Μια «άγνωστη» για πολλούς τουρίστες γωνιά της Ελλάδας αποθεώνει ο βρετανικός Guardian σε ένα νέο διθυραμβικό ταξιδιωτικό άρθρο για τη χώρα μας.
To δημοσίευμα του Τζούλιαν Χόφμαν, με τίτλο «Βαλκανική αφθονία: η λιγότερο γνωστή γωνιά της Ελλάδας είναι πλέον ώριμη για πεζοπόρους και φυσιολατρικό τουρισμό», μιλά για το κρυμμένο διαμαντάκι, τη Λίμνη των Πρεσπών.
«Βρίσκομαι σε έναν δρόμο που ανηφορίζει σταθερά στη βόρεια Ελλάδα, καθώς χελιδόνια πετούν χαμηλά πάνω από τα χρυσαφένια χόρτα γύρω μου και πελεκάνοι σχηματίζουν σπείρες στον καλοκαιρινό ουρανό. Καθώς ανεβαίνω υψόμετρο, η γη πυκνώνει από δάση βελανιδιάς και μια χελώνα στρίβει αργά και τελετουργικά προς ένα μονοπάτι προβάτων στην άκρη της ασφάλτου. Και τότε, ακριβώς τη στιγμή που ο δρόμος ισιώνει για λίγο πριν αρχίσει να στρίβει απότομα προς τα κάτω, μια λαμπερή λίμνη εμφανίζεται μπροστά μου - ένα εκτυφλωτικό μπλε μάτι μέσα στην κόγχη απότομων βουνών», ξεκινά το άρθρο του.
«Δεν μπορώ καν να μετρήσω πόσες φορές έχω περάσει από αυτό το πέρασμα προς τη λεκάνη των Πρεσπών επιστρέφοντας σπίτι μετά από διαδρομές στην πόλη, αλλά η θέα της λαμπερής Μικρής Πρέσπας -που συχνά παίρνει ένα εντυπωσιακό μπλε χρώμα τα απογεύματα και ασημένια απόχρωση στο ηλιοβασίλεμα- με μεταφέρει πίσω στο καλοκαίρι του 2000, όταν την είδα για πρώτη φορά» αναφέρει ο Χόφμαν, που ζει πλέον εκεί.
«Πριν από λίγο περισσότερο από 25 χρόνια, η σύζυγός μου κι εγώ διαβάσαμε μια ενθουσιώδη κριτική για ένα βιβλίο σχετικά με την περιοχή των λιμνών Πρεσπών. Στη βορειοδυτική γωνιά της Ελλάδας και μόλις μία ώρα οδήγηση από τις πόλεις της Φλώρινας και της Καστοριάς, οι δύο λίμνες των Πρεσπών απλώνονται στα σύνορα της Ελλάδας, της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας, μέσα σε μια λεκάνη περίπου 1.600 τετραγωνικών χιλιομέτρων», συνεχίζει την αφήγησή του.
«Μέχρι τότε δεν είχαμε ακούσει ποτέ για τις Πρέσπες, αλλά η κριτική για το βιβλίο του Γιώργου Κατσαδωράκη "Πρέσπα: Μια Ιστορία για τον Άνθρωπο και τη Φύση" μάς έκανε να σκεφτούμε διακοπές εκεί, μία ή δύο εβδομάδες περπάτημα στα βουνά, παρατήρηση πουλιών στις όχθες και απολαυστικό φαγητό σε ταβέρνες χωριών τα βράδια».
Από τη ζωή στην πόλη, στη ζωή στην Πρέσπα
Όταν το βιβλίο έφτασε στο διαμέρισμά τους στο Λονδίνο, ενώ συζητούσαν το ενδεχόμενο να ζήσουν αλλού, χρειάστηκε μόλις ένα βράδυ για να πάρουν την απόφαση να αφήσουν πίσω την πόλη. Όχι για διακοπές, αλλά για να προσπαθήσουν να φτιάξουν ένα νέο σπίτι στο εθνικό πάρκο των Πρεσπών.
Είκοσι πέντε χρόνια μετά, εξακολουθούν να ζουν στο ίδιο χωριό στο οποίο εγκαταστάθηκαν τότε, τον Άγιο Γερμανό.
