Πριν από πενήντα και πλέον χρόνια, οι Beatles ταξίδεψαν στην Ελλάδα με σκοπό να αγοράσουν ένα νησί.
Τον Ιούλιο του 1967, η φήμη των Beatles είχε εκτοξευθεί. Πρόσφατα είχαν κυκλοφορήσει το πρωτοποριακό άλμπουμ Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band με ευρεία αναγνώριση και είχαν γίνει οι φυσιογνωμίες του κινήματος των χίπις που έφτανε τότε στο ζενίθ του με το Καλοκαίρι της Αγάπης.
Αλλά το συγκρότημα αισθανόταν επίσης ανήσυχο. Απογοητευμένοι από τους περιορισμούς των ζωντανών περιοδειών και την κατασκευασμένη δημόσια προσωπικότητά τους, εξερευνούσαν νέους ορίζοντες. Ανάμεσα στις διάφορες παράξενες ιδέες που είχαν εκείνη την εποχή ήταν να αγοράσουν ένα ελληνικό νησί όπου θα μπορούσαν να « τα εγκαταλείψουν όλα» (σύμφωνα με τα λόγια του George Harrison), να πάρουν ναρκωτικά και να κάνουν μουσική μακριά από τα βλέμματα του κοινού.
Το όνειρο των Beatles να αποκτήσουν ένα νησί στην Ελλάδα
Όπως αποδείχθηκε, το όραμα αυτό δεν ήταν απλώς ένα όνειρο. Έφτασε εκπληκτικά κοντά στην πραγματοποίησή του, όπως αναφέρει άρθρο του Greek Reporter που επικαλείται δημοσιεύματα της εποχής.
Οι Beatles πράγματι -μαζί με τους συντρόφους τους και μερικά στενά μέλη του στενού τους κύκλου- επισκέφθηκαν την Ελλάδα εκείνο το καλοκαίρι με σκοπό να αποκτήσουν ένα νησί. Εντόπισαν ένα που ήθελαν και άρχισαν να ξεπερνούν τα διάφορα επίσημα εμπόδια για την αγορά του. Λόγω των οικονομικών κανόνων εκείνης της εποχής, αυτό περιελάμβανε την απόκτηση άδειας από τη βρετανική κυβέρνηση και την αγορά ενός ειδικού νομίσματος ιδιοκτησίας. Λίγους μήνες αργότερα, ωστόσο, η ομάδα εγκατέλειψε τα σχέδιά της.
Κανείς δεν αμφισβητεί το βασικό περίγραμμα αυτών των γεγονότων. Συζητούνται σε πολλά βιβλία για τους Beatles και κυκλοφορούν διάφορες φωτογραφίες και βίντεο κλιπ που δείχνουν στιγμιότυπα του συγκροτήματος στην Ελλάδα. Ωστόσο, πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το τι συνέβη, όπως το πού ακριβώς πήγε το συγκρότημα ή ποιο νησί ήθελαν, παραμένουν σκοτεινές.
Kάποια άρθρα από τον Ιούλιο του 1967 στην ελληνική εφημερίδα Το Βήμα, περιείχαν καθημερινές αναφορές για τις κινήσεις της ομάδας. Μαζί, αυτά υποδεικνύουν μια λεπτομερή και αληθοφανή διαδρομή για την κρουαζιέρα της ομάδας στην Ελλάδα, περιλαμβάνοντας μια σειρά από συγκεκριμένες τοποθεσίες.
Άφιξη στην Αθήνα
Σύμφωνα με αυτές τις αναφορές, οι πρώτοι από το γκρουπ που έφτασαν στην Ελλάδα ήταν ο George Harrison και ο Ringo Starr. Στις 21 Ιουλίου, η εφημερίδα ανέφερε ότι οι δυο τους είχαν εντοπιστεί στην Αθήνα την προηγούμενη ημέρα, σημειώνοντας την ενδυμασία του πρώτου με πορτοκαλί παντελόνι, λουλουδάτο πουκάμισο και ένα εντυπωσιακό μπλε σακάκι. Την επόμενη μέρα, ένα άλλο άρθρο αναφέρει ότι οι δύο Beatles ταξίδεψαν με μια Mercedes στην παραλία της Βουλιαγμένης στα περίχωρα της πόλης, όπου για περίπου τρεις ώρες «κολύμπησαν, έφαγαν φρούτα και έκαναν ηλιοθεραπεία».
