Ο Άγιος Πρεβέζης ήταν ο προάγγελος μιας πορείας που φτάνει μέχρι το σήμερα. Έδειξε ότι το ράσο, όταν μπαίνει στη δημόσια σφαίρα, δεν είναι απρόσβλητο. Ότι η ιεραρχία δεν μπορεί να κρύβει τα λάθη της πίσω από το πέπλο της ιερότητας.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, η Ελλάδα είχε μπει στη φάση της μεταπολιτευτικής ευφορίας. Η κοινωνία άλλαζε, οι παλιοί φόβοι έσπαζαν, τα μέσα ενημέρωσης αποκτούσαν νέους τρόπους να προκαλούν, και το κοινό είχε μια δίψα για αποκαλύψεις που δεν υπήρχε προηγουμένως. Σ’ αυτό το κλίμα, μια υπόθεση με πρωταγωνιστή έναν επίσκοπο, μια γυναίκα και μερικές κασέτες έγινε εθνικό σκάνδαλο, προκάλεσε κρίση στην Εκκλησία και έδωσε στη μεταπολιτευτική Ελλάδα το πρώτο της καθαρό «ροζ» δράμα: ο λεγόμενος «Άγιος Πρεβέζης».
Ο πρωταγωνιστής ήταν ο μητροπολίτης Πρεβέζης Στυλιανός Κορνάρος. Ένας ιεράρχης με επιβλητική παρουσία, θεωρητικά σεβαστός, μορφωμένος, με καλή πορεία στην Εκκλησία. Δεν είχε τη φήμη αυστηρού συντηρητικού, ούτε και ασυμβίβαστου. Αντίθετα, ήταν γνωστός για τον εύκολο λόγο του, τη χαλαρότητα και την κοινωνικότητά του. Για χρόνια υπηρετούσε ήσυχα στη Μητρόπολη Πρεβέζης, χωρίς να απασχολεί τον Τύπο. Μέχρι που, το 1978, μια σειρά αποκαλύψεων ανέτρεψε τη ζωή του και την εικόνα της Εκκλησίας.
Το «ιππαστί ζευγάρι» της Πρέβεζας
Όλα ξεκίνησαν όταν η εφημερίδα «Απογευματινή» δημοσιεύει στο πρωτοσέλιδό της μια φωτογραφία του μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου με μια γυμνή γυναίκα σε θέση «ιππαστί». Παράλληλα ο Παιδείας και Θρησκευμάτων Ιωάννης Βαρβιτσιώτης έλαβε στο γραφείο του μια φωτογραφία και μια ηχογραφημένη τηλεφωνική συνομιλία. Στη φωτογραφία απεικονίζονταν ο μητροπολίτης Πρεβέζης στο κρεβάτι με μια γυμνή γυναίκα να κάθεται πάνω του. Η μαγνητοταινία ήταν ακόμα πιο αποκαλυπτική καθώς ο «ιππαστί δεσπότης» (όπως έμεινε γνωστός έκτοτε) έκανε τηλεφωνικό σεξ με την παντρεμένη ερωμένη του και μετά από ένα πλήθος σεξουαλικών βρωμόλογων…αυτοϊκανοποιούνταν με δυνατές κραυγές.
Ο τότε Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων της ΝΔ Ιωάννης Βαρβιτσιώτης αποστέλλει τα στοιχεία στην Ιερά Σύνοδο και στον Αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ και θέτει σε αργία τον Μητροπολίτη Στυλιανό ενώ ένας άλλος μητροπολίτης, ο Μυτιλήνης Ιάκωβος, ορίζεται να διεξάγει ανακρίσεις.
Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο Άγιος Πρεβέζης και η κρυφή ερωμένη του έγιναν αντικείμενο πανελλήνιας συζήτησης. Εφημερίδες της εποχής, όπως η Απογευματινή και η Ελευθεροτυπία, δημοσίευαν ρεπορτάζ με τίτλους «Αίσχος στην Πρέβεζα» και «Αμαρτία με ράσο». Η Εκκλησία προσπάθησε να το θάψει, αλλά η ιστορία είχε πάρει διαστάσεις που δεν μπορούσαν να ελεγχθούν.
