Το περιστατικό αυτό δεν αποτελεί απλώς μια απλή καταγραφή εγκληματικής ενέργειας, αλλά και την απαρχή μιας νέας εποχής στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας.
Η ιστορία της αεροπορικής ασφάλειας είναι γεμάτη περιστατικά που άλλαξαν για πάντα τις προδιαγραφές και τις διαδικασίες των αερομεταφορών. Ένα από τα πλέον σημαδιακά γεγονότα αυτής της πορείας είναι η πρώτη καταγεγραμμένη αεροπειρατεία στον κόσμο, η οποία σημειώθηκε στις 16 Ιουλίου 1948, στην πτήση Cathay Pacific VR-HEU από το Μακάο προς το Χονγκ Κονγκ.
Το περιστατικό αυτό δεν αποτελεί απλώς μια απλή καταγραφή εγκληματικής ενέργειας, αλλά και την απαρχή μιας νέας εποχής στον τομέα της πολιτικής αεροπορίας.
Το Μακάο, υπό πορτογαλική κυριαρχία την εποχή εκείνη, και το Χονγκ Κονγκ, τότε βρετανική αποικία, βρίσκονταν σε μια περίοδο έντονων κοινωνικοπολιτικών αλλαγών. Η Κίνα βρισκόταν στα πρόθυρα της κομμουνιστικής επικράτησης μετά από έναν μακροχρόνιο εμφύλιο πόλεμο, ενώ η περιοχή της Νότιας Κίνας είχε εξελιχθεί σε κέντρο λαθρεμπορίου, παράνομης μετανάστευσης και εγκληματικών δικτύων.
Η Cathay Pacific, η οποία είχε ιδρυθεί μόλις το 1946, πραγματοποιούσε σύντομα δρομολόγια στην περιοχή με ελικοφόρα αεροσκάφη. Η πτήση από το Μακάο προς το Χονγκ Κονγκ ήταν σύντομη -μόλις 15 με 20 λεπτά-, αλλά αρκετή για να εκδηλωθεί ένα από τα πιο θρασύτατα εγκλήματα των αιθέρων.
Τότε, το να επιβιβαστείς σε αεροπλάνο «ήταν σαν να παίρνεις το λεωφορείο», λέει μιλώντας στο CNN ο Dan Porat, καθηγητής Ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Αν είχαν τα χρήματα, οι επιβάτες μπορούσαν να αγοράσουν τα εισιτήριά τους κατά την επιβίβαση στο αεροπλάνο, χωρίς να χρειάζεται να κάνουν κράτηση εκ των προτέρων.
«Miss Macao»: Η μοιραία πτήση VR-HEU
Στις 16 Ιουλίου του 1948, την ημέρα της τελευταίας απογείωσής του, το ελικοφόρο αεροσκάφος με την ονομασία «Miss Macao» είχε δύο πιλότους στο πιλοτήριο: τον Αμερικανό κυβερνήτη Dale Cramer και τον Αυστραλό συγκυβερνήτη Ken McDuff, και οι δύο πρώην στρατιωτικοί πιλότοι. Συνολικά, υπήρχαν 27 άτομα στο αεροσκάφος: μαζί με τους 24 επιβάτες, υπήρχε μία αεροσυνοδός, η Delca da Costa, Πορτογαλίδα υπήκοος από το Μακάο, η οποία ήταν επίσης η σύντροφος του McDuff.
Ωστόσο, τέσσερις από τους επιβάτες δεν είχαν καμία πρόθεση να πάνε στο Χονγκ Κονγκ.
Σε ομολογία του, ο μοναδικός επιζών της πτήσης, ένας 24χρονος Κινέζος ονόματι Wong Yu είπε ότι αυτός και τρεις «συνάδελφοί» του, επίδοξοι κλέφτες, είχαν πουλήσει όλα τους τα υπάρχοντα για να αγοράσουν τα εισιτήρια, υπολογίζοντας ότι τα κέρδη από το έγκλημα θα άξιζαν τον κόπο.
Όπως εξηγεί ο ιστορικός Luis Andrade de Sa στο βιβλίο του «Aviation in Macau: One Hundred Years of Adventure», λίγο μετά την απογείωση του αεροσκάφους από το Μακάο, οι τέσσερις αεροπειρατές έδρασαν γρήγορα, με έναν από αυτούς να εισβάλλει στο πιλοτήριο και να απαιτεί από τους πιλότους να παραδώσουν τον έλεγχο του αεροσκάφους.
Το πλήρωμα προσπάθησε να αντισταθεί, αλλά μέσα στην αναταραχή, το αεροσκάφος έχασε τον έλεγχο. Οι επιτιθέμενοι δεν είχαν εμπειρία στον χειρισμό αεροπλάνου, κι αυτό αποδείχθηκε μοιραίο.
