Αυτή η γενιά, μεγαλωμένη μέσα στην υπερσυνδεσιμότητα, έχει υιοθετήσει μια αντίστοιχη υπερ-επεξεργασμένη διατροφή· και το σώμα της αρχίζει σιγά σιγά να το «φωνάζει».
Τα αγαπημένα φαγητά της Γενιάς Ζ έχουν κάτι το μαγνητικό: είναι φωτεινά, ευχάριστα, εύκολα, σχεδόν παιδικά. Μπορείς να τα παραγγείλεις με δύο κινήσεις, να τα μοιραστείς στο TikTok, να τα φας χωρίς μαχαιροπίρουνο, να τα φωτογραφίσεις πριν τα δοκιμάσεις, όπως σημειώνει το ρεπορτάζ του Independent.
Είναι τα νουντλς στο ποτήρι, τα bubble tea με τα φωσφορίζοντα μαργαριτάρια, τα ενεργειακά ποτά, τα wraps που υπόσχονται «πρωτεΐνη χωρίς ενοχές», οι μπάρες που ισχυρίζονται ότι αντικαθιστούν ένα γεύμα, τα burgers με τη «φυτική» γεύση του κρέατος, τα παγωτά με «zero sugar» και τα snacks που υπόσχονται ενέργεια αλλά προσφέρουν απλώς περισσότερη εξάρτηση. Αυτή η γενιά, μεγαλωμένη μέσα στην υπερσυνδεσιμότητα, έχει υιοθετήσει μια αντίστοιχη υπερ-επεξεργασμένη διατροφή· και το σώμα της αρχίζει σιγά σιγά να το «φωνάζει».
Δεν είναι απλώς «πρόχειρες» τροφές
Οι ειδικοί μιλούν για μια νέα εξάρτηση, όχι τόσο ορατή όσο το αλκοόλ ή το τσιγάρο, αλλά πιο ύπουλη. Οι τροφές αυτές, γνωστές ως ultra-processed foods (UPF), δεν είναι απλώς «πρόχειρες». Είναι αποτέλεσμα μιας βιομηχανικής χημείας που έχει ως στόχο να σε κάνει να τρως περισσότερο απ’ όσο χρειάζεσαι. Περιέχουν συστατικά που δεν θα έβρισκες ποτέ σε μια κουζίνα: γαλακτωματοποιητές, τεχνητά γλυκαντικά, συντηρητικά, αρωματικές ύλες που ξεγελούν τον εγκέφαλο.
Ο οργανισμός τις προσλαμβάνει γρήγορα, σχεδόν χωρίς κόπο, και το αίσθημα ικανοποίησης διαρκεί ελάχιστα, ανοίγοντας αμέσως τον δρόμο για την επόμενη μπουκιά. Είναι η τέλεια τροφή για μια γενιά που ζει σε fast forward, που μετρά την προσοχή σε δευτερόλεπτα και τον χρόνο σε ειδοποιήσεις.
«Εθισμένοι στα UPF»
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, έρευνες ήδη δείχνουν πως οι νέοι ενήλικες εξαρτώνται από αυτές τις τροφές σε βαθμό ανησυχητικό. Το 21% των γυναικών και το 10% των ανδρών της Γενιάς Χ είχαν ήδη χαρακτηριστεί ως «εθισμένοι στα UPF» — κι εκείνοι τουλάχιστον έμαθαν να μαγειρεύουν κάποτε από τις μητέρες τους.
Η Γενιά Ζ, μεγαλωμένη με εφαρμογές παρά με κουζίνες, ίσως να μην έχει ούτε αυτή την άμυνα. Η ίδια η έννοια του «μαγειρεύω» μοιάζει πια με ρετρό φράση, κάτι ανάμεσα σε χόμπι και περιττή καθυστέρηση. Το φαγητό έχει γίνει περιεχόμενο, όχι ανάγκη. Οπτικά ελκυστικό, διατροφικά φτωχό, ψυχολογικά εξαρτησιογόνο.
Η εξάρτηση δεν εκδηλώνεται μόνο στο σώμα. Οι επιστήμονες παρατηρούν ότι η υπερ-επεξεργασμένη τροφή αλλοιώνει και τη σχέση του ανθρώπου με την πείνα: δεν τρώμε γιατί πεινάμε, τρώμε γιατί νιώθουμε κενό, γιατί το γλυκαντικό υπόσχεται ανακούφιση, γιατί το αλάτι και το λίπος διεγείρουν τα ίδια νευρικά μονοπάτια με τα ναρκωτικά.
Και καθώς ο εγκέφαλος μαθαίνει να ανταποκρίνεται στη γεύση που κατασκευάστηκε στο εργαστήριο, οι φυσικές γεύσεις –ένα μήλο, ένα αυγό, ένα κομμάτι ψωμί– αρχίζουν να φαίνονται «άνοστες». Η Γενιά Ζ, που έχει μάθει να αναζητά την ένταση παντού –στην οθόνη, στον ήχο, στο φως– ζητά και από το φαγητό της την ίδια υπερδιέγερση.
Το παράδοξο είναι ότι αυτές οι τροφές που υπόσχονται ευκολία και ευελιξία, πλήττουν μακροπρόθεσμα ακριβώς εκείνα που η γενιά αυτή υπερηφανεύεται πως διαθέτει: ενέργεια, καθαρό μυαλό, έλεγχο του σώματος. Οι μελέτες συνδέουν την υπερκατανάλωση UPF με αυξημένο κίνδυνο για παχυσαρκία, κατάθλιψη, καρδιαγγειακές παθήσεις, διαβήτη και ακόμη και με πρώιμο θάνατο.
Η εσωτερική τους χημεία διαταράσσει τη μικροβιακή ισορροπία του εντέρου, προκαλεί φλεγμονές και επηρεάζει την παραγωγή νευροδιαβιβαστών που ρυθμίζουν τη διάθεση. Όταν το φαγητό σου προέρχεται από εργοστάσιο, αρχίζεις να λειτουργείς κι εσύ σαν μηχανή που χρειάζεται συνεχή «ανεφοδιασμό».
Η Γενιά Ζ δεν φταίει μόνη της. Κληρονόμησε έναν κόσμο όπου το φαγητό έγινε προϊόν branding. Κάθε συσκευασία υπόσχεται ευτυχία σε δέκα δευτερόλεπτα, κάθε διαφήμιση μιλά τη γλώσσα της ελευθερίας, κάθε ράφι στο σούπερ μάρκετ είναι μια μικρή ψυχολογική παγίδα. Οι ίδιοι οι γονείς τους μεγάλωσαν με τις «εύκολες λύσεις» της δεκαετίας του ’90, όταν το μικροκύμα αντικατέστησε το φούρνο και το fast food έγινε αναγκαίο κακό.
Όμως για τα σημερινά παιδιά, αυτή η κανονικότητα δεν είναι πια παρέκκλιση· είναι η βάση. Η ψηφιακή κουλτούρα ταιριάζει απόλυτα με την διατροφική: και οι δύο προσφέρουν άμεση ανταμοιβή, σύντομη διάρκεια και αίσθηση κορεσμού που διαλύεται σχεδόν αμέσως.