Το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι τολμούν να σταθούν πάλι απέναντι στον ίδιο άνθρωπο και να υποσχεθούν ξανά αγάπη δεν είναι απλώς ένδειξη ρομαντισμού.
Η ιδέα της ανανέωσης των γαμήλιων όρκων έχει πάρει τα τελευταία χρόνια νέες διαστάσεις, ξεφεύγοντας από το πλαίσιο μιας ρομαντικής χειρονομίας και εξελίσσοντας σε ένα πολιτισμικό φαινόμενο που ακροβατεί ανάμεσα στη νοσταλγία και την ανάγκη επανεκκίνησης.
Ζευγάρια από κάθε γωνιά του κόσμου, διάσημα και άσημα, συρρέουν σε τελετές όπου ξαναλένε το «ναι» - όχι γιατί δεν το είχαν πει αρκετά καθαρά την πρώτη φορά, αλλά γιατί η ζωή που μεσολάβησε γέμισε με εμπειρίες, απώλειες, κρίσεις, χαρές και πληγές που ζητούν επιβεβαίωση, παρηγοριά ή ακόμα και κάθαρση.
«Το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι τολμούν να σταθούν πάλι απέναντι στον ίδιο άνθρωπο και να υποσχεθούν ξανά αγάπη δεν είναι απλώς ένδειξη ρομαντισμού. Είναι και μια απόδειξη πως ο γάμος, όπως τον ξέραμε, αλλάζει πρόσωπο», σημειώνει το ρεπορτάζ του ΒΒC.
Για τη Jade Foster-Jerrett και τον Dean, η απόφαση πάρθηκε από την πρώτη μέρα. Όταν παντρεύτηκαν το 2015, υποσχέθηκαν πως, αν έφταναν τη δεκαετία μαζί, θα ανανέωναν τους όρκους τους. Δέκα χρόνια αργότερα, το τήρησαν με μια τελετή στο δάσος πίσω από το σπίτι τους. Πολύχρωμες σημαιούλες κυμάτιζαν ανάμεσα στα δέντρα, χαρταετοί με παπαρούνες μοιράστηκαν στους 22 καλεσμένους, ενώ από το πουθενά εμφανίστηκε μια γυναίκα ντυμένη ως Mary Poppins, έτοιμη να παντρέψει το ζευγάρι για δεύτερη φορά. Για την Jade, η επιλογή δεν ήταν τυχαία· η Mary Poppins ήταν το αγαπημένο της παιδικό φιλμ, το οποίο έβλεπε ξανά και ξανά με τον πατέρα της, που έφυγε από τη ζωή το 2020. Η τελετή έγινε έτσι και φόρος τιμής στη μνήμη του. Η ίδια παραδέχεται μιλώντας στο βρετανικό δίκτυο πως, μετά την ανανέωση, η σχέση τους έγινε πιο βαθιά: «Σαν να ξαναβρήκαμε τον λόγο που ερωτευτήκαμε».
Το φαινόμενο παίρνει διαστάσεις χολιγουντιανής μόδας
Δεν είναι, όμως, μόνο τα ανώνυμα ζευγάρια που παραδίδονται σ’ αυτό το τελετουργικό. Από τους Brooklyn Beckham και Nicola Peltz, που το έκαναν μόλις τρία χρόνια μετά τον πρώτο τους γάμο, μέχρι τον Guy Ritchie και τη Jacqui Ainsley, που επέλεξαν το Στόουνχεντζ για να ξαναπουν τους όρκους τους μετά από δέκα χρόνια, το φαινόμενο παίρνει διαστάσεις χολιγουντιανής μόδας. Beyoncé και Jay-Z, Justin Timberlake και Jessica Biel, Viola Davis και Julius Tennon, ακόμα και οι ίδιοι οι David και Victoria Beckham έχουν βρεθεί στο επίκεντρο παρόμοιων τελετών.