Ο ίδιος παρκάρει το αυτοκίνητο κοντά στο πέρασμα και συνεχίζει με τα πόδια προς τους λόφους, ακολουθώντας ένα μονοπάτι που έχει λειανθεί από τα πόδια των βοσκών και των ζώων τους. Είναι κατακαλόκαιρο και το τοπίο αποπνέει μια νωχελικότητα. Σύννεφα από πεταλούδες αιωρούνται στο ζεστό αέρα και ένας τσαλαπετεινός υψώνει το εντυπωσιακό λοφίο του πάνω σε μια βελανιδιά.
Από εκεί ψηλά, μπορεί κανείς να δει πλέον και τη Μεγάλη Πρέσπα, που χωρίζεται από τη μικρότερη αδερφή της με έναν ευρύ, αμμώδη ισθμό. Αυτές οι δύο αρχαίες λίμνες, που εκτιμάται ότι έχουν ηλικία μεταξύ 3-5 εκατομμυρίων ετών, περιβάλλονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από ένα σύνολο βουνών, δημιουργώντας την αίσθηση ότι περνάς σε έναν άλλον κόσμο όταν μπαίνεις στη λεκάνη των Πρεσπών.
Παρότι τα επίπεδα των υδάτων στις λίμνες έχουν μειωθεί αισθητά τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της κλιματικής αλλαγής, η Πρέσπα παραμένει ένας τόπος εξαιρετικής ζωντάνιας.
Κοιτάζοντας προς τον βορρά, πάνω από τα κυματιστά δάση με τις βελανιδιές, διακρίνεις το τραχύ σημείο της λίμνης όπου συναντιούνται η Ελλάδα, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία. Η Πρέσπα είναι σταυροδρόμι όχι μόνο κρατών, αλλά και γεωλογιών, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα έναν μοναδικό πλούτο άγριας ζωής. Στην ελληνική πλευρά της Πρέσπας απαντώνται σχεδόν τριπλάσια είδη πεταλούδας (172) σε σύγκριση με το σύνολο του Ηνωμένου Βασιλείου (59).
Ο ίδιος σηκώνει το βλέμμα του καθώς μια μεικτή ομάδα αργυροπελεκάνων και ροδοπελεκάνων χαμηλώνει προς τη Μικρή Πρέσπα. Βλέποντας αυτά τα πτηνά να πετούν, να μεταφέρονται πάνω από τα βουνά με φτερούγες που μπορεί να ξεπερνούν τα τρία μέτρα σε άνοιγμα, αισθάνεται σαν να του δόθηκε μια ματιά σε μια εποχή δεινοσαύρων.
Μέχρι να διαβάσει το βιβλίο που τους έφερε σε αυτόν τον τόπο, δεν είχε ιδέα ότι υπάρχουν πελεκάνοι στην Ελλάδα, πόσο μάλλον ότι φωλιάζουν σε μεγάλους αριθμούς σε αυτές τις λίμνες. Αλλά η Πρέσπα είναι γεμάτη εκπλήξεις. Κάποιους χειμώνες, η Μικρή Πρέσπα παγώνει τόσο πολύ που μπορεί κανείς να τη διασχίσει με τα πόδια, ενώ στην περιοχή υπάρχουν πολύ περισσότερες καφέ αρκούδες απ’ ό,τι… μπουζούκια.
Η Πρέσπα είναι δημοφιλής χειμερινός προορισμός για Έλληνες επισκέπτες, εν μέρει λόγω του χιονοδρομικού κέντρου που βρίσκεται μεταξύ Φλώρινας και λεκάνης. Ωστόσο, είναι την πιο ήσυχη περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού που ο τόπος αποκαλύπτει τον αυθεντικό του χαρακτήρα για όσους αγαπούν την πεζοπορία και τον οικοτουρισμό.
Υπάρχει επίσης ένα πολύχρωμο μωσαϊκό πολιτιστικών θησαυρών που περιμένει να το ανακαλύψει κανείς: τα εντυπωσιακά ερείπια της βυζαντινής βασιλικής, ηλικίας 1.000 ετών, στο νησί του Αγίου Αχιλλείου, οι λίθινοι γκρεμοί στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας, σκαλισμένοι με ερημητήρια και μοναστικά κελιά αιώνων, στα οποία φτάνει κανείς νοικιάζοντας βάρκα από το ψαροχώρι Ψαράδες, και τα εκκλησάκια που βρίσκονται προστατευμένα μέσα σε ιερά άλση από γιγάντια πουρνάρια, κατά μήκος πολλών σηματοδοτημένων μονοπατιών.
