στο σπίτι αλλάζουν πιο αργά.
Ακόμη και αν οι γυναίκες έχουν υψηλότερα εισοδήματα, εξακολουθούν να αναλαμβάνουν περισσότερα οικιακά καθήκοντα και τη φροντίδα των παιδιών από τους άνδρες συντρόφους τους με χαμηλότερα εισοδήματα. Και ενώ σε ορισμένες ηλικιακές ομάδες έχει αυξηθεί η υποστήριξη για την ισότητα των φύλων, οι άνδρες εξακολουθούν να δείχνουν χαμηλότερη ικανοποίηση αν η σύντροφός τους έχει υψηλότερο εισόδημα από τους ίδιους.
Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι το γεγονός ότι η σύντροφος ενός άνδρα κερδίζει περισσότερα από αυτόν μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμηση και την ευτυχία του. Πόσο σοβαρό είναι όμως το πρόβλημα; Και τι μπορεί να γίνει για να βοηθηθούν οι άνδρες να προσαρμοστούν στη νέα τους πραγματικότητα;
Ένα θέμα ταμπού για τους άνδρες
Είναι λίγο ταμπού για τους άνδρες να μιλούν ακόμη και για τον αντίκτυπο που έχει το γεγονός ότι η σύντροφός τους είναι η κύρια πηγή εισοδήματος στην σχέση τους. Μπορεί να υποστηρίζουν την καριέρα της συντρόφου τους, αλλά ταυτόχρονα να αισθάνονται ότι δεν εκπληρώνουν τον ρόλο τους ως «οικονομικό στήριγμα της οικογένειας», επειδή εξακολουθούν να επικρατούν πολλές ξεπερασμένες αντιλήψεις για την (όποια) «αρρενωπότητα».
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν οι άνδρες γίνονται ακούσια... νοικοκυρές λόγω απώλειας εργασίας ή μετεγκατάστασης, και όχι από επιλογή.
Ο Χάρι Μπάντον, πρώην σύμβουλος επιχειρήσεων και πλέον ανερχόμενος influencer στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με έδρα το Σίδνεϊ της Αυστραλίας, έχασε πρόσφατα τη δουλειά του. Στη συνέχεια, δημοσίευσε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε χιλιάδες άτομα ότι «οι αξίες του ως άνδρας, σύζυγος και πατέρας» έχουν επηρεαστεί.
«Καταλαβαίνω γιατί υπάρχει τόσο υψηλό ποσοστό κατάθλιψης σε αυτόν τον πληθυσμό. Όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως τα έχεις σχεδιάσει, μπορεί να είναι πραγματικά καταστροφικό και να αμφισβητήσει τις ιδέες σου για το τι σημαίνει να είσαι άνδρας» έγραψε ο Bunton, και πρόσθεσε ότι «η ελπίδα μου είναι πως οι άνθρωποι θα μπορούν να ταυτιστούν με μένα και να καταλάβουν ότι η αξία τους δεν εξαρτάται από γεγονότα όπως αυτό».
Ενώ ο Bunton υιοθέτησε μια θετική στάση απέναντι στην αλλαγή του τρόπου ζωής του, αποτελεί παράδειγμα του πόσο μπορεί να επηρεάσει την ψυχική ευεξία ενός άνδρα το πόσα κερδίζει σε σχέση με τη σύντροφό του.
Για παράδειγμα, μια πρόσφατη μελέτη σε ετεροφυλόφιλα ζευγάρια στη Σουηδία εξέτασε τα εισοδήματα 10 ετών καθώς και διαγνώσεις ψυχικής υγείας, προκειμένου να εντοπίσει κάποια μοτίβα.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι γυναίκες άρχισαν να κερδίζουν περισσότερα από τους συντρόφους τους, παρατηρήθηκε αύξηση των διαγνώσεων ψυχικής ασθένειας στους άνδρες. Ενώ υπήρξε αύξηση έως και 8% στις διαγνώσεις ψυχικής υγείας για όλους τους συμμετέχοντες των οποίων οι σύντροφοι κέρδιζαν περισσότερα -συμπεριλαμβανομένων των γυναικών-, υπήρξε μια πιο έντονη αύξηση έως και 11% για τους άνδρες συνολικά.
Ο Demid Getik, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Durham, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης, λέει ότι, αν και δεν ισχύει πλέον ρητά ότι ο άνδρας πρέπει να κερδίζει περισσότερα, αυτές οι προσδοκίες εξακολουθούν να είναι πολύ διαδεδομένες.
