Η σύλληψη του Joseph James DeAngelo άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται οι εγκληματολογικές έρευνες και άνοιξε τον δρόμο για την πρόσφατη εξιχνίαση παρόμοιων εγκλημάτων.
Η επιστήμη της γενεαλογίας, και πιο συγκεκριμένα η γενετική γενεαλογία, έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα εξαιρετικά ισχυρό εργαλείο για την εξιχνίαση εγκλημάτων και τον εντοπισμό καταζητούμενων εγκληματιών, όπως οι serial killers.
Ενώ παλαιότερα οι έρευνες εξαρτιόνταν από αποδείξεις όπως αποτυπώματα, μαρτυρίες ή υλικό παρακολούθησης, σήμερα η πρόοδος στη γενετική επιστήμη και η χρήση δημόσιων γενεαλογικών βάσεων δεδομένων έχουν φέρει επανάσταση στην εγκληματολογική έρευνα.
Τι είναι η γενετική γενεαλογία;
Η γενετική γενεαλογία είναι η χρήση του DNA σε συνδυασμό με παραδοσιακές μεθόδους γενεαλογικής έρευνας για την αναγνώριση συγγενικών σχέσεων μεταξύ ατόμων.
Αν και αρχικά αναπτύχθηκε για προσωπικούς σκοπούς — όπως η εύρεση προγόνων ή συγγενών — σήμερα χρησιμοποιείται και από τις αρχές για την εξιχνίαση ανεξιχνίαστων εγκλημάτων.
Η μέθοδος αυτή συνδυάζει ανάλυση του DNA από δείγματα (π.χ. τρίχες, αίμα, σπέρμα), σύγκριση με δημόσιες βάσεις δεδομένων DNA (όπως GEDmatch ή FamilyTreeDNA) και παραδοσιακή γενεαλογική έρευνα: ιστορικά αρχεία, γενεαλογικά δέντρα, πιστοποιητικά γέννησης/γάμου/θανάτου.
Η νέα αυτή μέθοδος εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην υπόθεση του Golden State Killer - μια από τις πιο σοκαριστικές και εμβληματικές στην εγκληματολογική ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο δράστης, που τρομοκράτησε την Καλιφόρνια τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, παρέμενε άγνωστος για πάνω από τέσσερις δεκαετίες.
Όμως, το 2018, χάρη στην επιστήμη της γενετικής γενεαλογίας και την αποφασιστικότητα της ερευνήτριας Barbara Rae-Venter, η αλήθεια ήρθε στο φως. Η σύλληψη του Joseph James DeAngelo, πρώην αστυνομικού, άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζονται οι εγκληματολογικές έρευνες.
Ποιος ήταν ο Golden State Killer
Ο Golden State Killer, γνωστός και με άλλα ονόματα όπως “East Area Rapist” και “Original Night Stalker”, ήταν ένας κατά συρροή βιαστής και δολοφόνος που δρούσε στην Καλιφόρνια από το 1974 έως το 1986. Η δράση του περιλάμβανε τουλάχιστον 13 δολοφονίες, πάνω από 50 βιασμούς και δεκάδες διαρρήξεις. Οι επιθέσεις του ήταν καλά οργανωμένες, συχνά με μακρά παρακολούθηση των θυμάτων, ενώ η ταυτότητά του παρέμενε άγνωστη για δεκαετίες.
Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες των αρχών και την ύπαρξη DNA από τους τόπους των εγκλημάτων, δεν υπήρχε ταύτιση με κάποιον στο εθνικό σύστημα ποινικών δεδομένων. Ο δράστης είχε εξαφανιστεί χωρίς να αφήσει ίχνη — μέχρι που η επιστήμη ανέλαβε δράση.