Στις 23 Ιουλίου, η κάλυψη των Beatles από Το Βήμα έγινε πιο έντονη, με αποκλειστικό άρθρο στη σελίδα τέσσερα με τίτλο «Στο κρησφύγετο των Beatles». Το άρθρο αναφέρει ότι ο John Lennon και ο Paul McCartney είχαν φτάσει στην Αθήνα το προηγούμενο απόγευμα. Ο πρώτος περιγράφεται να φοράει «κομψά γυαλιά, πουκάμισο διακοσμημένο με κόκκινα και κίτρινα λουλούδια και κοτλέ παντελόνι», ενώ ο δεύτερος ένα μακρύ σακάκι «Nehru». Τους δύο υποδέχτηκε στο αεροδρόμιο ένας νεαρός ξανθός άνδρας με μουστάκι και ντυμένος με «υπερσύγχρονη ενδυμασία». Αυτό σίγουρα αναφέρεται στον Αλέξη Μάρδα, τον Έλληνα φίλο των Beatles που είχε βοηθήσει στην οργάνωση του ταξιδιού τους και του οποίου η οικογένεια φιλοξενούσε το γκρουπ στην Αθήνα.
Το άρθρο περιλαμβάνει επίσης σχόλια από τον Ringo και τον George να χαλαρώνουν σε μια «κομψή βίλα» - που πιθανότατα ανήκει στην οικογένεια Μάρδα, την οποία Το Βήμα είχε εντοπίσει σε ένα αθηναϊκό προάστιο (που σε μεταγενέστερο άρθρο κατονομάζεται ως Παπάγου) μετά από μια πεντάωρη έρευνα. Οι δύο Beatles περνούσαν ξέγνοιαστες ώρες "ξαπλωμένοι αναπαυτικά στη δροσιά της βεράντας, ανάμεσα στα λουλούδια του κήπου της βίλας". Σύμφωνα με το άρθρο, είπαν στην εφημερίδα: «Είναι αλήθεια ότι σκεφτόμαστε να αγοράσουμε ένα οικόπεδο σε ένα νησί και να χτίσουμε βίλες. Αλλά δεν έχουμε καταλήξει ακόμα σε οριστική απόφαση».
Το άρθρο φέρει τον υπογραφή συντάκτη «Λ. Τσιριγωτάκης», αναφερόμενος πιθανώς στον Λάμπη Τσιριγωτάκη, ο οποίος ήταν τότε δημοσιογράφος της εφημερίδας "Το Βήμα" και ο οποίος αργότερα θα γινόταν γνωστός ανταποκριτής της κρατικής ΕΡΤ με έδρα το Λονδίνο. Δύο ημέρες αργότερα, η εφημερίδα δημοσίευσε ένα άλλο άρθρο του Τσιριγωτάκη σχετικά με μια ημερήσια εκδρομή των Beatles και των συνοδών τους βόρεια της Αθήνας την Κυριακή 23 Ιουλίου.
Το ρεπορτάζ αναφέρει ότι η παρέα του συγκροτήματος επισκέφθηκε πρώτα το ορεινό χωριό Αράχωβα, όπου χόρεψαν σε μια ταράτσα με τους κατοίκους της περιοχής, συνοδευόμενοι από ένα σύνολο παραδοσιακών ελληνικών οργάνων. Αφού τους δόθηκε μια σειρά από δώρα, νωρίς το βράδυ, η ομάδα επισκέφθηκε την κοντινή παραλία στην Ιτέα, πριν μεταβεί αργότερα στους Δελφούς, τον αρχαίο ιερό χώρο. Εκεί επρόκειτο να δουν μια θεατρική παράσταση, αλλά η «εξαντλημένη» ομάδα ακύρωσε αυτά τα σχέδια και επέστρεψε στη βάση της στην Αθήνα.
Οι Beatles κάνουν κρουαζιέρα στα ελληνικά νησιά
Μετά την παραμονή τους στην Αθήνα, το συγκρότημα ξεκίνησε την κρουαζιέρα του γύρω από τα νησιά. Το γεγονός αυτό αναφέρθηκε και από Το Βήμα. Ενώ πολλά άρθρα και βιβλία καλύπτουν την ημερήσια εκδρομή των Beatles στις 23 Ιουλίου, οι αναφορές του Βήματος είναι η μόνη πηγή που παρέχει λεπτομέρειες για τη διαδρομή της ίδιας της κρουαζιέρας. Τα περισσότερα από αυτά τα άρθρα φέρουν την υπογραφή «Λ. Τσιριγωτάκης» ή «Λ.Τ.», γεγονός που υποδηλώνει ότι ο Λάμπης Τσιριγωτάκης ήταν και πάλι πιθανότατα ο συντάκτης. Υποδεικνύουν ότι η ομάδα ακολούθησε μια διαδρομή βόρεια προς τον Ευβοϊκό κόλπο, πριν κατευθυνθεί αργότερα προς τα νησιά των Σποράδων και επιστρέψει στην Αθήνα.
