Ο Ερρίκος Σλήμαν μέσα από την αλληλογραφία του και τα προσωπικά του αντικείμενα.
Η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα (ΑΣΚΣΑ) τιμά τα διακόσια χρόνια από τη γέννηση του Ερρίκου Σλήμαν (1822-1890), του ανασκαφέα της Τροίας, των Μυκηνών και άλλων προϊστορικών θέσεων, με την ψηφιακή έκθεση The Stuff of Legend: Heinrich Schliemann’s Life and Work. Celebrating the Bicentennial of his Birth.
Αλληλογραφία, σπάνια έγγραφα, φωτογραφικό υλικό και εφήμερα από το προσωπικό αρχείο του Σλήμαν στα Αρχεία της Αμερικανικής Σχολής φωτίζουν τη δημόσια, επαγγελματική και προσωπική ζωή του διάσημου άνδρα. Το υλικό διαρθρώνεται σε εννέα ενότητες: από τα πρώτα χρόνια της ζωής του στη Γερμανία και την επιτυχημένη επαγγελματική του πορεία ως έμπορος στη Ρωσία, στα ταξίδια του ανά τον κόσμο, στη στροφή του στην αρχαιολογία, τις μεγάλες ανασκαφές, την οικογενειακή του ζωή στη Ρωσία και την Ελλάδα, μέχρι το δραματικό τέλος του στη Νάπολη το 1890.
Οι τελευταίες ενότητες της έκθεσης αφορούν στην υστεροφημία του Σλήμαν και την αμφισβήτηση της επιστημονικής αξίας του έργου του, καθώς και στις περιπέτειες του προσωπικού του αρχείου από το 1936, έτος παραχώρησής του στην ΑΣΚΣΑ, μέχρι την τελική απόκτησή του στη δεκαετία του 1960.
Ο Σλήμαν γεννήθηκε στη πόλη Νοϋμπούκοφ, στο δουκάτο του Μεκλεμβούργου Σβερίν. Επειδή η οικογένειά του ήταν φτωχή, αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει τις γυμνασιακές του σπουδές για να εργαστεί αρχικά σε παντοπωλείο. Τότε αποφάσισε να μεταβεί στη Βενεζουέλα για καλύτερη τύχη και επιβιβάστηκε σε πλοίο ως ναυτόπαις. Το πλοίο όμως ναυάγησε στην Κύπρο και ο Σλήμαν βρέθηκε στο χωριό Πύλα, όπου μετά από πολλές στερήσεις κατάφερε να βρει δουλειά σε εμπορικό οίκο. Τότε του δόθηκε η ευκαιρία της συμπλήρωσης της μόρφωσής του μαθαίνοντας διάφορες ξένες γλώσσες.
Το 1848 ο Σλήμαν φθάνει στην Αγία Πετρούπολη ως αντιπρόσωπος εμπορικού γραφείου, όπου και αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα με δικό του εμπορικό οίκο, ο οποίος κατά το 1854 του απέδιδε ετήσιο εισόδημα 250.000 φράγκων. Θαυμάζοντας όμως από μικρός τις διάφορες ιστορίες της Ελληνικής Μυθολογίας και ιδιαίτερα τα αναφερόμενα στο Τρωικό πόλεμο, σπούδασε στη Πετρούπολη αρχαία και νέα ελληνική γλώσσα και το 1859 επισκέπτεται για πρώτη φορά την Ελλάδα.
Το 1864 επανήλθε και αφού περιηγήθηκε διάφορα μέρη πέρασε στην Μικρά Ασία, φθάνοντας μέχρι την Ινδία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Στη συνέχεια επέστρεψε στο Παρίσι, όπου σπούδασε επί διετία αρχαιολογία. Το 1868 έρχεται για τρίτη φορά στην Ελλάδα όπου και νυμφεύθηκε τη Σοφία Εγκαστρωμένου, με την οποία απέκτησε την Ανδρομάχη Σλήμαν (1871 – 1962), μετέπειτα σύζυγο του Λέοντος Μελά, και τον Αγαμέμνονα Σλήμαν (1878-1954), μετέπειτα πολιτικό.
Άρχισε την ανασκαφή της Τροίας, την πιο διάσημη της ζωής του, το 1870, μετά τις ανασκαφές του στην Ιθάκη, όπου αναζητούσε το παλάτι του Οδυσσέα. Στην Ιθάκη έφερε στην επιφάνεια αρκετές (20) τεφροδόχους, ένα θυσιαστικό εγχειρίδιο, ένα πήλινο ειδώλιο αρχαίας θεάς και άλλα μικρότερης σημασίας ευρήματα, αλλά όχι το ανάκτορο του Οδυσσέα. Έτσι, στράφηκε προς την αναζήτηση της Τροίας και έφυγε για την Τουρκία.