Η αύξηση των διαγνώσεων ψυχικών διαταραχών σε άνδρες των οποίων οι σύντροφοι άρχισαν να κερδίζουν περισσότερα, λέει ο Getik, θα μπορούσε επίσης να αποτελεί ένδειξη ότι αυτά τα ζευγάρια παρουσιάζουν μειωμένη ικανοποίηση από τη σχέση τους.
Τα χρήματα και οι εξωσυζυγικές σχέσεις
Εν τω μεταξύ, άλλη έρευνα έχει δείξει ότι οι άνδρες σύζυγοι γυναικών με υψηλότερα εισοδήματα είναι πιο πιθανό να απατούν, κάτι που, σύμφωνα με τους συγγραφείς, μπορεί να αποτελεί έναν τρόπο για να επαναβεβαιώσουν την ανδρική τους ταυτότητα, η οποία απειλείται από τις συζύγους τους που είναι οι κύριες πηγές εισοδήματος.
Η έρευνα υποδεικνύει επίσης ότι η πίεση που ασκείται στους άνδρες να είναι οι ίδιοι το στήριγμα της οικογένειας είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στην ευημερία τους.
Όταν οι άνδρες είναι άνεργοι, έχουν αποδειχθεί ότι έχουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης σε σύγκριση με τις άνεργες γυναίκες.
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι οι γυναίκες τείνουν να έχουν ισχυρότερους κοινωνικούς δεσμούς εκτός εργασίας σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι πατέρες που μένουν στο σπίτι είναι επομένως συχνά πιο απομονωμένοι από τις μητέρες που μένουν στο σπίτι.
Μια συχνή παρανόηση
Για να κατανοήσουμε γιατί η ευημερία είναι τόσο στενά συνδεδεμένη με τα εισοδήματά μας, είναι χρήσιμο να διορθώσουμε μια παρανόηση. Ενώ οι γυναίκες που είναι το οικονομικό στήριγμα της οικογένειας συχνά χαρακτηρίζονται -σχεδόν στεροτυπικά- «δυναμικές» και «καριερίστριες», σε πολλά ζευγάρια όπου η γυναίκα είναι το στήριγμα της οικογένειας αυτό είναι αποτέλεσμα της απώλειας της εργασίας του άνδρα, η οποία οδηγεί σε οικονομικό άγχος. Αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο, δεδομένου ότι οι έρευνες δείχνουν ότι στα ζευγάρια όπου μόνον η γυναίκα εργάζεται ο μέσος μισθός του νοικοκυριού είναι χαμηλότερος σε σύγκριση με τα ζευγάρια όπου ο άνδρας είναι ο κύριος breadwinner, σύμφωνα πάντα με το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων.
Αυτό οδήγησε την Helen Kowalewska, βοηθό καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και Επιστημών του Πανεπιστημίου του Bath, και την ομάδα της να προτείνουν σε μια ερευνητική εργασία ότι «οι περισσότερες χώρες δεν καταβάλλουν αρκετές προσπάθειες για να αντισταθμίσουν τη μισθολογική διαφορά των γυναικών». Σε αυτή την περίπτωση, όπου ολόκληρο το νοικοκυριό καταλήγει με χαμηλότερο εισόδημα, υποστηρίζει ότι τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας θα πρέπει να κάνουν περισσότερα για να βοηθήσουν.
Ωστόσο, όταν οι άνδρες μένουν άνεργοι, αυτό μπορεί να έχει και θετικές επιπτώσεις στην οικογένεια.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι πατέρες περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους από ό,τι στο παρελθόν, και έρευνες δείχνουν ότι οι πατέρες που μένουν στο σπίτι τείνουν να περνάνε περισσότερο ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους.
Όπως είναι αναμενόμενο, οι πατέρες που μένουν στο σπίτι ασχολούνται περισσότερο με τη φροντίδα των παιδιών. Ωστόσο, συνήθως δεν αυξάνουν το μερίδιό τους στις οικιακές εργασίες - σε αυτό το σενάριο, το μερίδιό τους είναι περίπου ίσο. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, οι γυναίκες κάνουν περισσότερα, σύμφωνα με μια έκθεση του Pew του 2023 με στοιχεία από τις ΗΠΑ.
Παρά το γεγονός ότι σε πολλές χώρες η άδεια πατρότητας είναι ελάχιστη, η ικανοποίηση από τον γάμο μπορεί να αυξηθεί, όπως και η συμμετοχή του πατέρα στη φροντίδα των παιδιών - ακόμη και όταν οι πατέρες επιστρέφουν στην εργασία τους.