Οι φωτογραφίες κυκλοφορούσαν κρυφά στα περίπτερα, αντιγραμμένες σε κασέτες, σε σπίτια, σε καφενεία. Ήταν η πρώτη φορά που ένα σεξουαλικό σκάνδαλο με εκκλησιαστικό πρόσωπο γινόταν μαζικά γνωστό στο κοινό. Οι διάλογοί τους μπήκαν στην καθομιλουμένη των Ελλήνων εκείνης της εποχής. Διάλογοι όπως οι παρακάτω:
- Θα είσαι η γλυκιά και φλογερή π****να μου. Πες μου τι θα είσαι;
- Θα είμαι η π****να σας δέσποτα!
Η υπόθεση είχε όλα τα στοιχεία που μπορούσαν να κρατήσουν ζωντανό ένα σκάνδαλο για μήνες. Είχε ερωτισμό, υποκρισία, εκκλησιαστική εξουσία, μυστήριο και την αίσθηση ότι «κάποιος τα βάζει με την Εκκλησία». Η κοινή γνώμη διχάστηκε. Κάποιοι πίστευαν ότι ο επίσκοπος έπεσε θύμα σκευωρίας. Άλλοι ότι πράγματι υπήρχε σχέση και πως το γεγονός αποκάλυπτε την υποκρισία του κλήρου.
Οι εφημερίδες έγραφαν για «παράνομο δεσμό», για «παθιασμένες επιστολές», για «ερωτικά ταξίδια με συνοδεία ψαλμωδιών». Το ρεπορτάζ γινόταν στα όρια της ηδονοβλεψίας. Ήταν η πρώτη φορά που το σεξ και η θρησκεία έμπαιναν μαζί, δημόσια, στο επίκεντρο της ελληνικής ειδησεογραφίας.
Η υπόθεση πήρε διαστάσεις μαζικής ψυχολογίας. Ο κόσμος μιλούσε γι’ αυτό στα λεωφορεία, στα μπακάλικα, στα σχολεία. Η Εκκλησία προσπαθούσε να δείξει ότι τιμωρεί, αλλά ταυτόχρονα να μη ρίξει λάδι στη φωτιά. Για πρώτη φορά, το ράσο γινόταν θέμα κοινωνικής συζήτησης όχι για την πίστη, αλλά για την ανθρώπινη αδυναμία.
Κάποιοι πιο προοδευτικοί σχολιαστές έλεγαν πως το σκάνδαλο θα μπορούσε να είναι η αφορμή να δει η Εκκλησία τους ανθρώπους της ως ανθρώπους και όχι ως σύμβολα. Οι περισσότεροι, όμως, το έβλεπαν σαν ένδειξη σήψης. Το 1979 και το 1980, η φράση «ο Άγιος Πρεβέζης» έγινε σχεδόν ανέκδοτο, ειρωνική ατάκα που περνούσε από στόμα σε στόμα, στα ίδια καφενεία όπου λίγα χρόνια πριν μιλούσαν για το Νερό του Καματερού.
«Να νιώσουμε αγάπη μου την γλύκα του κορμιού»
Οι λεπτομέρειες της υπόθεσης παραμένουν, ως ένα βαθμό, θολές. Οι φωτογραφίες δεν δημοσιεύτηκαν ποτέ επίσημα. Οι κασέτες υπήρξαν, αλλά το περιεχόμενό τους δεν βγήκε ποτέ πλήρως στη δημοσιότητα. Ορισμένοι δημοσιογράφοι της εποχής, όπως ο Σπύρος Καρατζαφέρης, υποστήριξαν ότι άκουσαν αποσπάσματα όπου ακούγεται ανδρική και γυναικεία φωνή σε ιδιωτικές στιγμές. Άλλοι αμφέβαλλαν για τη γνησιότητα. Ο παρακάτω διάλογος πάντως είναι απολύτως και 100% πραγματικός:
Είπες στον άνδρα σου για τα ψάρια; Τι ώρα θα πάει;
-Στις 10. -Εγώ τότε θα έρθω. Θα αργήσει κάτω;
-Κανά δυο ώρες. -Τότε θα έρθει κατά τις 12;
-Ναι.
