Πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τον βομβαρδισμό του χωριού της με βόμβες ναπάλμ, κατά τη διάρκεια του Πολέμου στο Βιετνάμ.
Η κυρία Phan Thi Puk είναι το κεντρικό πρόσωπο μιας από τις εμβληματικότερες φωτογραφίες στην ιστορία του 20ού αιώνα.
Το πιθανότερο είναι πως κι εσείς έχετε δει την ασπρόμαυρη φωτογραφία με το ολόγυμνο κορίτσι που τρέχει έντρομο, ενώ το χωριό του καίγεται. Η ένταση αυτής της εικόνας δεν σε αφήνει να την ξεχάσεις εύκολα.
Πενήντα ακριβώς χρόνια μετά, η Φαν Τι Πουκ, πλέον κάτοικος Τορόντο και διευθύντρια του Διεθνούς Ιδρύματος Κιμ για παιδιά που έχουν πέσει θύματα πολέμου, θυμάται και μιλά για όσα έζησε σε εκτενή συνέντευξή της στους Times της Νέας Υόρκης.
«Μεγάλωσα στο μικρό χωριό Trang Bang, στο Νότιο Βιετνάμ. Η μητέρα μου έλεγε ότι γελούσα πολύ όταν ήμουν μικρό κορίτσι. Ζούσαμε μια απλή ζωή με άφθονο φαγητό, αφού η οικογένειά μου είχε ένα αγρόκτημα και η μητέρα μου είχε το καλύτερο εστιατόριο στην πόλη. Θυμάμαι ότι αγαπούσα το σχολείο και το παιχνίδι με τα ξαδέλφια μου και τα άλλα παιδιά στο χωριό μας, πηδώντας σχοινάκι, τρέχοντας και κυνηγώντας ο ένας τον άλλον με χαρά», λέει στη συνέντευξή της.
8 Ιουνίου 1972 -Η μέρα που θα άλλαζε τα πάντα
Όλα αυτά άλλαξαν στις 8 Ιουνίου 1972. Οι αναμνήσεις της είναι συγκεχυμένες. Θυμάται μόνο ότι έπαιζε με τα ξαδέλφια της στην αυλή του ναού, όταν ξαφνικά ένα αεροπλάνο εμφανίστηκε κι ακούστηκε ένας εκκωφαντικός θόρυβος. Ήταν 9 ετών.
«Η ναπάλμ κολλάει πάνω σου, όσο γρήγορα κι αν τρέχεις, προκαλώντας φρικτά εγκαύματα και πόνο, που διαρκούν μια ζωή. Δεν θυμάμαι να τρέχω και να ουρλιάζω "Nóng quá, nóng quá!". ("Πολύ καυτό, πολύ καυτό!") Αλλά τα κινηματογραφικά πλάνα και οι αναμνήσεις άλλων δείχνουν ότι το έκανα», περιγράφει στους «NYTimes».
Τη φωτογραφία τράβηξε ο Nick Ut από το Νότιο Βιετνάμ, ο οποίος εργαζόταν ως επαγγελματίας φωτογράφος για το Associated Press του Λος Άντζελες, και η φωτογραφία κυκλοφόρησε στις πρώτες σελίδες των εφημερίδων σε όλο τον κόσμο, κερδίζοντας το βραβείο Πούλιτζερ το έτος 1973.
«Ο Νικ άλλαξε τη ζωή μου για πάντα με αυτή την αξιοσημείωτη φωτογραφία. Αλλά μου έσωσε και τη ζωή. Αφού τράβηξε τη φωτογραφία, άφησε κάτω τη φωτογραφική του μηχανή, με τύλιξε σε μια κουβέρτα και με πήγε για να πάρω ιατρική φροντίδα. Του είμαι για πάντα ευγνώμων», λέει με συγκίνηση η κυρία Τι Πουκ.
Όμως, όπως συμβαίνει με κάθε «διασημότητα», η εμπειρία του θεατή είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη του ανθρώπου που είναι ο ίδιος το αντικείμενο της θέασης. Πράγματι, για την κυρία Τι, το να βλέπει τον εαυτό της γυμνό σε αυτήν τη φρικιαστική φωτογραφία δεν ήταν πάντοτε εύκολο, ούτε τα συναισθήματά της για τον δημιουργό πάντοτε φιλικά.
«Θυμάμαι επίσης ότι τον μισούσα μερικές φορές», λέει. «Μεγάλωσα απεχθανόμενη αυτή τη φωτογραφία. Έλεγα στον εαυτό μου: "Είμαι ένα μικρό κορίτσι. Είμαι γυμνή. Γιατί τράβηξε αυτή τη φωτογραφία; Γιατί δεν με προστάτεψαν οι γονείς μου; Γιατί τύπωσε αυτή τη φωτογραφία; Γιατί ήμουν το μόνο παιδί που ήταν γυμνό, ενώ τα αδέρφια και τα ξαδέρφια μου στη φωτογραφία φορούσαν τα ρούχα τους;"», ένιωθα άσχημη και ντροπιασμένη εξομολογείται.