Το αεροπλάνο συνετρίβη στη θάλασσα, κοντά στην περιοχή του Μακάο. Από τους 27 επιβαίνοντες, σκοτώθηκαν οι 26. Επέζησε μόνον ο Wong Yu.
Ο Wong Yu περισυνελέγη από ψαράδες και παραδόθηκε στις αρχές. Τα τραύματά του ήταν σοβαρά και νοσηλεύτηκε για μεγάλο διάστημα, ωστόσο τελικά ανέκτησε τις αισθήσεις του και οδηγήθηκε ενώπιον της Δικαιοσύνης.
Κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του αποκαλύφθηκε ότι το κίνητρο ήταν η ληστεία και η αποκόμιση χρημάτων και κοσμημάτων από τους επιβάτες. Δεν υπήρχε καμία πολιτική ή ιδεολογική σύνδεση πίσω από την ενέργεια - ήταν ένα καθαρά εγκληματικό σχέδιο, το οποίο εκτελέστηκε βιαστικά και χωρίς κατάλληλη οργάνωση.
Ο Wong Yu καταδικάστηκε σε θάνατο από τις τοπικές αρχές, αλλά η ποινή του μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια κάθειρξη. Παρέμεινε φυλακισμένος μέχρι τον θάνατό του.
Η σημασία του περιστατικού
Η αεροπειρατεία αυτή θεωρείται η πρώτη καταγεγραμμένη στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας. Αν και δεν είχε την ίδια δημοσιότητα ή πολιτική φόρτιση με μεταγενέστερες αεροπειρατείες της δεκαετίας του 1960 και 1970, όπως αυτές που εκτελέστηκαν από πολιτικά ή τρομοκρατικά κινήματα, αποτελεί τον προάγγελο μιας εποχής στην οποία τα αεροσκάφη έγιναν στόχος εγκληματικών ενεργειών.
Η αεροπειρατεία του Miss Macao ήταν τόσο πρωτόγνωρη που κανείς δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ την επίσημη πλέον λέξη «hijacking» για να περιγράψει μια τέτοια κατάσταση - ο Τύπος της εποχής την αποκάλεσε «αεροπειρατεία» [air piracy].
Πολλοί άνθρωποι στον αναδυόμενο κλάδο της εμπορικής αεροπορίας το είδαν ως ένα μεμονωμένο περιστατικό και δεν πίστευαν ότι η αεροπειρατεία θα γινόταν συνηθισμένη. Υπήρχε επίσης ο φόβος ότι η υπερβολική κάλυψη της ιστορίας θα τρόμαζε τους υποψήφιους επιβάτες.
Όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες ίδρυσαν την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας το 1958 για να ρυθμίσει τις αεροπορικές μεταφορές, η νομοθεσία δεν έκανε καμία αναφορά στην πρόληψη της αεροπειρατείας, ένα σημάδι ότι δεν θεωρούνταν ακόμη σημαντικό ζήτημα. Ωστόσο, οι κοινωνικές αναταραχές των επόμενων ετών, καθώς και η ανάπτυξη και η αυξανόμενη προσιτότητα των αεροπορικών μεταφορών, άλλαξαν όλα αυτά, σύμφωνα με τους ιστορικούς.
Από το 1968 έως το 1972 οι αεροπορικές εταιρείες πέρασαν από την εποχή που έγινε γνωστή ως «χρυσή εποχή των αεροπειρατειών», μια φράση που διαδόθηκε από τον Brendan I. Koerner στο βιβλίο του «The Skies Belong to Us».
«Κάθε πεντέμισι μέρες γινόταν μια αεροπειρατεία», λέει ο Porat. «Αυτή είναι η περίοδος που η βιομηχανία προσπαθεί να αναπτυχθεί. Και, βασικά, η αεροπειρατεία γίνεται απειλή».
Το περιστατικό της πτήσης VR-HEU εξακολουθεί να έχει ιστορική σημασία. Όχι μόνο επειδή ήταν η πρώτη αεροπειρατεία, αλλά και επειδή αποτέλεσε ένα πρώιμο σημάδι της ευαλωτότητας της αεροπορίας απέναντι σε ανθρώπινους παράγοντες - είτε πρόκειται για ένοπλη βία, είτε για λάθος κρίσεις, είτε για αδυναμία διαχείρισης κρίσεων.
Το ότι ο μοναδικός επιζών ήταν ένας από τους αεροπειρατές προσέδωσε επιπλέον διάσταση στην υπόθεση. Αν και παρέμεινε σχεδόν άγνωστο στο ευρύ κοινό για δεκαετίες, σήμερα αναφέρεται σε ακαδημαϊκά άρθρα και ιστορικές αναλύσεις ως μια από τις καθοριστικές στιγμές της πρώιμης αεροπορικής Ιστορίας.