-Δηλαδή, εγώ θα έρθω 10-10:30, να έχουμε ευκαιρία να σε δω καλά, να σε δω καλά, όπως θέλω εγώ και να νιώσουμε αγάπη μου την γλύκα του κορμιού.
Η Εκκλησία της Ελλάδος αναγκάστηκε να αντιδράσει. Η Ιερά Σύνοδος κάλεσε τον Στυλιανό σε απολογία. Ο ίδιος αρχικά αρνήθηκε τα πάντα, δήλωσε ότι πρόκειται για «σκευωρία αμαρτωλών» και ότι «τα τεκμήρια είναι πλαστά». Υποστήριξε ότι οι φωτογραφίες ήταν προϊόν μοντάζ και οι κασέτες ηχογραφημένες από «αντίχριστους». Όμως, οι αποδείξεις ήταν πολλές, και η πίεση από τον Τύπο αφόρητη.
Ο Κορνάρος τελικά εκβιάζει ευθέως την Ιερά Σύνοδο, απειλώντας ότι «αν αποσχηματισθεί θα δώσει στη δημοσιότητα τους φακέλους με τις φωτογραφίες ομοφυλοφιλικών σχέσεων οκτώ μελών της Ιεράς Συνόδου», τους οποίους είχε αποκτήσει από την τότε Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών, μέσω του διευθυντή της Δημήτριου Ρουφογάλη.
Η δίκη διακόπηκε και όταν συνεχίστηκε αποκαλύφθηκε ότι η παπαδιά είχε ζητήσει 200.000 δρχ. από τον εραστή της σαν αντάλλαγμα για τη σιωπή της. Αν και ο Πρεβέζης προσπάθησε να παρουσιάσει τον εαυτό του σαν το μεγάλο θύμα της υπόθεσης, όταν ήρθαν στο φως οι ερωτικές του συνδιαλέξεις με την παπαδιά, αναγκάστηκε να παραδεχθεί τα πταίσματά του.
Τον Ιούλιο του 1980 τέθηκε σε αργία, ύστερα από συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου. Η ανακοίνωση ήταν τυπική, αλλά όλοι ήξεραν τι είχε συμβεί. Το σκάνδαλο είχε πλήξει την αξιοπιστία της Εκκλησίας σε μια εποχή που το κύρος της ήταν ακόμη ισχυρό. Το κοινό, συνηθισμένο να αντιμετωπίζει τους ιερείς ως υπεράνω, βρέθηκε μπροστά σε κάτι πρωτόγνωρο: έναν επίσκοπο που παρουσιαζόταν όχι ως άγιος, αλλά ως άνδρας με πάθη. Η δε παράνομη ερωμένη του δεν... «καθαιρέθηκε» από σύζυγος του παπά και συνέχισε να ζει στο πλάι του.
H υπόθεση φθάνει να γίνει ακόμη και θεατρικό έργο και κινηματογραφική ταινία το 1982 με τίτλο «Ο άγιος Πρεβέζης», του Δημήτρη Κολλάτου όπου πρωταγωνιστουν οι Κώστας Καραγιώργης, Ελένη Μόραλη, Βασίλης Καΐλας, Μαρία Τσακαλίδου, Ζωή Βουδούρη, Θωμάς Κωνσταντινίδης, Γιώργος Μπαλλής, Γιάννης Γούτης, Κωστής Μαλκότσης, Άντα Αναγνώστου, Χάρης Χάρακας.
Ό,τι κι αν ίσχυε, το αποτέλεσμα ήταν ίδιο: ο Στυλιανός παραιτήθηκε από τη Μητρόπολη Πρεβέζης και αποσύρθηκε. Δεν καθαιρέθηκε ποτέ επίσημα, αλλά δεν επανήλθε στη δημόσια ζωή. Πέρασε τα τελευταία χρόνια του σε σιωπή, μακριά από τα φώτα, μέχρι τον θάνατό του, το 1999, που δεν σχολιάστηκε σχεδόν καθόλου. Η Εκκλησία δεν αναφέρθηκε ξανά στο όνομά του.