Σύμφωνα με την εφημερίδα, οι Beatles ξεκίνησαν την κρουαζιέρα τους τη Δευτέρα 24 Ιουλίου χωρίς τον Ρίνγκο Σταρ, ο οποίος επέστρεφε στο Λονδίνο για να είναι με την έγκυο σύζυγό του. Μέχρι τις 26 Ιουλίου, το γκρουπ και οι σύντροφοί του φέρεται να είχαν φτάσει στο βόρειο άκρο του Ευβοϊκού Κόλπου, μια περιοχή πλούσια σε ιαματικές μεταλλικές πηγές. Αναφέρεται επίσης ότι το διάσημο συγκρότημα έκανε μπάνιο στα Καμένα Βούρλα στην ηπειρωτική χώρα και έφαγε σε «ένα απομονωμένο μέρος» στην άλλη πλευρά του κόλπου, στην Αιδηψό της Εύβοιας.
Η πιθανή διαδρομή κρουαζιέρας των Beatles το 1967
Λέγεται ότι την Πέμπτη 27 Ιουλίου, το γκρουπ επισκέφθηκε το πευκόφυτο νησί της Σκιάθου, βόρεια της Εύβοιας. Όμως η στάση αυτή δεν πήγε σύμφωνα με το σχέδιο, καθώς το γκρουπ βρέθηκε να μην μπορεί να διατηρήσει την ανωνυμία του. Επισκέφθηκαν πρώτα το στολίδι του νησιού, τη μεγάλη καμπύλη χρυσής άμμου στις Κουκουναριές.
Αλλά μόλις κατέβηκαν από το μισθωμένο γιοτ τους, οι Beatles αναγνωρίστηκαν και οι θεατές σύντομα άρχισαν να χειροκροτούν και να ζητωκραυγάζουν «με τον γνωστό υστερικό τρόπο». Έτσι, ο Αλέξης Μάρδας τους οδήγησε σε μια απομονωμένη παραλία, όπου έπαιξαν στην άμμο και κολύμπησαν πριν επιστρέψουν στο σκάφος για να φάνε. Παρά την αναποδιά, η εφημερίδα αναφέρει ότι η Σκιάθος άρεσε ιδιαίτερα στον Τζον Λένον και τη σύζυγό του, Σύνθια. Σχεδίαζαν να επιστρέψουν την επόμενη χρονιά.
Την επόμενη ημέρα, αναφέρεται ότι οι Beatles επισκέφθηκαν άλλα νησιά κοντά στη Σκιάθο και «πέρασαν κοντά από το νησί που τους προτάθηκε να αγοράσουν». Σταμάτησαν σε όλα τα κύρια νησιά του συμπλέγματος των Σποράδων, περνώντας ώρες τόσο στην Αλόννησο, όπου έφαγαν το μεσημεριανό τους γεύμα, όσο και στη Σκύρο, όπου έκαναν βόλτες σε όλο το νησί και αγόρασαν αναμνηστικά και δώρα. Επισκέφθηκαν επίσης τη Σκόπελο, την οποία «απόλαυσαν… πολύ».
Η θαλαμηγός με την οποία ταξίδευαν οι Beatles έφτασε πίσω στο λιμάνι του Μικρολίμανου της Αθήνας το απόγευμα του Σαββάτου 29 Ιουλίου, σύμφωνα με την εφημερίδα, με τους Beatles να επιστρέφουν αεροπορικώς στο Λονδίνο στις 30 ή 31 Ιουλίου. Από άλλες αναφορές πληροφορούμαστε ότι το μεγαλύτερο μέρος της παρέας επέστρεψε την τελευταία ημέρα.
Ποιο νησί ήθελαν οι Beatles;
Γνωρίζοντας την προφανή διαδρομή της κρουαζιέρας των Beatles μας δίνει κάποιες ενδείξεις για το ποιο νησί ή ποια νησιά μπορεί να ενδιέφεραν την ομάδα. Στην πραγματικότητα, το ταξίδι όπως αναφέρεται από Το Βήμα θα μπορούσε εύκολα να περιλαμβάνει τρία ξεχωριστά νησιά που μπορούν να συνδεθούν εύλογα με το γκρουπ.
