O αρχιτέκτονας Rosario Candela σχεδίασε κτίρια τόσο άνετα και πολυτελή που άνθρωποι όπως η χήρα του JFK δεν δίστασαν να ανταλλάξουν τις επαύλεις τους για μια ζωή στην πόλη, σε ένα κτίριο δίπλα σε γείτονες.
Yπάρχουν πολλοί λόγοι για να ζηλεύουμε το σπίτι της Τζάκι Κένεντι. Με την πάροδο των χρόνων, έχει αποκτήσει όλο και μεγαλύτερη αξία το γεγονός ότι, όπως και τα υπόλοιπα διαμερίσματα στο 1040 της 5ης Λεωφόρου, είναι ένα από τα διαμερίσματα που σχεδίασε ο Ροζάριο Καντέλα, ένας σημαντικός αρχιτέκτονας στην ιστορία της Νέας Υόρκης, ο οποίος μόλις πρόσφατα έλαβε την αναγνώριση που του αξίζει.
Αρχικά, ήταν ένας από τους κύριους υπεύθυνους για το γεγονός ότι η πανοραμική θέα του Central Park έγινε ένα από τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της ελίτ της Νέας Υόρκης, καθώς τα κτίρια που σχεδίασε μεταξύ της δεκαετίας του 1920 και του 1930 ήταν τόσο άνετα και πολυτελή που πλούσιες οικογένειες όπως αυτή της Τζάκι Κένεντι δεν δίστασαν να ανταλλάξουν τις εξοχικές επαύλεις τους για μια ζωή με... γείτονες.
Μια αρχιτεκτονική ιδανική για τις ανώτερες τάξεις
«Η αρχιτεκτονική του Rosario Candela συνέπεσε με τα χρόνια κατά τα οποία η Νέα Υόρκη βρισκόταν σε μια μετάβαση από μονοκατοικίες σε πολυκατοικίες», εξηγεί μέσω email ο σχεδιαστής David Netto, συγγραφέας του πρόσφατου βιβλίου «Rosario Candela & The New York Apartment».
«Η κομψότητα με την οποία σχεδίαζε τα σπίτια του, η χάρη με την οποία κατάφερνε να τραβάει το βλέμμα προς τα μεγάλα παράθυρα ή το τζάκι μόλις έμπαινες στο σαλόνι, σήμαινε ότι οι οικογένειες της ανώτερης τάξης, όταν έκαναν το ίδιο βήμα, δεν έβλεπαν την αλλαγή ως αποκήρυξη του τρόπου ζωής τους».
Ο σχεδιαστής αναφέρει, για παράδειγμα, την περίπτωση της Consuelo Vanderbilt, μέλους της γνωστής δυναστείας των μεγιστάνων των σιδηροδρόμων, η οποία παρά το γεγονός ότι μεγάλωσε στο Petit Chateau στο 660 της 5ης Λεωφόρου (ένα από τα πιο υπέροχα αρχοντικά της Gilded Age της Νέας Υόρκης) και είχε την οικονομική δυνατότητα να ζήσει οπουδήποτε, τελικά προτίμησε τα διαμερίσματα του Candela.
Αφού έζησε για κάποιο διάστημα σε ένα από τα διώροφα διαμερίσματά του, η πλούσια κληρονόμος μετακόμισε σε ένα διαμέρισμα στο 1 Sutton Place South, ένα άλλο κτίριο σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα, όπου έζησε μέχρι το θάνατό της το 1964 (λίγο μετά, μετακόμισε εκεί η Patricia Kennedy Lawford, αδελφή του JFK).
Η Τζάκι Κένεντι είχε επίσης βιώσει τις ανέσεις των διαμερισμάτων του Ροζάριο Καντέλα όταν, ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του συζύγου της στις 22 Νοεμβρίου 1963, αποφάσισε να φύγει από την Ουάσινγκτον και να επιστρέψει στη Νέα Υόρκη της παιδικής της ηλικίας.