Η διαφορά με τις διασημότητες, ωστόσο, είναι ότι εκεί το τελετουργικό αποκτά συχνά μια θεατρικότητα που προκαλεί άλλοτε δέος κι άλλοτε κυνισμό. Όταν βλέπεις ζευγάρια όπως η Katie Price και ο Kieran Hayler να ανανεώνουν τους όρκους τους τρεις φορές μέσα σε τρία χρόνια, για να χωρίσουν λίγο αργότερα, αρχίζεις να αναρωτιέσαι: μήπως κάποιες φορές η επιβεβαίωση γίνεται προοίμιο της κατάρρευσης;
Η ανανέωση δίνει την ευκαιρία να ξαναγραφτεί η ιστορία
Η Susanna Abse, θεραπεύτρια ζευγαριών και συγγραφέας του βιβλίου Tell Me the Truth About Love, εξηγεί πως ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ζευγάρια προχωρούν σε ανανέωση όρκων είναι η αίσθηση ότι «την πρώτη φορά δεν το έζησαν όπως ήθελαν». Οι γάμοι συχνά φορτώνονται με υπερβολικές προσδοκίες, οικογενειακές πιέσεις, κοινωνικές συμβάσεις. Το νυφικό ίσως δεν ήταν αυτό που ονειρεύονταν, η λίστα καλεσμένων υπαγορεύτηκε από άλλους, η τελετή δεν είχε τον προσωπικό τόνο που φαντάζονταν. Η ανανέωση δίνει την ευκαιρία να ξαναγραφτεί η ιστορία, αυτή τη φορά χωρίς εξωτερικές επιβολές. «Αισθάνονται ότι έχουν πια τον έλεγχο», λέει η Abse, «ότι η μέρα αφορά μόνο τους ίδιους».
Η Jade, για παράδειγμα, την πρώτη φορά αισθάνθηκε πως έπρεπε να υποδυθεί τη «ντροπαλή νύφη»· φόρεσε μακρύ φόρεμα, σήκωσε τα μαλλιά της, στάθηκε όπως «έπρεπε». Στη δεύτερη τελετή, διάλεξε ένα μαύρο, δαντελένιο, γοτθικό φόρεμα και μποτάκια Dr Martens: «Ένιωσα ο εαυτός μου, καλύτερα από ποτέ». Αυτή η αίσθηση ελευθερίας είναι που κάνει την ανανέωση τόσο ελκυστική: δεν είναι πια για τους άλλους, είναι αποκλειστικά για εμάς.
Μερικές φορές, όμως, δεν πρόκειται μόνο για ελευθερία· πρόκειται για συγχώρεση. Για τον μακαρίτη Ozzy Osbourne και τη Sharon, η ανανέωση των όρκων τους στο Λας Βέγκας το 2017 ήταν μια προσπάθεια επανεκκίνησης έπειτα από την αποκάλυψη της εξωσυζυγικής του σχέσης. «Είναι μια νέα αρχή», δήλωσε τότε. Η Abse το αποκαλεί «τελετουργία ίασης»: όταν η σχέση έχει περάσει κρίση - απιστία, διαλυτικές συγκρούσεις, απόσταση - η ανανέωση γίνεται μια συμβολική υπόσχεση να αφήσεις πίσω τα φαντάσματα και να κοιτάξεις ξανά προς το μέλλον.
Άλλοτε, η αφορμή είναι η ίδια η ζωή που μεσολάβησε. Η Gilly Cant, 58 ετών, αποφάσισε να κάνει στον Ian, τον άντρα της, μια έκπληξη: δέκα χρόνια μετά τον γάμο τους, τον οδήγησε ξανά στον κήπο του φίλου τους, εκεί που είχαν ανταλλάξει όρκους για πρώτη φορά, με τον ίδιο καταχωρητή να τους παντρεύει ξανά. Δεν κάλεσαν κανέναν. «Δεν ήθελα μάρτυρες. Αυτή τη φορά ήταν αποκλειστικά για εμάς», λέει η Gilly, η οποία φόρεσε το ίδιο νυφικό, σαν να έκλεινε έναν κύκλο. Στην πίσω πλευρά της βέρας του Ian χάραξε τη φράση «It must be love», στίχο από το τραγούδι που είχαν χορέψει την πρώτη τους νύχτα μαζί.
Η έννοια του χρόνου παίζει μεγάλο ρόλο σε αυτές τις τελετές. Όσο περισσότερα βιώνει ένα ζευγάρι, τόσο πιο έντονη γίνεται η ανάγκη να σταθεί ξανά μαζί και να κοιτάξει πίσω, να αναλογιστεί όλα όσα έχουν περάσει. Η Catherine Dall’Occo και ο Kym, για παράδειγμα, αποφάσισαν να γιορτάσουν την 25η επέτειό τους με μια κελτική τελετή «handfasting», όπου τα χέρια τους δέθηκαν με κορδέλες στο ναό της Μινέρβας στο Μπαθ. «Δεν περιμέναμε πόσο βαθιά και συγκινητική θα ήταν η εμπειρία», λέει η Catherine, ενώ τα παιδιά τους διάβασαν τους δικούς τους όρκους προς τους γονείς. Μια οικογενειακή τελετουργία, με δάκρυα, μνήμες και την αίσθηση ότι η ιστορία συνεχίζεται.
