Ένα τεράστιο ξύλινο άλογο δεσπόζει στη μαρίνα στο Τσανάκαλε, ένα μικρό λιμάνι νοτιοδυτικά της Κωνσταντινούπολης.
Το άλογο είναι μια μακέτα του Δούρειου Ίππου. Κάποιοι μπορεί να αναγνωρίσουν αυτό το συγκεκριμένο άλογο από την ταινία του 2004 «Troy» («Τροία»).
Δωρίστηκε στην πόλη από τους παραγωγούς της ταινίας και υπάρχει λόγος για τη φαινομενικά τυχαία τοποθεσία του. Το Τσανάκαλε βρίσκεται δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο που ήταν κάποτε η αρχαία πόλη της Τροίας, πιο γνωστή ως το σκηνικό του Τρωικού Πολέμου στην «Ιλιάδα» του Ομήρου.
«Πέρασα 25 χρόνια σκάβοντας εκεί και κάθε χρόνο το εκτιμώ περισσότερο», λέει στο CNN ο C. Brian Rose, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια και συγγραφέας του βιβλίου «The Archaeology of Greek and Roman Troy».
Υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι η γειτνίασή του με την Τροία -Truva στα τουρκικά ή μερικές φορές ονομάζεται Troya- είναι σημαντική για την ταυτότητα του Τσανάκαλε. Αγάλματα, παγκάκια, πινακίδες και άλλα στοιχεία που φέρουν τρωικές επιρροές είναι διάσπαρτα σε όλη την πόλη. Αυτά διανθίζονται με αναφορές σε μια πιο σύγχρονη σύγκρουση που ήταν εξίσου σημαντική για την περιοχή: τη φοβερή μάχη της Καλλίπολης του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η οποία έλαβε χώρα στη χερσόνησο της Καλλίπολης της Τουρκίας, σε μια σύντομη διαδρομή με το φέρι κατά μήκος του στενού των Δαρδανελίων όπου βρίσκεται το Τσανάκαλε.
Το ίδιο το Τσανάκαλε είναι ένα ζωντανό, γοητευτικό μέρος. Πλοία έρχονται και φεύγουν. Οι επισκέπτες εξερευνούν τα πλακόστρωτα δρομάκια της παλιάς συνοικίας που είναι γεμάτα με καταστήματα και εστιατόρια. Οι φοιτητές από το πανεπιστήμιο γεμίζουν καφετέριες, μπαρ και κεμπαμπτζίδικα. Τις ζεστές καλοκαιρινές νύχτες, οι πωλητές απλώνουν τα προϊόντα τους στον πεζόδρομο της μαρίνας κάτω από το στωικό βλέμμα του μεγάλου ξύλινου αλόγου.
Αυτές και πολλές άλλες απολαύσεις είναι αρκετοί λόγοι για να επισκεφθείτε την πόλη, αλλά το κύριο αξιοθέατό της είναι η ίδια η τοποθεσία της Τροίας, που βρίσκεται 20 λεπτά νότια, έξω από το χωριό Hisarlik.
Μια θρυλική πόλη
Σύμφωνα με τον μύθο, ο Τρωικός Πόλεμος ήταν μια δεκαετής σύγκρουση μεταξύ των κατοίκων της Τροίας και των Μυκηναίων Ελλήνων που συνέβη πριν από περίπου 3.000 χρόνια. Λέγεται πως διεξήχθη από επιφανείς μορφές, όπως ο Πρίαμος, ο Έκτορας και ο Πάρις από την τρωική πλευρά και ο Μενέλαος, ο Αγαμέμνονας, ο Αχιλλέας και ο Οδυσσέας από την άλλη. Τελικά ολοκληρώθηκε όταν οι Έλληνες -με τη συμβουλή του Οδυσσέα- κατασκεύασαν ένα μεγάλο ξύλινο άλογο, κρύφτηκαν μέσα του και μετά περίμεναν τους Τρώες να το φέρουν μέσα στα τείχη της πόλης ως τρόπαιο. Μόλις μπήκαν μέσα, οι Έλληνες ξεχύθηκαν από το άλογο και κατέκτησαν την Τροία.
Σήμερα, όταν επισκέπτεστε την Truva -είτε με αυτοκίνητο είτε με μια σύντομη διαδρομή με το λεωφορείο από το Τσανάκαλε- ένα δεύτερο μοντέλο του Δούρειου Ίππου φαίνεται στην είσοδο. Από εκεί ξεκινάτε ένα μονοπάτι που περνάει μέσα και πάνω από ό,τι έχει απομείνει από τους αρχαίους πέτρινους τοίχους και τους δρόμους της Τροίας -μεγάλο μέρος των οποίων είναι εντυπωσιακά διατηρημένο ή ανακαινισμένο- και βλέπει στα χωράφια κάτω στα νερά του Αιγαίου. Αν οι μύθοι είναι αληθινοί, σε αυτό το τμήμα ανάμεσα στα τείχη της πόλης και τη θάλασσα έγινε η πολιορκία της Τροίας.