Καθρέφτης μιας κοινωνίας που ανακάλυπτε τη δύναμη των ΜΜΕ
Το ενδιαφέρον στην υπόθεση του Αγίου Πρεβέζης δεν είναι μόνο το ίδιο το σκάνδαλο, αλλά το πώς λειτούργησε ως καθρέφτης μιας κοινωνίας που ανακάλυπτε τη δύναμη των ΜΜΕ και την έλξη του σκανδάλου. Ήταν η πρώτη φορά που ένα θρησκευτικό πρόσωπο γινόταν «θέμα» με τρόπο παρόμοιο με τους πολιτικούς ή τους σταρ του κινηματογράφου.
Η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης είχε αρχίσει να μαθαίνει ότι η δημόσια εικόνα μπορεί να χτιστεί και να καταστραφεί μέσα σε λίγες μέρες. Το ράσο δεν προστάτευε πια κανέναν από τον φακό και το μικρόφωνο. Το σκάνδαλο έφερε στην επιφάνεια κάτι βαθύτερο: την ένταση ανάμεσα στο θείο και το ανθρώπινο, στη ρητορική της αγνότητας και την πραγματικότητα του πόθου. Ο επίσκοπος που μιλούσε για αμαρτία βρέθηκε να την ενσαρκώνει.
Στο πολιτισμικό επίπεδο, το γεγονός ότι η ιστορία έγινε τόσο δημοφιλής δείχνει πόσο μεγάλη ήταν η ανάγκη της κοινωνίας για «πτώση ιερών». Μετά από δεκαετίες όπου οι ιερείς λειτουργούσαν ως φορείς ηθικής εξουσίας, η αποκάλυψη ενός σκάνδαλου τέτοιου τύπου λειτούργησε σχεδόν λυτρωτικά. Ο κόσμος ήθελε να δει ότι κι αυτοί είναι άνθρωποι. Ο Τύπος της εποχής το εκμεταλλεύτηκε με όλους τους τρόπους, γεμίζοντας τα πρωτοσέλιδα με υπαινιγμούς, χωρίς να παραθέτει αποδείξεις. Ήταν η αρχή μιας νέας δημοσιογραφίας που θα άνθιζε τη δεκαετία του ’80: η δημοσιογραφία του σκανδάλου, του υπονοούμενου, της φωτογραφίας χωρίς λεζάντα.
Από την πλευρά της Εκκλησίας, το επεισόδιο άφησε βαθιά σημάδια. Έγινε μάθημα για το πώς η αδιαφάνεια και η έλλειψη ελέγχου μπορούν να γυρίσουν μπούμερανγκ. Οι επόμενες δεκαετίες είδαν αλλεπάλληλες κρίσεις κύρους, από μικρότερες υποθέσεις μέχρι το σκάνδαλο του Απόστολου Βαβύλη στις αρχές του 2000. Ο Άγιος Πρεβέζης ήταν ο προάγγελος. Έδειξε ότι το ράσο, όταν μπαίνει στη δημόσια σφαίρα, δεν είναι απρόσβλητο. Ότι η ιεραρχία δεν μπορεί να κρύβει για πάντα τα λάθη της πίσω από το πέπλο της ιερότητας.
Όπως και στα άλλα μεγάλα θρησκευτικά σκάνδαλα του 20ού αιώνα - από το Νερό του Καματερού μέχρι την Αγία Αθανασία - η ιστορία του Αγίου Πρεβέζης δεν αφορά μόνο την Εκκλησία. Αφορά τον τρόπο που οι Έλληνες αντιλαμβάνονται τη σχέση ανάμεσα στην πίστη και την αμαρτία, στο θαύμα και στην πτώση. Ο Καματερός υποσχέθηκε θαύμα και πουλούσε νερό. Η Αθανασία μιλούσε με τον Θεό και τραβούσε πλήθη. Ο Πρεβέζης φορούσε άμφια και έγινε ήρωας κουτσομπολιού. Και στις τρεις περιπτώσεις, η κοινωνία αντέδρασε με τον ίδιο τρόπο: πρώτα πίστεψε, μετά σκανδαλίστηκε, και στο τέλος ξέχασε. Αλλά ποτέ δεν έπαψε να γοητεύεται.