Οι πατέρες που λαμβάνουν γονική άδεια δείχνουν να έχουν αναπτύξει σταθερότερους δεσμούς με τα παιδιά τους, τα οποία, με τη σειρά τους, είναι πιο πιθανό να μεγαλώσουν βλέποντας μια πιο δίκαιη κατανομή των οικιακών εργασιών.
Συνεπώς, ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς κατανέμουν τις οικιακές εργασίες θα διαμορφώσει και τις προσδοκίες των παιδιών τους αργότερα στη ζωή τους.
Η πιο δίκαιη κατανομή των οικιακών εργασιών βοηθά επίσης τις γυναίκες να ακολουθήσουν πιο εύκολα μια καριέρα και, ως εκ τούτου, να αυξήσουν το εισόδημά τους.
Ωστόσο, τα οφέλη για τις γυναίκες από αυτές τις κοινωνικές αλλαγές δεν σταματούν εδώ.
Σε μια μελέτη που εξέτασε νοικοκυριά στο Μεξικό, μια ομάδα διαπίστωσε ότι όσο περισσότερες ευκαιρίες εργασίας έχουν οι γυναίκες εκτός σπιτιού τόσο μεγαλύτερη εξουσία έχουν και σε άλλους τομείς. Με άλλα λόγια, αποκτούν μεγαλύτερη διαπραγματευτική δύναμη σε σημαντικές οικονομικές αποφάσεις. Αυτό συνάδει με άλλες έρευνες. Εάν μια γυναίκα αποκτήσει οικονομική εξουσία σε έναν τομέα όπου ιστορικά ήταν υποδεέστερη, αυτό μπορεί φυσικά να έχει θετικό αντίκτυπο στην αυτονομία και την καριέρα της.
Όταν αλλάζουν οι νόρμες και γίνεται ρουτίνα για τους άνδρες να αποχωρούν από την εργασία για οικογενειακές υποχρεώσεις, αυτό μπορεί να αυξήσει την ευημερία ολόκληρης της οικογένειας.
Σουηδικά στοιχεία, για παράδειγμα, δείχνουν ότι όταν εισήχθη για πρώτη φορά η άδεια πατρότητας και δόθηκε στους πατέρες ο λεγόμενος «μήνας του μπαμπά» το 1995, η αρχική ομάδα ανδρών που πήρε αυτή την άδεια βίωσε μια μείωση της σταθερότητας του γάμου και αύξηση της πιθανότητας χωρισμού.
Όταν όμως η κρατική πολιτική αύξησε τη διάρκεια της άδειας σε δύο μήνες το 2002, αυτό δεν συνέβη πλέον. Σήμερα, οι Σουηδοί γονείς έχουν στη διάθεσή τους τρεις μήνες και τα ποσοστά χρήσης από τους πατέρες, όπως θα περίμενε κανείς, είναι υψηλά. Στην πραγματικότητα, είναι ταμπού για τους πατέρες να παραλείπουν να λάβουν αυτή τη γονική άδεια.
Παρόλο που σήμερα υπάρχει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά με τη σημασία της ενδυνάμωσης των γυναικών, οι στάσεις παραμένουν διχασμένες.
Πρόσφατη έρευνα της Ipsos από το King's College του Λονδίνου διαπίστωσε ότι η νεότερη γενιά που συμμετείχε στην έρευνα -η Γενιά Ζ, η οποία ήταν τότε ηλικίας 18 έως 28 ετών- ήταν η πιο διχασμένη.
Μια παγκόσμια έρευνα σε σχεδόν 24.000 άτομα διαπίστωσε ότι οι νεαροί άνδρες ήταν πιο πιθανό να συμφωνήσουν με τη δήλωση ότι ένας πατέρας που μένει στο σπίτι για να φροντίζει τα παιδιά του είναι «λιγότερο άντρας». Ενώ το 28% των ανδρών της Γενιάς Z συμφώνησε με αυτό, μόνο το 19% των γυναικών της Γενιάς Z συμφώνησε.
Σε όλες τις άλλες ηλικιακές ομάδες το ποσοστό ήταν χαμηλότερο.
Η Heejung Chung, καθηγήτρια εργασίας και απασχόλησης στο King's College του Λονδίνου και μία από τις συντάκτριες της έκθεσης, λέει στο BBC ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους αυτές οι στάσεις αρχίζουν να εμφανίζονται είναι ότι οι νέες γυναίκες έχουν πλέον μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκτήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση από τους νέους άνδρες. Ίσως ως συνέπεια αυτού, λέει, οι γυναίκες στην αρχή της καριέρας τους κερδίζουν ελαφρώς περισσότερα από τους άνδρες. Για πρώτη φορά το 2024-25 υπάρχουν πλέον περισσότερες γυναίκες γιατροί από άνδρες γιατροί στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Βλέπουμε πολλά σημάδια ισότητας των φύλων σε ορισμένους τομείς» εξηγεί η Chung, και αυτά τα νεότερα άτομα ίσως δεν βιώνουν την ευρύτερη ανισότητα που αντιμετωπίζουν ακόμη πολλές γυναίκες σήμερα, γεγονός που οδηγεί στην άποψη ότι ορισμένοι άνδρες «υστερούν».