«Ευχόμουν να εξαφανιστώ»
Για την Τι Πουκ η ζωή είχε συνέχεια και έξω από το πλαίσιο της φωτογραφίας. Τα φρικτά εγκαύματα τρίτου βαθμού, που της άφησε η βόμβα ναπάλμ, την ακολουθούσαν για όλη της τη ζωή.
«Μεγαλώνοντας, μερικές φορές ευχόμουν να εξαφανιστώ όχι μόνο λόγω των τραυμάτων μου -τα εγκαύματα σημάδεψαν το ένα τρίτο του σώματός μου και προκάλεσαν έντονο, χρόνιο πόνο-, αλλά και λόγω της ντροπής και της αμηχανίας που προκαλούσε η παραμόρφωσή μου. Προσπαθούσα να κρύψω τις ουλές μου κάτω από τα ρούχα μου. Είχα τρομερό άγχος και κατάθλιψη. Τα παιδιά στο σχολείο με απέφευγαν. Για τους γείτονες και, σε κάποιον βαθμό, για τους γονείς μου ήμουν μια φιγούρα οίκτου. Καθώς μεγάλωνα, φοβόμουν ότι κανείς δεν θα με αγαπούσε ποτέ» λέει, αναφερόμενη στα χρόνια που ακολούθησαν τον πόλεμο.
Η διασημότητα που της έδωσε η φωτογραφία έκανε τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Έπρεπε να συναντά καλλιτέχνες, πολιτικούς παράγοντες και άλλους ανθρώπους, που περίμεναν από εκείνη να είναι ένα «σύμβολο». Και ήταν. Όμως, ο πραγματικός άνθρωπος κρυβόταν κάπου στις σκιές, ντρεπόταν υπερβολικά να βγει, μήπως και εκτεθεί σαν ένα «κατεστραμμένο» άτομο.
Η ειρήνη, η αγάπη, η ελπίδα και η συγχώρεση θα είναι πάντα πιο ισχυρές από κάθε είδους όπλο
Η κυρία Πουκ, ωστόσο, ήταν δυνατή. Αυτομόλησε στον Καναδά και άρχισε να βρίσκει στη ζωή της γαλήνη και συνειδητότητα. Ανέκαμψε στο μέτρο του δυνατού από τα σημάδια και τα εγκαύματα. Συμμετείχε στη δημιουργία ενός ιδρύματος που βοηθούσε παιδιά που είχαν βιώσει τη φρικτή εμπειρία του πολέμου. Έδωσε ελπίδα.
«Ξέρω πώς είναι να βομβαρδίζεται το χωριό σου, να καταστρέφεται το σπίτι σου, να βλέπεις μέλη της οικογένειάς σου να πεθαίνουν και πτώματα αθώων πολιτών να κείτονται στο δρόμο». Αυτές οι φρικαλέες εικόνες από το Βιετνάμ είναι παγιδευμένες στη μνήμη της εδώ και πενήντα χρόνια.
Δεν είναι όμως μόνο το Βιετνάμ, και το γνωρίζει καλά. «Δυστυχώς, είναι επίσης οι εικόνες των πολέμων παντού, των πολύτιμων ανθρώπινων ζωών που καταστρέφονται και καταστρέφονται σήμερα στην Ουκρανία».
Θερμή πολέμια της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ, άνθρωπος που γνωρίζει καλά τι μπορεί να προκαλέσει ένα όπλο στα χέρια ενός ανθρώπου που θέλει να το στρέψει απέναντι σε άλλους, το γυμνό κορίτσι της φωτογραφίας έχει πια αγκαλιάσει τη στιγμή που η μοίρα της επιφύλασσε να γίνει η ευχή και η κατάρα της. Ξέρει ποια είναι και ξέρει ποιος είναι ο κόσμος που ζούμε.
Πενήντα χρόνια μετά χαίρεται που ο Νικ Ουτ βρέθηκε στο σημείο εκείνο του χωριού της με τον φακό του στα χέρια. Ξέρει πως δεν μπορεί να αλλάξει το παρελθόν, πως ο άνθρωπος είναι ικανός για ανείπωτες κτηνωδίες. Ξέρει όμως και κάτι παραπάνω...
«Αυτή η εικόνα θα χρησιμεύει πάντα ως υπενθύμιση του ανείπωτου κακού για το οποίο είναι ικανή η ανθρωπότητα. Πιστεύω όμως ότι η ειρήνη, η αγάπη, η ελπίδα και η συγχώρεση θα είναι πάντοτε πιο ισχυρές από κάθε είδους όπλο».