Μία από τις πιο πολυσυζητημένες σχέσεις της Bικτώριας ήταν αυτή με τον Σκωτσέζο υπηρέτη της, John Brown - μια σχέση που παραμένει αντικείμενο εικασιών, θρύλων και ιστορικών συζητήσεων μέχρι και σήμερα.
Η βασίλισσα Βικτωρία υπήρξε μία από τις πιο εμβληματικές μορφές της βρετανικής ιστορίας. Κατά τη διάρκεια της μακράς βασιλείας της (1837–1901) οδήγησε τη Βρετανία σε μια εποχή εκτεταμένων πολιτικών, κοινωνικών και τεχνολογικών αλλαγών.
Παρά τη δημόσια εικόνα της ως αυστηρής, αξιοπρεπούς και αποστασιοποιημένης μονάρχη, η προσωπική της ζωή περιείχε στιγμές έντονου πάθους, βαθιάς θλίψης αλλά και αμφιλεγόμενων δεσμών. Μία από τις πιο αινιγματικές και συζητημένες σχέσεις της ήταν αυτή με τον Σκωτσέζο υπηρέτη της, John Brown - μια σχέση που παραμένει αντικείμενο εικασιών, θρύλων και ιστορικών συζητήσεων μέχρι και σήμερα.
Μια αίσθηση ανθρώπινης επαφής
Ο John Brown γεννήθηκε το 1826 στη Σκωτία και από νεαρή ηλικία εργάστηκε ως υπηρέτης σε αγροτικές και αριστοκρατικές οικογένειες. Στα μέσα της δεκαετίας του 1840 προσλήφθηκε στο βασιλικό κτήμα του Balmoral, στη Σκωτία, όπου αρχικά υπηρέτησε ως βοηθός σταβλίτης. Ήταν γνωστός για τον τραχύ χαρακτήρα του, την ειλικρίνεια και την απροθυμία του να κολακεύει τους ανωτέρους του - στοιχεία που, παραδόξως, φαίνεται να γοήτευσαν τη Βικτωρία.
Το 1861, ο θάνατος του πρίγκιπα Αλβέρτου βύθισε τη βασίλισσα σε βαθύ πένθος. Αποσύρθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τη δημόσια ζωή και βρήκε παρηγοριά στα ήσυχα τοπία της Σκωτίας. Εκεί, στο Balmoral, ο John Brown έγινε σταδιακά η σκιά της: προσωπικός υπηρέτης, συνοδός στις ιππασίες, αλλά και έμπιστος συνομιλητής. Η ερωτική σχέση τους αναπτύχθηκε σε μια περίοδο όπου η Βικτωρία ένιωθε απομονωμένη και συντετριμμένη από τη μοναξιά. Ο Brown, με την άμεση και γνήσια συμπεριφορά του, της πρόσφερε μια αίσθηση ανθρώπινης επαφής που έλειπε από το αυστηρό και τυπικό περιβάλλον της Αυλής.
Σύντομα, οι φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν. Μέλη της βασιλικής αυλής και πολιτικοί σύμβουλοι ανησυχούσαν για την οικειότητα που έβλεπαν ανάμεσα στους δύο. Ορισμένοι τον αποκαλούσαν υποτιμητικά «ο αγαπημένος της βασίλισσας» (The Queen’s Favourite), ενώ άλλοι, με καυστικό χιούμορ, τον αποκαλούσαν «ο κ. Μπράουν» (Mr Brown) - παρατσούκλι που αργότερα έγινε και τίτλος κινηματογραφικής ταινίας. Υπήρξαν μάλιστα φήμες ότι είχαν παντρευτεί κρυφά, αν και ποτέ δεν παρουσιάστηκαν αποδείξεις για κάτι τέτοιο. Τα προσωπικά ημερολόγια της Βικτωρίας μαρτυρούν την έντονη εκτίμησή της προς τον Brown, τον οποίο περιέγραφε ως «αφοσιωμένο φίλο» και «ανεκτίμητη στήριξη».
Η επιρροή του Brown πάνω στη βασίλισσα ήταν αναμφισβήτητη. Δεν ήταν λίγες οι φορές που φέρεται να αγνόησε συμβουλές υπουργών της, προτιμώντας τη γνώμη του Σκωτσέζου υπηρέτη της. Αυτό προκαλούσε δυσφορία στα ανώτερα μέλη της Αυλής, που τον θεωρούσαν απειλή για την τάξη και την εθιμοτυπία του παλατιού. Ο ίδιος, όμως, δεν έδειχνε να ενδιαφέρεται για την κοινή γνώμη ή για τις πολιτικές ισορροπίες καθώς η πίστη του ήταν απόλυτα στραμμένη προς τη Βικτωρία.