Barbara Rae-Venter: Η γυναίκα πίσω από την ταυτοποίηση
Η Barbara Rae-Venter δεν ήταν ντετέκτιβ, αλλά επιστήμονας. Με υπόβαθρο στη βιολογία και τη γενετική, και με εμπειρία στην προσωπική γενεαλογική έρευνα, η Rae-Venter είχε ήδη βοηθήσει οικογένειες να βρουν χαμένα μέλη τους μέσω του DNA.
Το 2017, οι ερευνητές του FBI και της αστυνομίας της Καλιφόρνια, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να εξιχνιάσουν την υπόθεση του Golden State Killer, απευθύνθηκαν σε εκείνη. Ήταν μια κίνηση ριψοκίνδυνη: μέχρι τότε, η γενετική γενεαλογία δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ για την ταυτοποίηση εγκληματία.
Η Rae-Venter αποδέχτηκε την πρόκληση. Μαζί με τους ερευνητές, ανέλυσε το DNA από παλιά δείγματα που είχαν διατηρηθεί από τους τόπους των εγκλημάτων. Το προφίλ αυτό δεν ήταν αρκετό για να δοθεί άμεση ταυτότητα, αλλά της έδωσε κάτι ανεκτίμητο: γενετικούς δείκτες.
Χτίζοντας οικογενειακό δέντρο από το μηδέν
Το επόμενο βήμα ήταν να ανεβάσουν το DNA σε δημόσια βάση δεδομένων — συγκεκριμένα, στο GEDmatch, μια πλατφόρμα όπου ιδιώτες ανεβάζουν το γενετικό τους προφίλ για να εντοπίσουν συγγενείς ή προγόνους.
Η Rae-Venter εντόπισε άτομα που είχαν κοινά γονίδια με τον δράστη, όπως 3α ή 4α ξαδέρφια. Από αυτούς, άρχισε να χτίζει οικογενειακά δέντρα προς τα πίσω, εντοπίζοντας κοινά σημεία και συγγενικές γραμμές. Μέσα από αρχεία γεννήσεων, γάμων και θανάτων, περιορίστηκε σταδιακά σε μια συγκεκριμένη οικογένεια.
Ύστερα από ενδελεχή ανάλυση, η ερευνητική ομάδα εντόπισε έναν πιθανό ύποπτο: τον Joseph James DeAngelo, πρώην αστυνομικό με στρατιωτικό υπόβαθρο, ο οποίος ταίριαζε σε ηλικία, τόπο διαμονής και προφίλ με τον άγνωστο δολοφόνο.
Οι αρχές παρακολούθησαν τον DeAngelo και κατάφεραν να αποκτήσουν κρυφά δείγμα DNA από κάποιο προσωπικό του αντικείμενο (ένα χαρτομάντιλο στα σκουπίδια). Το DNA συγκρίθηκε με το δείγμα από τον τόπο του εγκλήματος και βρέθηκε απόλυτη ταύτιση.
Στις 24 Απριλίου 2018, ο DeAngelo συνελήφθη στο σπίτι του, βάζοντας τέλος σε μια υπόθεση που είχε στοιχειώσει τις αρχές και τα θύματα για δεκαετίες. Ήταν πλέον 72 ετών.
Το 2020, ο DeAngelo καταδικάστηκε σε 13 διαδοχικές ποινές ισόβιας κάθειρξης. Αφού ο DeAngelo φυλακίστηκε, η Rae-Venter αποφάσισε ότι ήρθε η ώρα να μοιραστεί την απίστευτη ιστορία της σε ένα βιβλίο, «I Know Who You Are» (Ξέρω ποιος είσαι).
Και κατόπιν η ίδια αποφάσισε να... βγει από τη συνταξιοδότηση, όπως αναφέρει το προ ημερών προτρέτο της από το CBS. Η εταιρεία που ίδρυσε, Firebird Forensics, συνεργάζεται με αστυνομικές αρχές σε όλη τη χώρα για την επίλυση υποθέσεων χρησιμοποιώντας γενετική γενεαλογία και έχει λύσει περίπου 60 υποθέσεις. Ταξιδεύει ακόμη και σε όλη τη χώρα διδάσκοντας την τεχνική της σε άλλους.