Τι εστί αρρενωπότητα
Ένας άλλος λόγος γι' αυτήν τη διαίρεση στις στάσεις απέναντι στην ισότητα μπορεί να είναι ότι οι ιδέες για το τι αντιπροσωπεύει η αρρενωπότητα αλλάζουν, αλλά όχι παντού.
Η Rosie Campbell, καθηγήτρια πολιτικής επίσης στο King's College του Λονδίνου, έχει συγγράψει μια έρευνα που διαπίστωσε έναν αυξανόμενο διχασμό στις στάσεις απέναντι στην αρρενωπότητα, ιδιαίτερα μεταξύ της νεότερης γενιάς. Για παράδειγμα, άνδρες και γυναίκες διαφωνούν σε θέματα όπως το αν είναι πιο δύσκολο να είσαι άνδρας από γυναίκα σήμερα.
Η Campbell υποστηρίζει επομένως την πιο ανοιχτή συζήτηση με τους νέους, ειδικά στο σχολείο, σχετικά με τη σημασία όρων όπως «αρρενωπότητα».
«Πρέπει να σκεφτούμε περισσότερο πώς επικοινωνούμε στους νέους άνδρες τι σημαίνει να είσαι άνδρας σήμερα και τι είδους πρότυπα έχουν», λέει.
Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν λαμβάνουμε υπόψη τις αυξανόμενες μισογυνιστικές επιρροές στο διαδίκτυο, όπως απεικονίστηκε πρόσφατα στη σειρά «Adolescence» του Netflix.
Παρά τα ευρήματα αυτά, η τελευταία έρευνα της Chung και των συναδέλφων της δείχνει ότι οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η επίτευξη της ισότητας των φύλων είναι σημαντική. Υπάρχει επίσης ένα μικρό αλλά αυξανόμενο σώμα ερευνών που δείχνει ότι οι άνδρες αλλάζουν την αντίληψή τους για την αρρενωπότητα και την πατρότητα, προς μια αντίληψη που περιλαμβάνει τη φροντίδα, την ενσυναίσθηση και άλλες δεξιότητες που συνήθως θεωρούνται έως και θηλυκές. Αυτό έχει έκτοτε ονομαστεί «φροντιστική αρρενωπότητα».
Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι κρατικές πολιτικές που αυξάνουν την άδεια πατρότητας -και συγκεκριμένα την άδεια που προορίζεται για τους άνδρες- μπορούν να τους βοηθήσουν να επικεντρωθούν περισσότερο στη φροντίδα. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να μειώσει το βάρος που φέρουν οι άνδρες ως οικογενειάρχες και να βοηθήσει τις γυναίκες να κερδίζουν περισσότερα.
Ωστόσο, οι αλλαγές στις πολιτικές μπορεί να χρειαστούν χρόνο για να εφαρμοστούν, οπότε μια λύση που μπορούμε όλοι να εφαρμόσουμε είναι να εκφράζουμε θετικά μηνύματα σχετικά με τις μεταβαλλόμενες προσδοκίες μας για τους ρόλους μας στην κοινωνία.
Δεδομένου ότι ο αριθμός των γυναικών που είναι οι κύριες πηγές εισοδήματος αυξάνεται, με την πάροδο του χρόνου αυτή η οικονομική μεταβολή θα μπορούσε να γίνει φυσιολογική, πράγμα που σημαίνει ότι στα ζευγάρια με παιδιά οι άνδρες θα πρέπει να προσαρμοστούν αναλόγως, αυξάνοντας την ευελιξία στην εργασία και τη φροντίδα των παιδιών. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τις συζύγους τους, που έχουν υψηλότερα εισοδήματα, να συνεχίσουν την καριέρα τους.
Και ενώ θα χρειαστεί χρόνος, αυτές οι μεταβαλλόμενες στάσεις θα μπορούσαν να ανοίξουν τον δρόμο για την ελαχιστοποίηση της προσδοκίας ότι ο άνδρας είναι το κύριο οικονομικό στήριγμα της οικογένειας και η γυναίκα η νοικοκυρά.