Σύμφωνα με μελέτες που επικαλούνται παιδαγωγοί και δημοσιογράφοι, η υπερβολική εργασία εκτός τάξης όχι μόνο δεν βελτιώνει τις επιδόσεις των παιδιών αλλά συχνά τις υπονομεύει.
Η Κιμ Καρντάσιαν δεν είναι παιδαγωγός, ούτε πολιτικός. Όμως μια φράση της ήταν αρκετή για να πυροδοτήσει έναν δημόσιο διάλογο που διχάζει σχολεία και γονείς εδώ και χρόνια: έχει νόημα η εργασία για το σπίτι, το γνωστό σε όλους μας homework, στα πρώτα σχολικά χρόνια;
Όταν δήλωσε ότι δεν πιστεύει στις «κατ’ οίκον» ασκήσεις επειδή τα παιδιά της περνούν ήδη οκτώ ώρες μέσα στην τάξη, πολλοί γονείς ένιωσαν ότι εξέφρασε κάτι που σκεφτόντουσαν καιρό. Στο μυαλό τους, το απόγευμα δεν θα έπρεπε να είναι συνέχεια του σχολείου αλλά ένας χώρος για ξεκούραση, άθληση, οικογενειακή ζωή. Ένα παιδί που μόλις έμαθε να γράφει δεν χρειάζεται, υποστηρίζουν, να φορτώνεται επιπλέον ασκήσεις. Κι όμως, για άλλους, οι ίδιες οι εργασίες αποτελούν απαραίτητο σκαλοπάτι για να αφομοιωθεί η γνώση. Η συζήτηση, λοιπόν, άνοιξε ξανά.
Ενστάσεις με ισχυρή βάση σε ερευνητικά δεδομένα
Οι ενστάσεις απέναντι στην εργασία για το σπίτι έχουν ισχυρή βάση σε ερευνητικά δεδομένα.
Σύμφωνα με μελέτες που επικαλούνται παιδαγωγοί και δημοσιογράφοι, η υπερβολική εργασία εκτός τάξης όχι μόνο δεν βελτιώνει τις επιδόσεις των παιδιών αλλά συχνά τις υπονομεύει. Το άγχος αυξάνεται, η αυτοεκτίμηση μειώνεται και το σπίτι παύει να είναι καταφύγιο· γίνεται ένα δεύτερο σχολείο, γεμάτο πιέσεις.
Στην Ιαπωνία και τη Φινλανδία, χώρες με υψηλές σχολικές επιδόσεις, η εργασία για το σπίτι περιορίζεται ή και αποφεύγεται στα πρώτα χρόνια, με το σκεπτικό ότι το παιχνίδι και η κοινωνικοποίηση αποτελούν εξίσου σημαντικά εργαλεία μάθησης.
Όταν ένα παιδί βρίσκεται σε ανάπτυξη, ο χρόνος που περνά με φίλους ή σε αθλητικές δραστηριότητες συμβάλλει στην ωρίμανση του χαρακτήρα του, στην καλλιέργεια ομαδικότητας και στην αντιμετώπιση του άγχους.
Οι πολέμιοι των κατ’ οίκον εργασιών τονίζουν ότι το βάρος συχνά πέφτει στους γονείς. Στα γκρουπ μηνυμάτων των σχολείων, η αγωνία περιστρέφεται γύρω από ορθογραφίες, πίνακες πολλαπλασιασμού, τεστ προετοιμασίας. Η εικόνα ενός γονιού που, μετά από οκτώ ώρες δουλειάς, πρέπει να εξηγήσει σε ένα εξαντλημένο παιδί την έννοια του κλάσματος ή να ελέγξει δεκαπέντε λέξεις ορθογραφίας δεν είναι σπάνια. Αυτό δημιουργεί πίεση στην οικογένεια και, αντί να ενισχύει τη σχέση γονέα-παιδιού, συχνά την επιβαρύνει με συγκρούσεις. Αντί η ώρα μετά το σχολείο να είναι χρόνος χαλάρωσης, γίνεται μια παράταση της σχολικής αγωνίας.
Ωστόσο, η άλλη πλευρά του διαλόγου δεν είναι λιγότερο ισχυρή. Ειδικοί, όπως η δρ Έμιλι Λέβι, επισημαίνουν ότι η εργασία για το σπίτι έχει σκοπό, αρκεί να χρησιμοποιείται σωστά. Οι ασκήσεις δίνουν την ευκαιρία στο παιδί να επαναλάβει ανεξάρτητα τις δεξιότητες που διδάχθηκε στην τάξη και να βεβαιωθεί ότι κατανόησε τις έννοιες.
Ένα μικρό σετ εργασιών, προσαρμοσμένο στην ηλικία και τις δυνατότητές του, μπορεί να το βοηθήσει να χτίσει αυτοπεποίθηση, να εξασκηθεί στην πειθαρχία και να μάθει πώς να οργανώνει τον χρόνο του. Δεν είναι τυχαίο ότι σε πρόσφατη έρευνα του King’s College στο Λονδίνο, σχεδόν το 70% των ενηλίκων δήλωσαν υπέρ της ύπαρξης εργασιών - ένα εντυπωσιακό άλμα σε σχέση με το 21% που είχε καταγραφεί το 1937.