Η φύση της σχέσης τους παραμένει αμφιλεγόμενη. Κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι επρόκειτο για έναν βαθύ, αλλά αγνό δεσμό φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Άλλοι θεωρούν ότι υπήρχε ερωτικό υπόβαθρο, έστω κι αν αυτό δεν καταγράφηκε ποτέ επίσημα. Το γεγονός ότι η Βικτωρία ήταν χήρα, σε ώριμη ηλικία, και εκείνος ένας πιστός, δυναμικός άνδρας δίπλα της, τροφοδότησε αναπόφευκτα την κοινωνική φαντασία.
Η ίδια η βασίλισσα δεν φάνηκε να ενοχλείται από τα σχόλια. Αντιθέτως, σε πολλές περιστάσεις υπερασπίστηκε δημόσια τον Brown, υπογραμμίζοντας την αφοσίωσή του και την ανιδιοτέλειά του. Όταν εκείνος την έσωσε από μια απόπειρα δολοφονίας το 1872, η εκτίμησή της προς το πρόσωπό του αυξήθηκε ακόμη περισσότερο. Του απένειμε τιμές και τον αντάμειψε γενναιόδωρα, γεγονός που εξόργισε ακόμη περισσότερο τους επικριτές τους.
Με την πάροδο των ετών, ο δεσμός τους έγινε αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής της βασίλισσας. Ο Brown την συνόδευε παντού, συχνά με έναν τρόπο που οι υπόλοιποι υπηρέτες θεωρούσαν υπερβολικά ανεπίσημο. Μιλούσε στη βασίλισσα με ειλικρίνεια, ακόμη και με κάποια δόση αυθάδειας, κάτι αδιανόητο για την αυλική κουλτούρα της εποχής. Εκείνη, όμως, όχι μόνο το ανεχόταν, αλλά φαινόταν να το απολαμβάνει.
Το 1883, ο John Brown πέθανε ξαφνικά, σε ηλικία μόλις 56 ετών, πιθανότατα από πνευμονία. Ο θάνατός του βύθισε τη Βικτωρία σε μια δεύτερη, βαθιά περίοδο πένθους. Η απώλεια ήταν τόσο έντονη που η βασίλισσα διέταξε να τοποθετηθεί προτομή του στο Balmoral, ενώ κράτησε προσωπικά του αντικείμενα σε περίοπτη θέση στα ιδιαίτερα διαμερίσματά της. Σε μια χειρόγραφη σημείωση, που βρέθηκε αργότερα, έγραψε: «Δεν υπήρξε ποτέ πιο πιστός φίλος. Η ζωή μου χωρίς εκείνον είναι φτωχότερη».
Η έντονη προσκόλλησή της στη μνήμη του Brown δημιούργησε νέο κύμα φημών και κριτικής. Οι πολιτικοί της αντίπαλοι και οι αυλικοί που δεν τον είχαν συμπαθήσει, θεώρησαν υπερβολική τη λατρεία της προς τον αποθανόντα υπηρέτη. Κάποιοι μάλιστα επιχείρησαν να καταστρέψουν τεκμήρια που θα μπορούσαν να υποδηλώνουν υπερβολική οικειότητα μεταξύ τους, ιδιαίτερα μετά τον θάνατο της ίδιας της Βικτωρίας το 1901.
Στη σύγχρονη εποχή, η σχέση της Βικτωρίας και του Brown έχει αποτελέσει αντικείμενο λογοτεχνικών έργων, κινηματογραφικών ταινιών και τηλεοπτικών σειρών. Η ταινία Mrs Brown (1997), με τη Judi Dench και τον Billy Connolly, απεικονίζει αυτή τη δυναμική. Οι ιστορικοί παραδέχονται ότι, αν και δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις για έναν ρομαντικό δεσμό, η συναισθηματική εξάρτηση της βασίλισσας από τον Brown ήταν ασυνήθιστη και βαθιά.
Η ιστορία αυτή εγείρει ερωτήματα για τα όρια της προσωπικής ελευθερίας ενός μονάρχη, την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή και τις συγκρούσεις ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο ρόλο του/της. Στην περίπτωση της Βικτωρίας, η σχέση με τον John Brown φαίνεται να υπήρξε μια όαση ειλικρίνειας και αληθινού συναισθήματος σε έναν κόσμο γεμάτο πολιτικές σκοπιμότητες και αυστηρούς κανόνες. Είτε ήταν ρομαντική είτε πλατωνική, το σίγουρο είναι ότι ο Brown σημάδεψε ανεξίτηλα τη ζωή της.
Η σχέση τους παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα πιο γοητευτικά και μυστηριώδη κεφάλαια της βρετανικής ιστορίας και η φιγούρα του John Brown στέκει δίπλα σε εκείνη της Βικτωρίας.