Πόσο αληθινοί όμως μπορεί να είναι οι μύθοι; «Γνωρίζουμε ότι υπήρξαν πολλοί πόλεμοι που έγιναν στην Τροία», εξηγεί ο Rose. «Αυτή είναι μια περιοχή όπου υπάρχει συνεχής πόλεμος που συνδέεται με τη γεωγραφική της θέση, επειδή όλοι ήθελαν να κατακτήσουν την τοποθεσία».
Ένα μέρος που όλοι ήθελαν να κατακτήσουν
Η Τροία βρισκόταν σε μια γεωπολιτικά ζωτική θέση. Έλεγχε την είσοδο στο στενό των Δαρδανελίων, που συνδέει το Αιγαίο με τον Μαρμαρά και τη Μαύρη Θάλασσα. Βρισκόταν επίσης σε μία από τις δύο ευκολότερες χερσαίες διαβάσεις μεταξύ της ηπειρωτικής Ευρώπης και της Ασίας. Εξαιτίας αυτού, υπήρχε έντονος ανταγωνισμός για τον έλεγχό της. Υπήρξε σύγκρουση για 2.000 χρόνια, που κάλυπτε την Ύστερη Εποχή του Χαλκού (κατά τη διάρκεια της οποίας είχαν συμβεί οι Τρωικοί Πόλεμοι), στους Περσικούς Πολέμους και στη διάρκεια των Σταυροφοριών στη μεσαιωνική περίοδο.
Αυτό δεν ήταν επαρχιακό τέλμα, αλλά ένα σημαντικό σταυροδρόμι στην περιοχή, το οποίο επισκέφθηκαν βασιλιάδες και αυτοκράτορες, όπως ο Ξέρξης, ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος. Σύμφωνα με τον διάσημο Έλληνα ιστορικό Πλούταρχο, ο Αλέξανδρος έκανε προσκύνημα στον ναό της Αθηνάς εδώ, όπου έκανε θυσίες στον λεγόμενο τάφο των ομηρικών ηρώων Αχιλλέα και Πάτροκλου.
Σύμφωνα με τον Rose, από τη στιγμή που γράφτηκε για πρώτη φορά η Ιλιάδα τον 8ο αιώνα π.Χ., αυτό που στην πραγματικότητα ήταν 200 χρόνια πολέμου μεταξύ πολλών μαχητών, που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, συμπυκνώθηκε σε έναν πόλεμο 10 ετών, διάρκεια που περιλαμβάνει δύο βασικούς εχθρούς. Υπάρχει λοιπόν μια ιστορική βάση για τον Τρωικό Πόλεμο; Γνέφει καταφατικά: «Σίγουρα».
Έχουμε μάλιστα στοιχεία ότι πολλά από τα πρόσωπα που συμμετείχαν σε αυτόν ήταν αληθινά.
Μόνο ένα κομμάτι γραφής από την Τροία της Εποχής του Χαλκού έχει επιζήσει ανά τους αιώνες, λέει ο Rose. Πήλινες πινακίδες που ανακαλύφθηκαν στη Χατούζα, την κοντινή πρωτεύουσα του αρχαίου λαού των Χετταίων, αναφέρουν το «Wilusa» -τη λέξη τους για το «Illios», που με τη σειρά του ήταν η ελληνική λέξη για την «Τροία»- και συζητούν τις διπλωματικές και στρατιωτικές σχέσεις με τους Μυκηναίους Έλληνες. Υπάρχουν ακόμη αναφορές στον Ατρέα (πατέρα του Αγαμέμνονα), τον Πάρη -που υποτίθεται ότι πυροδότησε τον Τρωικό Πόλεμο με την απαγωγή της πιο όμορφης γυναίκας του κόσμου, της Ελένης- και άλλους χαρακτήρες από την Ιλιάδα.
Ο Rose αποκαλεί το επικό ποίημα «ένα βιβλίο ιστορίας για όσα συνέβησαν στη δυτική Μικρά Ασία μεταξύ των Ελλήνων και των Χετταίων».