Η αλήθεια ίσως να βρίσκεται κάπου στη μέση
Η αλήθεια ίσως να βρίσκεται κάπου στη μέση. Όχι στις ατέλειωτες σελίδες αντιγραφής ή στους πίνακες που θυμίζουν εξετάσεις, αλλά σε επιλεγμένες δραστηριότητες που καλλιεργούν τη φαντασία.
Ένα παιδί μπορεί να μάθει εξίσου καλά την έννοια της αναλογίας φτιάχνοντας μια συνταγή με τον γονιό του στην κουζίνα. Μπορεί να βελτιώσει την έκφρασή του γράφοντας ένα μικρό ημερολόγιο για την ημέρα του ή στέλνοντας μια επιστολή στον παππού. Η ουσία δεν είναι ο όγκος, αλλά το νόημα.
Ένα ακόμη σημείο που θίγεται συχνά είναι η σχέση της εργασίας με την τεχνολογία. Οι σημερινοί μαθητές δεν κουβαλούν απλώς βιβλία και τετράδια στο σπίτι· τους ζητείται να συνδεθούν με κωδικούς, να πλοηγηθούν σε πλατφόρμες, να συμπληρώσουν εργασίες σε ψηφιακούς πίνακες. Αυτό, για κάποιους γονείς, είναι ειρωνικό: την ίδια στιγμή που τα σχολεία προειδοποιούν για τους κινδύνους της υπερβολικής οθόνης, τα ίδια απαιτούν την «καθημερινή δόση» της για τις κατ’ οίκον ασκήσεις. Η εκπαίδευση γίνεται έτσι μια επέκταση του ψηφιακού κόσμου που ήδη κατακλύζει τη ζωή των παιδιών. Ο κίνδυνος δεν είναι μόνον η κούραση των ματιών, αλλά και η σύγχυση μεταξύ μάθησης και απλής κατανάλωσης περιεχομένου.
Η παρέμβαση της Καρντάσιαν λειτούργησε σαν καταλύτης επειδή φώτισε αυτή την αντίφαση. Μια γυναίκα που δεν συνδέεται με την ακαδημαϊκή κοινότητα, με ένα σχόλιο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, κατάφερε να συνοψίσει μια ανησυχία που μοιράζονται πολλοί γονείς σε Ευρώπη και Αμερική. Αυτό από μόνο του δείχνει ότι η κοινωνία είναι έτοιμη να επαναξιολογήσει παγιωμένες πρακτικές.
Η εργασία για το σπίτι υπήρξε επί δεκαετίες μια «αυτονόητη» συνιστώσα της εκπαίδευσης, σχεδόν ένα τελετουργικό. Το να τεθεί υπό αμφισβήτηση ισοδυναμεί με το να αμφισβητούμε την ίδια τη δομή του σχολείου.
Υπάρχει και μια πολιτισμική διάσταση
Υπάρχει, όμως, και μια πολιτισμική διάσταση. Σε ορισμένες κοινωνίες, η εργασία θεωρείται ένδειξη σοβαρότητας και πειθαρχίας. Οι γονείς που μεγάλωσαν με στοίβες τετραδίων συχνά αισθάνονται ότι η απουσία τους ισοδυναμεί με χαλαρότητα ή έλλειψη φιλοδοξίας.
Στον αντίποδα, ολοένα και περισσότεροι παιδαγωγοί ζητούν να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει «μάθηση». Μπορεί να είναι μια βόλτα στο πάρκο, μια επίσκεψη σε μουσείο, ένα παιχνίδι στρατηγικής. Ο εγκέφαλος ενός παιδιού δεν μαθαίνει μόνο μέσα από επανάληψη και μνήμη· τρέφεται και από την εμπειρία, την περιέργεια, την αλληλεπίδραση.
Στο τέλος, το ερώτημα δεν είναι αν η Καρντάσιαν έχει δίκιο ή άδικο. Το ουσιαστικό είναι να κατανοήσουμε ότι το σχολείο δεν μπορεί να λειτουργεί σαν εργοστάσιο παραγωγής γνώσης, με γραμμές παραγωγής που συνεχίζονται και μέσα στο σπίτι. Αντίθετα, πρέπει να φανταστούμε την εκπαίδευση ως οικοσύστημα: το σχολείο προσφέρει τα θεμέλια, αλλά η οικογένεια, το παιχνίδι και η κοινωνία δίνουν το περιβάλλον για να αναπτυχθούν τα παιδιά. Μερικές φορές αυτό σημαίνει λιγότερη εργασία και περισσότερη ζωή.
Η συζήτηση για την εργασία των μικρών μαθητών είναι στην πραγματικότητα συζήτηση για το πώς αντιλαμβανόμαστε την παιδική ηλικία. Είναι μια περίοδος προετοιμασίας ή μια αυθύπαρκτη φάση που αξίζει να τη ζήσουμε στο έπακρο; Αν επιλέξουμε το δεύτερο, τότε ίσως είναι ώρα να ξανασκεφτούμε το ιερό δισκοπότηρο της «κατ’ οίκον εργασίας». Και να αφήσουμε τα παιδιά να τρέξουν λίγο περισσότερο στο γήπεδο, να διαβάσουν ένα παραμύθι χωρίς βαθμολογία στο περιθώριο, να μεγαλώσουν με λιγότερους πίνακες και περισσότερη φαντασία.