Οπως αναφέρει το wikipedia ερχόμενος σε συμφωνία με τον Άγγλο ιδιοκτήτη της ανατολικής πλευράς του λόφου Φρανκ Κάλβερτ ξεκίνησε αμέσως ανασκαφές, που του απέδωσαν τα ερείπια ενός ανακτόρου, αλλά όχι τα ευρήματα που αναζητούσε. Κατόπιν επέστρεψε στην Ελλάδα για να παντρευτεί τη Σοφία Εγκαστρωμένου και έφυγε πάλι για το Χισαρλίκ.
Εκεί, με αντάλλαγμα τις πέτρες που ξέθαβε η ανασκαφή, οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της δυτικής πλευράς του λόφου του επέτρεψαν να συνεχίσει την ανασκαφή στην ιδιοκτησία τους. Η παλινωδία των ιδιοκτητών, όμως, και η απροθυμία της τουρκικής κυβέρνησης να του δώσει επίσημη άδεια, οδήγησαν την ανασκαφή σε προσωρινή αποτυχία. Μετά από αρκετές προσπάθειες και αφού υποσχέθηκε τον μισό από τον θησαυρό που θα έβρισκε, οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και στις 30 Μαΐου 1873 έκανε τη μεγάλη του ανακάλυψη: Ανάμεσα στα ευρήματα του χώρου που ανέσκαψαν προσωπικά ο Ερρίκος και η Σοφία -δίνοντας άδεια σε όλο το προσωπικό για να μη διαρρεύσει ευρύτερα το μυστικό- υπήρχαν μια ορειχάλκινη ασπίδα, μια χύτρα, ένα αργυρό αγγείο, ένα ορειχάλκινο αγγείο, ένα χρυσό, δύο χρυσά κύπελλα, ένα μικρό κύπελλο από ήλεκτρο, δύο χρυσά διαδήματα, 56 χρυσά σκουλαρίκια και 8.750 χρυσά δαχτυλίδια και κουμπιά.
Ο θησαυρός απεκρύφθη και διασκορπίστηκε σε φίλους σε όλη την Ελλάδα, για να μην μπορεί να τον διεκδικήσει η τουρκική ή η ελληνική κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Σλήμαν δεν είχε ανακαλύψει την ομηρική Τροία, αλλά μία από τις εννιά πόλεις που είχαν ακμάσει σε διαφορετικές χρονικές περιόδους στον λόφο του Χισαρλίκ. Τα ευρήματά του χρονολογούνται 1.000 χρόνια νωρίτερα από την εποχή του Τρωικού Πολέμου. Σήμερα, μικρά τμήματα του θησαυρού εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Το μεγαλύτερο μέρος του θησαυρού, τον οποίο είχε πάρει ο Σοβιετικός Στρατός (Κόκκινος Στρατός) από το Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο, εκτίθεται στο Μουσείο Πούσκιν της Μόσχας.
Ερχόμενος σε διάσταση με την τουρκική κυβέρνηση για την απόκρυψη των θησαυρών της Τροίας, απευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση για να δεχθεί τους θησαυρούς που είχε οικειοποιηθεί, με αντάλλαγμα την άδεια της ανασκαφής των Μυκηνών. Η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε κατ’ αρχήν τον θησαυρό του Σλήμαν, αλλά του έδωσε την άδεια της ανασκαφής με την προϋπόθεση να παρακολουθείται από τις αρμόδιες ελληνικές αρχές.
Τον Αύγουστο του 1876 ξεκίνησε την ανασκαφή του κοντά στην Πύλη των Λεόντων και σύντομα έφθασε στα ταφικά συμπλέγματα και την ανασκαφή του Ταφικού Περιβόλου Α΄. Εξαιτίας της αφθονίας των χρυσών τέχνεργων που ανακάλυψε, θεώρησε πως είχε βρει τα σώματα του Αγαμέμνονα, της Κασσάνδρας, της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου.
Την έκθεση που έχουν επιμεληθεί οι Ελευθερία Δαλέζιου και Ναταλία Βογκέικωφ-Brogan με την τεχνική υποστήριξη του Κωνσταντίνου Τζωρτζίνη, πλαισιώνει μια σειρά podcasts με θέμα τον Ερρίκο Σλήμαν, η οποία θα εμπλουτίζεται με νέα επεισόδια καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022.
Η επίσημη παρουσίαση της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί στις 3 Φεβρουαρίου 2022,στις 7μμ, στο αμφιθέατρο Cotsen (Αναπήρων Πολέμου 9). Θα ακολουθήσει διάλεξη της Δρος Michaela Zavadil της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών με θέμα: “Heinrich Schliemann… yet again! Why still delve into his biography 200 years after his birth?”