Στην Truva, ο Rose και η ομάδα του χρησιμοποίησαν σύγχρονη τεχνολογία για να αποκαλύψουν βασικά χαρακτηριστικά της πόλης, συμπεριλαμβανομένου ενός ζεύγους αμυντικών συστημάτων για τα οποία κάποιοι υποστήριξαν ότι αναφέρονται απευθείας από τον Όμηρο. Ωστόσο, αυτό είναι δύσκολο να επαληθευτεί.
Όπως εξηγεί, αυτό που σήμερα αποκαλούμε Τροία είναι στην πραγματικότητα μια τοποθεσία πολλών περιόδων με 10 διακριτά στρώματα κατοχής, το ένα πάνω στο άλλο, που εκτείνονται σε περίπου 4.500 χρόνια. Κατά τη διάρκεια των χιλιετιών, υπήρξε τόπος πολλών λαών και ονομάτων.
Περπατώντας στα χνάρια του Αχιλλέα
Ανεξάρτητα από τα ασαφή χρονοδιαγράμματα και την αμφίβολη αλήθεια, μια επίσκεψη στην Truva είναι εμπειρία ζωής για τους λάτρεις των ομηρικών επών. Μπορείτε να κοιτάξετε έξω από τα τείχη της, πάνω από το έδαφος όπου, σύμφωνα με τον μύθο, ο Αχιλλέας πολέμησε με τον Έκτορα και ο Οδυσσέας επινόησε το τέχνασμα του αλόγου. Περπατάς πάνω σε πέτρες που ίσως πατήθηκαν από μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του μύθου: Αγαμέμνονας και Πρίαμος, Ελένη και Κασσάνδρα, Πάρις και Νέστορας. Και ήταν εδώ που φυτεύτηκε η ρίζα όλης σχεδόν της δυτικής λογοτεχνίας που θα ακολουθούσε.
Αλλά δεν χρειάζεται να είστε μαθητής των κλασικών για να απολαύσετε την Τροία. Τα ίδια τα ερείπια είναι εντυπωσιακά, η επιμέλεια καλοδουλεμένη και μπορείτε να νιώσετε την παρουσία της Ιστορίας σε όλη τη διάρκεια.
Επιπλέον, της λείπουν τα πλήθη που συναντά κανείς σε ιστορικές τοποθεσίες μεγάλης σημασίας. Εδώ μπορείτε να εξερευνήσετε ένα από τα σημαντικά σημεία της Ιστορίας με ηρεμία.
Το κοντινό Τσανάκαλε είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να περάσετε δύο ή τρεις ημέρες αν επισκέπτεστε την Τροία. Αρκετά συμπαγές για να εξερευνήσετε το κέντρο της με τα πόδια, έχει καλό φαγητό, φιλόξενα καφέ, ζωντανά μπαρ, ζαχαροπλαστεία (για τον... υποχρεωτικό μπακλαβά) και μαγαζιά με σουβενίρ, διάσπαρτα με υπενθυμίσεις του ιστορικού του παρελθόντος.
Ένα ιδιαίτερα δημοφιλές εστιατόριο είναι το Sardalye, όπου η σπεσιαλιτέ είναι τοπικά ψάρια και πατατάκια. Κατά μήκος της προκυμαίας θα βρείτε πολλά καφέ, μπαρ και εστιατόρια -το Ziveriye Ocakbaşı είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να εξερευνήσετε μερικά παραδοσιακά τουρκικά πιάτα που συνοδεύονται από τη θέα στον Δούρειο Ίππο στη βεράντα.
Πέρα από αυτό, το Τσανάκαλε είναι ένα εύκολο μέρος για να περπατήσετε και να απολαύσετε την ατμόσφαιρα.
«Είναι μια υπέροχη πόλη», λέει ο Rose. «Την απολαμβάνω πάρα πολύ. Δεν κατακλύζεται από τουρίστες, επομένως έχει διατηρήσει τη δική της μοναδική γοητεία. Το βλέπω ως ένα τέλειο μέρος για την εξερεύνηση των πολέμων που έχουν συμβεί σε αυτό το σημείο στην αρχαιότητα και τη σύγχρονη περίοδο».
«Αν κοιτάξετε από την ασιατική πλευρά στο Τσανάκαλε, βλέπετε το κολοσσιαίο ξύλινο άλογο ως υπενθύμιση της πρώτης από τις μεγάλες συγκρούσεις Ανατολής - Δύσης που συνέβησαν σε αυτήν την περιοχή. Ακριβώς απέναντί του, στην ευρωπαϊκή πλευρά, βλέπετε το πολεμικό μνημείο της Καλλίπολης. Έτσι, όταν σκέφτομαι το Τσανάκαλε, σκέφτομαι αυτά τα δύο μνημειώδη έργα».
Πηγή: CNN, Φωτογραφίες: Shutterstock