Πέρα από την πλούσια φύση και την ορεινή πεζοπορία που τους ώθησαν να μετακομίσουν εδώ, αυτό που κάνει τον τόπο ιδιαίτερο για τον ίδιο είναι επίσης το φαγητό και η φιλοξενία. Σε πολλά από τα χωριά υπάρχουν ζεστοί, οικογενειακοί ξενώνες και εξαιρετικές ταβέρνες που σερβίρουν τοπικές σπεσιαλιτέ: φασόλια ψημένα αργά σε πλούσια σάλτσα ντομάτας με ρίγανη, φρέσκο κυπρίνι και τα μικρά, σε μέγεθος σαρδέλας, τσιρόνια της λίμνης, ψητό τυρί φλωρινέλα αλειμμένο με μαρμελάδα κόκκινης πιπεριάς, και άγρια χόρτα περιχυμένα με λεμόνι και ελαιόλαδο.
Σταματά για να παρατηρήσει τις διασταυρώσεις του φωτός πάνω στις λίμνες, ενώ το βουητό των εντόμων δυναμώνει με τη ζέστη. Ένας κοντοδάχτυλος αετός στρέφεται προς τον άνεμο μπροστά του, μένοντας ακίνητος για λίγα δευτερόλεπτα, καθώς κυνηγά φίδια στα ξέφωτα του δάσους. Έπειτα κατευθύνεται βόρεια, και απομακρύνεται πάνω από τα βουνά.
Πέρα από τις κορυφές που περικλείουν την Πρέσπα βρίσκονται οι όμορφες, παραδοσιακές εμπορικές πόλεις Κορυτσά στην Αλβανία και Μπίτολα στη Βόρεια Μακεδονία, που μαζί με τη Φλώρινα και τη λιμναία Καστοριά, λίγο έξω από τη λεκάνη, στην ελληνική πλευρά, συνθέτουν μια ευρύτερη περιοχή που τον συναρπάζει αδιάκοπα.
Υπάρχουν σχέδια να ξανανοίξει το εδώ και χρόνια κλειστό συνοριακό πέρασμα ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία, στη λεκάνη των Πρεσπών, μέσα στα επόμενα χρόνια, μια ευκαιρία για να χτιστούν περαιτέρω γέφυρες μεταξύ των κοινοτήτων και να διευκολυνθεί η μετακίνηση των τουριστών.
Ένα ακόμη έργο θα δημιουργήσει μια διασυνοριακή πεζοπορική διαδρομή ανάμεσα στο χωριό τους και το γειτονικό ορεινό χωριό Μπράιτσινο στη Βόρεια Μακεδονία. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που θα αναδείξει την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της κοινής λεκάνης απορροής, τονίζοντας ταυτόχρονα τη σημασία του ήπιου τουρισμού για τις τοπικές οικονομίες, ιδίως σε μια εποχή που η κλιματική αλλαγή κάνει αισθητή την παρουσία της γύρω από τις λίμνες και απειλεί την αγροτική διαβίωση.
Ήταν ώρα να επιστρέψει στο μονοπάτι και να πάρει τον δρόμο του γυρισμού, αλλά πρώτα κάθεται στη σκιά μιας βελανιδιάς, τα φύλλα της οποίας θροΐζουν στην απαλή ζέστη. Μια μεταλλική μπλε λιβελούλα σχίζει τον αέρα και από κάπου στους λόφους ακούγονται κουδούνια προβάτων. Ο ήχος αλλάζει και στριφογυρίζει, όπως στα πανηγύρια του καλοκαιριού, όταν η άγρια, μεθυστική μουσική από κλαρίνα και βαλκανικά χάλκινα γεμίζει τα βουνά τη νύχτα, καθώς οι άνθρωποι συγκεντρώνονται με φαγητό και ποτό για να χορέψουν κυκλικά στις πλατείες των χωριών.
Για τον ίδιο, η Πρέσπα δεν υπήρξε ποτέ τίποτα λιγότερο από ένας τόπος κοινός, όπου ανθρώπινοι πολιτισμοί και άγρια φύση συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν, ένας τόπος που αξίζει να τον βιώσει κανείς αργά και με φροντίδα. Και παρότι η Πρέσπα είναι το σπίτι του εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα, κάθε φορά που αντικρίζει ξανά εκείνα τα γαλάζια νερά να λαμπυρίζουν από κάτω του, περνώντας το πέρασμα, του φαίνεται σαν να είναι η πρώτη φορά.