Ο παππούς της από τη μητέρα της, James T. Lee, ήταν ο κατασκευαστής ενός από τα πιο αξιοσημείωτα κτίρια του αρχιτέκτονα, το 740 Park Avenue, και σε ένα διαμέρισμα αυτού του κτιρίου πέρασε τα πρώτα της χρόνια η πρώτη κυρία.
Το διαμέρισμά της στην 1040 Fifth Avenue, που άνοιξε το 1930, της επέτρεψε να περιβάλλεται και πάλι από μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία των κτιρίων του Candela. Με εμβαδόν περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων, το διαμέρισμα καταλαμβάνει ολόκληρο τον 15ο όροφο του κτιρίου και, στην εποχή της Τζάκι, διέθετε πτέρυγα για το προσωπικό, πέντε κύρια υπνοδωμάτια, το καθένα με δικό του μπάνιο και γκαρνταρόμπα, κουζίνα και κάβα, τραπεζαρία, τρία τζάκια, διάδρομο, φουαγιέ, βιβλιοθήκη και σαλόνι.
Ο πιο εντυπωσιακός χώρος είναι η βεράντα με θέα στο Central Park, που βρίσκεται στους πρόποδες ενός από τα ζιγκουράτ των ρετιρέ και των ταρατσών που είναι τόσο χαρακτηριστικά των κτιρίων του Candela και που, όπως εξηγεί ο David Netto στην EL PAÍS, «ήταν αυτό που έδινε στον ορίζοντα του Μανχάταν εκείνη τη ρομαντική ατμόσφαιρα πλωτών κάστρων και καταρρακτώδους διαμερισμάτων, χωρίς την οποία η Νέα Υόρκη δεν θα ήταν η ίδια πόλη».
Η Τζάκι Κένεντι το αγόρασε για περίπου 200.000 δολάρια (λίγο πάνω από 2 εκατομμύρια ευρώ με τη σημερινή ισοτιμία) από τον Ρεπουμπλικανό πολιτικό Λόουελ Γουίκερ. Μετά τη δολοφονία του συζύγου της και την αποχώρησή της από τον Λευκό Οίκο, μετακόμισε με τα δύο της παιδιά στο Newton D. Baker House, ένα ιστορικό αρχοντικό στη συνοικία Georgetown της Ουάσινγκτον, αλλά η συνεχής παρουσία θαυμαστών που σταθμεύουν στην είσοδο την έκανε να αλλάξει γνώμη και να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη.
Στη Νέα Υόρκη, η κατοικία της έδωσε μια ανάμεικτη αίσθηση ηρεμίας. Αλλά η πραγματική ενόχληση ήταν οι παπαράτσι που τους κυνηγούσαν, και ιδίως ο Ρον Γκαλέλα, ο οποίος καταδικάστηκε τελικά σε επτά χρόνια φυλάκιση για 12 παραβιάσεις της περιοριστικής εντολής που του είχε επιβληθεί. Δική του είναι, μεταξύ άλλων, η περίφημη φωτογραφία της Τζάκι που κατάφερε να τραβήξει αφού κορνάρισε το ταξί με το οποίο την ακολουθούσε και την έκανε να κοιτάξει την κάμερα.
Προφανώς, το τραπέζι ζωγραφικής που είχε στήσει στο σαλόνι της ήταν μια από τις παρηγοριές της Τζάκι στο νέο της διαμέρισμα. Λάτρης της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού, της άρεσε επίσης πολύ να το διακοσμεί, αν και, όπως αναφέρεται σε ένα άρθρο στο Vanity Fair ένα χρόνο μετά το θάνατό της, οι φίλοι και οι καλεσμένοι της πάντα έβρισκαν τη μακρά λίστα των διακοσμητών που είχε η ίδια προσλάβει όλα αυτά τα χρόνια, λίγο... ανιγματική και μυστηριώδη, καθώς η εμφάνιση του διαμερίσματος άλλαζε ελάχιστα και παρέμενε ανεπηρέαστη από όλες τις τάσεις της μόδας που έκαναν τις δεκαετίες του 1970, 1980 και 1990 μερικές από τις πιο ταραχώδεις περιόδους στην ιστορία της εσωτερικής διακόσμησης.