Το ελληνικό νησί που συνδέεται πιο συχνά με τους Beatles είναι η Αγία Τριάδα, η οποία βρίσκεται στον Ευβοϊκό κόλπο κοντά στην πόλη Ερέτρια της Εύβοιας. Δεν αναφέρεται σε καμία από τις αναφορές της εφημερίδας, αλλά θα ήταν μια εύκολη στάση στη διαδρομή βόρεια του Ευβοϊκού κόλπου προς τα Καμένα Βούρλα και την Αιδηψό. «Ένα μέλος της οικογένειας που είναι ιδιοκτήτρια του νησιού μου είπε ότι οι Beatles πράγματι επισκέφθηκαν την Αγία Τριάδα στα μέσα της δεκαετίας του '60, αλλά ενώ μπορεί να ενδιαφέρθηκαν, δεν ήταν προς πώληση», αναφέρει ο συντάκτης του άρθρου στο Greek Reporter.
Ένας άλλος πιθανός υποψήφιος για το ενδιαφέρον του συγκροτήματος είναι η Τσουγκριά, ένα μικρό, καταπράσινο νησί κοντά στη Σκιάθο. Η Τσουγκριά αναφέρεται σε ρεπορτάζ για το ταξίδι των Beatles σε διαφορετική ελληνική εφημερίδα (Μακεδονία) με τον Paul McCartney να φέρεται να δηλώνει ότι ενώ το γκρουπ «ήθελε να αγοράσει» το νησάκι, «δεν μας το πουλάνε πλέον». Λέγεται πως αυτό συνέβη επειδή το ελληνικό υπουργείο Γεωργίας παρενέβη για να αποτρέψει κάτι τέτοιο.
Αν οι Beatles όντως ενδιαφέρονταν είτε για την Αγία Τριάδα είτε για την Τσουγκριά, φαίνεται ότι γρήγορα έγινε σαφές ότι κανένα από τα δύο δεν ήταν διαθέσιμο. Επιπλέον, κανένα από αυτά τα νησιά δεν ταιριάζει με τις περιγραφές που έχουμε για το νησί που ήθελαν οι Beatles. Ορισμένες αναφορές σε βιβλία λένε ότι το συγκρότημα ενδιαφερόταν για ένα νησί περίπου ογδόντα acres, που περιβάλλεται από διάφορα μικρότερα νησιά.
Τα Λιχαδονήσια
Η αίτηση των Beatles προς τη βρετανική κυβέρνηση για άδεια αγοράς του νησιού, που φυλάσσεται στα Εθνικά Αρχεία του Ηνωμένου Βασιλείου, συμφωνεί σε γενικές γραμμές με τα Λιχαδονήσια. Αν και δεν αναφέρει ένα συνολικό μέγεθος, αναφέρει ότι το νησί είχε τριακόσιες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα καλλιεργήσιμης γης και αναφέρεται επίσης σε πέντε μικρότερα παράκτια νησιά.
Αν και οι λεπτομέρειες αυτές δεν ταιριάζουν πολύ με την Αγία Τριάδα ή την Τσουγκριά, μοιάζουν με το αρχιπέλαγος Λιχαδονήσια στο βόρειο άκρο της Εύβοιας. Το μεγαλύτερο νησί αυτής της ομάδας, η Μονόλια, έχει άλλα χαρακτηριστικά που αναφέρονται σε ορισμένες περιγραφές, όπως αρκετά σπίτια, ελαιώνες και έναν ήπια καμπυλωτό κόλπο.
Επιπλέον, το ντοκιμαντέρ The Beatles Anthology του 1995 περιλαμβάνει εικόνες από ένα νησί που μοιάζει πολύ με τη Μονόλια. Αν και εύκολα προσβάσιμο από την ηπειρωτική Ελλάδα, το αρχιπέλαγος έχει μια απομακρυσμένη και απόκοσμη αίσθηση.
Τέλος, τα Λιχαδονήσια βρίσκονται κοντά σε δύο μέρη στα οποία, σύμφωνα με Το Βήμα, πήγαν σίγουρα οι Beatles: Αιδηψός και Καμένα Βούρλα. Από τα τελευταία απέχουν δεκαπέντε λεπτά με το καραβάκι.
Τα σχέδια πέφτουν στο κενό
Η χρονική συγκυρία των διαπραγματεύσεων για την πώληση είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας. Από την αλληλογραφία του αρχείου προκύπτει ότι η αρχική αίτηση των Beatles για άδεια δεν έγινε πριν από τις 25 Ιουλίου, όταν οι Beatles βρίσκονταν ήδη στην Ελλάδα, και οι αρμόδιοι δεν ενημερώθηκαν ότι τα σχέδια είχαν ναυαγήσει μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου 1967. Ένα σημείωμα στις 30 Οκτωβρίου από έναν αξιωματούχο της Τράπεζας της Αγγλίας αναφέρει ότι, ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν, το συγκρότημα «ενημερώθηκε για ορισμένες νομικές δυσκολίες και για πρόσθετα ποσά που απαιτούνται» και ως εκ τούτου αποφάσισε «να μην προχωρήσει στην αγορά».