Δεν λείπουν βέβαια και οι κυνικές φωνές. Η Daily Mail χαρακτήρισε κάποτε τις γαμήλιες ανανεώσεις ως «το φιλί του θανάτου» για έναν γάμο. Πράγματι, παραδείγματα όπως της Heidi Klum και του Seal, που ανανέωναν όρκους κάθε χρόνο μέχρι να χωρίσουν οριστικά, τροφοδοτούν τον σκεπτικισμό. Όμως οι ιστορίες των ανθρώπων που τις βιώνουν αφηγούνται κάτι πιο σύνθετο: δεν πρόκειται για ένα... μυστικό μαγικό φίλτρο, ούτε για προοίμιο καταστροφής. Πρόκειται για τελετουργίες που επιτρέπουν στα ζευγάρια να επανεφεύρουν τον εαυτό τους, να επαναδιαπραγματευτούν την έννοια της δέσμευσης και να ξαναδούν ο ένας τον άλλον μέσα από νέο φως.
Η Carol Smith, ανεξάρτητη τελετάρχης τέτοιων εκδηλώσεων, παρατηρεί ότι τα τελευταία χρόνια οι ανανεώσεις έχουν εκτοξευθεί: από ένα απλό, σχεδόν... περιθωριακό αίτημα το 2016, πλέον αποτελούν το 50% των τελετών που αναλαμβάνει. Και είναι διαφορετικές από τους γάμους. «Είναι μικρότερες, πιο προσωπικές, πιο ουσιαστικές. Δεν υπάρχει πια το άγχος της επίδειξης, μόνο η ανάγκη να ξαναπείς: "Σε επιλέγω ξανά"».
Κάτι αλλάζει βαθύτερα
Οι γάμοι, όπως τους γνωρίζαμε, ήταν δημόσιες δηλώσεις, κοινωνικές συμβάσεις, τελετές που συχνά απευθύνονταν περισσότερο στους καλεσμένους παρά στους ίδιους τους ανθρώπους που παντρεύονταν. Οι ανανεώσεις όρκων, αντίθετα, μοιάζουν με πράξεις ιδιωτικής επανάστασης. Στο δάσος της Jade, στον κήπο της Gilly, στον ναό της Catherine, οι άνθρωποι στέκονται ξανά απέναντι σε εκείνον ή εκείνη που έχουν επιλέξει και λένε: «Σε θέλω ακόμα». Είναι μια φράση που, όσο πιο πολλές φορές την προφέρεις, τόσο πιο πολύ βαραίνει.
Κι ίσως αυτό είναι που κάνει αυτές τις τελετές τόσο ιδιαίτερες. Δεν αλλάζουν τη νομική υπόσταση της σχέσης, δεν προσθέτουν κάτι τυπικά καινούργιο. Προσθέτουν όμως κάτι βαθύ: τη συνειδητοποίηση ότι ο γάμος δεν είναι μια υπόσχεση που δίνεται μία φορά, αλλά πολλές· όσες χρειαστεί, όσες αντέξει. Είναι ένα νήμα που ξαναδένουμε ξανά και ξανά, όχι γιατί φοβάται να κοπεί, αλλά γιατί θέλουμε να θυμόμαστε πόσο δυνατά κρατά.
Ίσως, λοιπόν, πίσω από το «I do - again» να μην κρύβεται τίποτα υπερβολικά περίπλοκο. Ίσως να είναι απλώς ένας τρόπος να πούμε: «Όσα περάσαμε, άξιζαν. Και θέλω να συνεχίσουμε». Και κάθε φορά που κάποιος κάνει αυτό το βήμα, με λίγους φίλους, με τη Mary Poppins, με τρεις κυρίες και έναν σκύλο σε μια εκκλησία, ή με κανέναν άλλον πέρα από το πρόσωπο που αγαπά, το τελετουργικό αποκτά νέο νόημα. Η Jade, μόλις γύρισαν στο σπίτι τους μετά τη δική τους τελετή, στράφηκε στον Dean και του είπε: «Σε δέκα χρόνια, ξανά;». Κι εκείνος χαμογέλασε. Γιατί, κάποιες φορές, το πιο ριζοσπαστικό πράγμα που μπορείς να πεις δεν είναι «σ’ αγαπώ», αλλά «σ’ αγαπώ ακόμα».