«Ήταν το διαμέρισμα κάποιου που προέρχεται από πλούσια οικογένεια», είπε στο περιοδικό η σχεδιαστής Carolina Herrera, μία από τις φίλες της Jackie Kennedy που την επισκέφθηκε στο σπίτι της.
Αυτή η παλιά οικογένεια ήταν οι Bouviers, το πατρικό όνομα της Jackie, και προς τιμήν των γαλλικών τους ριζών (ο προπάππους της ήταν επιπλοποιός από το Pont-Saint-Esprit που πολέμησε στους Ναπολεόντειους Πολέμους), πολλά από τα έπιπλα στο διαμέρισμά της είχαν την ίδια προέλευση.
Αξίζει να σημειωθεί, για παράδειγμα, ένα ζευγάρι πολυθρόνες Λουδοβίκου XVI που ανήκαν στον Τόμας Τζέφερσον (και τις οποίες η Τζάκι είχε ήδη επιλέξει λίγα χρόνια νωρίτερα για να διακοσμήσει τον Λευκό Οίκο), ένα τραπέζι Λουδοβίκου XV και μερικές κουρτίνες John Fowler στο υπνοδωμάτιό της.
Η μποέμικη πινελιά του σπιτιού προέρχονταν από αφρικανικά μοτίβα της Design Works of Bedford-Stuyvesants, ενός προγράμματος που χρηματοδοτούσε η Τζάκι για να τονώσει την οικονομία αυτής της γειτονιάς του Μπρούκλιν μέσω του σχεδιασμού υφασμάτων, καθώς και από αντικείμενα που είχαν φτιάξει τα παιδιά της, όπως το βάζο που έφτιαξε ο Τζον από ένα μπουκάλι Coca-Cola και κοχύλια που είχε μαζέψει στην παραλία.
Στα περισσότερα δωμάτια υπήρχαν πορτρέτα ιππασίας (η Τζάκι αγαπούσε την ιππασία), στοίβες βιβλίων και αντίκες και αναμνηστικά από τα ταξίδια της (κινέζικη πορσελάνη, κρυστάλλινα ροζάρια και τουρκικά κομπολόγια που έφερε από τις διακοπές της στην Ελλάδα με τον δεύτερο σύζυγό της, τον εφοπλιστή Αριστοτέλη Ωνάση).
Όλα αυτά εξαφανίστηκαν από το διαμέρισμα μετά το θάνατο της ιδιοκτήτριας του στις 19 Μαΐου 1994 και με την εξαφάνιση της Τζάκι και των αντικειμένων της, ο τελευταίος δεσμός μεταξύ του Καντέλα και των Μπουβιέρ «έσπασε».
Το διαμέρισμα πωλήθηκε για 9,5 εκατομμύρια δολάρια στον Αμερικανό επιχειρηματία David Koch, ο οποίος μετάνιωσε που σπατάλησε τρία χρόνια από τη ζωή του και τα χρήματά του για να το ανακαινίσει. «Αν ήξερα πόσο θα πούλησαν τα αντικείμενα της Τζάκι στη Sotheby's, θα είχα αγοράσει το διαμέρισμα επιπλωμένο», σχολίασε ο επιχειρηματίας σε ένα άρθρο του 1998 στην εφημερίδα The New York Times.
Πράγματι, η δημοπρασία των επίπλων, των έργων τέχνης και της συλλογής αντίκων της Τζάκι, που πραγματοποιήθηκε από τον οίκο Sotheby's δύο χρόνια μετά το θάνατό της, το 1996, ήταν ιστορική. Όχι μόνο λόγω των τιμών που επιτεύχθηκαν, αλλά και επειδή η έκθεση των διαφόρων αντικειμένων ήταν ένα από τα γεγονότα που συγκίνησαν την πόλη εκείνη τη χρονιά.