Το 2023 περιέγραψε τη διαδικασία χρήσης της γενετικής γενεαλογίας ως «πολύ εθιστική, γιατί ξέρεις ότι είσαι κοντά στο στόχο και ξέρεις ότι αν συνεχίσεις λίγο ακόμα, θα βρεις τις συνδέσεις που ψάχνεις».
Ωστόσο, η δουλειά της έχει επίσης εγείρει ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Πάνω από 53 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη ανεβάσει τα προφίλ του DNA τους σε δημόσιες βάσεις δεδομένων. Πρέπει η αστυνομία να μπορεί να χρησιμοποιεί αυτές τις πληροφορίες για να εντοπίζει τους συγγενείς των χρηστών που έχουν διαπράξει εγκλήματα;
Αυτό το τίμημα μπορεί να αξίζει, λένε η Rae-Venter και άλλοι, αν αυτό σημαίνει ότι θα βγουν από τους δρόμους δολοφόνοι και βιαστές. Ο Michael O'Malley, εισαγγελέας στην κομητεία Cuyahoga του Οχάιο, είπε: «Τι υπέροχη τεχνολογία! Πώς μπορούμε να την φέρουμε στην κοινότητά μας για να λύσουμε βίαια εγκλήματα;»».
Ο O'Malley είναι μάρτυρας μιας θλιβερής στατιστικής σε αυτή τη χώρα: όλο και περισσότερα σοβαρά εγκλήματα μένουν ανεξιχνίαστα. «Κάθε μέρα φτάνουν στο γραφείο μου αναφορές για βίαια εγκλήματα και μόνο ένα μικρό ποσοστό από αυτά εξιχνιάζεται», είπε.
Το 2020, το γραφείο του O'Malley ίδρυσε τη G.O.L.D. Unit, μια ομάδα εισαγγελέων που χρησιμοποιούν τα πιο πρόσφατα εγκληματολογικά εργαλεία για να εντοπίζουν εγκληματίες και να τους βγάζουν από τους δρόμους. Διευθύνεται από την βοηθό εισαγγελέα Mary Weston.
«Εξετάζουμε υποθέσεις, κυρίως σεξουαλικές επιθέσεις και ανθρωποκτονίες αυτή τη στιγμή, που μπορούν να επανεξεταστούν χρησιμοποιώντας πιθανώς πιο πρόσφατες τεχνολογίες», είπε η ίδια στο CBS.
Η τεχνική που χρησιμοποίησε η Rae-Venter για να εντοπίσει τον δράστη έχει χρησιμοποιηθεί για την ταυτοποίηση άλλων φυγάδων εγκληματιών, μεταξύ των οποίων και ο Bryan Kohberger, ο οποίος νωρίτερα αυτό το μήνα ομολόγησε την ενοχή του για τη δολοφονία τεσσάρων φοιτητών του Πανεπιστημίου του Αϊντάχο το 2022.
Ο O'Malley πιστεύει ότι η γενετική γενεαλογία θα λύσει κάποια μέρα και λιγότερο σοβαρά εγκλήματα. «Προς το παρόν, είναι ακόμα ένα πολύ ακριβό εργαλείο και απαιτεί πολύ χρόνο», είπε. «Αλλά πιστεύω ότι θα επεκταθεί στο μέλλον».
Ωστόσο, καθώς ο τομέας επεκτείνεται, επεκτείνονται και οι ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Ορισμένες πολιτείες έχουν θέσει όρια, αν και δεν υπάρχουν εθνικοί νόμοι που να περιορίζουν τη χρήση της γενετικής γενεαλογίας από τις αρχές επιβολής του νόμου.
Η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και γίνεται όλο και πιο προσιτή. Ο συνδυασμός τεχνητής νοημοσύνης, Big Data και γενετικής υπόσχεται να φέρει ακόμη περισσότερα αποτελέσματα στο μέλλον.